DOI Heft:
Varia
DOI Artikel:Sieradzka, Ojcumiła: O kilku małopolskich dziełach sztuki z drugiej połowy wieku XV, niegdyś w zbiorach wawelskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19894#0191
15. Matka Boska z Dzieciątkiem, rzeźba z kościoła w Ła-
pszach Niżnych. Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie
(AFZK Wawel)
Tadeusz Szydłowski w inwentarzu zabytków powiatu
nowotarskiego wymienił Matkę Boską z Dzieciątkiem
wśród rzeźb znajdujących się w kościele parafialnym w
Łapszach Niżnych, a powstanie jej umieścił w 2. połowie
XIV wieku28. Datowanie na początek wieku XV przesunął
Józef Dutkiewicz29. Precyzyjniejszą datę podał Fischin-
ger: 4. ćwierć wieku XIV30. Szydłowski i Dutkiewicz
uznali złocenia zachowane na szatach figur za pierwotne,
natomiast Kozłowski określił je jako wtórne31. W omó-
wieniu Dutkiewicz uznał rzeźbę za prowincjonalną in-
terpretację Marii z Dzieciątkiem z Ujanowic jako typu
Pięknych Madonn32.
V. Wypukłorzeźba (środkowa kwatera ołtarza)
z przedstawieniem Pokłon Trzech Króli z kościoła
Mariackiego w Krakowie (fig. 16)
drewno, polichromowane; wym.: 128 x 114 cm
szkoła krakowska, 3. ćwierć wieku XV
w depozycie Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie
w latach 1970-1993 eksponowana na wystawie „Prze-
miany stylowe w sztuce od średniowiecza do połowy
wieku XIX" w zamku w Pieskowej Skale.
Na pierwszym planie, w części środkowej kwatery,
widoczna siedząca Maria z nagim Jezusem na kolanach,
przed którymi klęczy jeden z królów, a dwaj pozostali
stoją obok niego; po prawej stronie, w stajence, za
plecami Marii stojąca postać Józefa; osoby o zróżnico-
wanych karnacjach; ubrane w stroje o rozmaitych faso-
nach, łamiących się fałdach, powleczone głównie kolorem
złotym. U góry, na drugim planie umieszczone orszaki
konne Trzech Króli na tle schematycznie potraktowane-
go, utrzymanego w kolorze zieleni pejzażu.
Wypukłorzeźba ze sceną Pokłon Trzech Króli po raz
pierwszy została opublikowana przez Michała Walickiego
i Juliusza Starzyńskiego"53, którzy określili czas jej po-
wstania na koniec 3. ćwierci XV wieku. Dutkiewicz34
zadatował ją na czas po roku 1467, wiążąc w jedną
grupę stylistyczną z ołtarzami Św. Trójcy i Matki Boskiej
Bolesnej z katedry wawelskiej oraz tryptykiem z Zasso-
wa. Podobnie Andrzej Olszewski35 włączył Pokłon Trzech
Króli do dzieł pracowni Mistrza Ołtarza Św. Trójcy.
W katalogu36 zadatowany został na 1. połowę XVI wieku.
W literaturze37 pojawiło się określenie pochodzenia kwa-
tery tryptyku - z kościoła Wszystkich Świętych w Kra-
kowie. Szerzej problematykę tego zabytku opracował
Stanisław Kozak38, rewidując wcześniejsze poglądy. Na
podstawie istniejącego materiału rekonstrukcyjnego zbu-
rzonego kościoła Wszystkich Świętych odrzucił możliwość
proweniencji wypukłorzeźby z tej budowli. Natomiast
wysunął sugestię, ze znajdowała się ona w kościele
Mariackim w Krakowie. Tezę tę zbudował dzięki: od-
czytaniu herbu i związaniu go z Rafałem del Pace,
następnie uznaniu tego ostatniego za inicjatora odno-
wienia ołtarza w roku 1635 oraz połączeniu tej wiedzy
z informacją o ufundowaniu przez Rafała del Pace
ołtarza Trzech Króli w kościele Mariackim. Analiza
stylistyczna przeprowadzona przez badacza doprowadziła
do uznania zabytku za „wytwór warsztatu krakowskiego
z 3. ćwierci w. XV, lecz odrębnego od pracowni mistrza
ołtarza Św. Trójcy". Wypukłorzeźbę wymienił także Ta-
deusz Dobrzeniecki39 jako przykład przedstawiania
Zabytki sztuki w Polsce, 3: Województwo krakowskie, 1/1:
Powiat, nowotarski, opr. T. Szydłowski, Warszawa 1938, s.
96, il. 109.
29 J. Dutkiewicz, Małopolska rzeźba średniowieczna
1300-1450, Kraków 1949, s. 36, 93, 136, nr kat. 83, il. 83.
30 KZSP, 4, cz. 1, s. 161.
Zabytki sztuki..., s. 96; Dutkiewicz, o.c, kat. nr 83;
// księga protokołów..., poz. 641.
Dutkiewicz, o.c, kat. nr 83.
33
M. Walicki, J. Starzyński, Dzieje sztuki polskiej,
Warszawa 1936, s. 105, il. 116.
34 Historia sztuki polskiej, 1: Sztuka średniowieczna, Kraków
1965 (wyd. 2), s. 339.
A. Olszewski, Późnogotyckie warsztaty rzeźbiarskie
w Małopolsce (Biuletyn HS, 31:1969, s. 243).
36 KZSP, 4, cz. 1, s. 161.
3/ Walicki, Starzy ński, o.c; R. Kozłów ski, Poszukiwanie
autentyku (Polska, 1970 nr 9 (193), s. 25).
38 S. Kozak, Późnogotycka wypukłorzeźba ze sceną Pokłonu
Trzech Króli z Muzeum Diecezjalnego w Krakowie, Sprawozdania
z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN, 15/1: styczeń-czerwiec
1971, s. 141-143.
39 T. Dobrzeniecki, Gotycka płaskorzeźba ze sceną
Pokłonu Trzech Króli - odnaleziony pierwowzór znanych, od.
dawna jego kopii. Analiza stylistyczna i ikonograficzna (Rocz.
MNW, 23:1979, s. 147, il. 28).
189
pszach Niżnych. Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie
(AFZK Wawel)
Tadeusz Szydłowski w inwentarzu zabytków powiatu
nowotarskiego wymienił Matkę Boską z Dzieciątkiem
wśród rzeźb znajdujących się w kościele parafialnym w
Łapszach Niżnych, a powstanie jej umieścił w 2. połowie
XIV wieku28. Datowanie na początek wieku XV przesunął
Józef Dutkiewicz29. Precyzyjniejszą datę podał Fischin-
ger: 4. ćwierć wieku XIV30. Szydłowski i Dutkiewicz
uznali złocenia zachowane na szatach figur za pierwotne,
natomiast Kozłowski określił je jako wtórne31. W omó-
wieniu Dutkiewicz uznał rzeźbę za prowincjonalną in-
terpretację Marii z Dzieciątkiem z Ujanowic jako typu
Pięknych Madonn32.
V. Wypukłorzeźba (środkowa kwatera ołtarza)
z przedstawieniem Pokłon Trzech Króli z kościoła
Mariackiego w Krakowie (fig. 16)
drewno, polichromowane; wym.: 128 x 114 cm
szkoła krakowska, 3. ćwierć wieku XV
w depozycie Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie
w latach 1970-1993 eksponowana na wystawie „Prze-
miany stylowe w sztuce od średniowiecza do połowy
wieku XIX" w zamku w Pieskowej Skale.
Na pierwszym planie, w części środkowej kwatery,
widoczna siedząca Maria z nagim Jezusem na kolanach,
przed którymi klęczy jeden z królów, a dwaj pozostali
stoją obok niego; po prawej stronie, w stajence, za
plecami Marii stojąca postać Józefa; osoby o zróżnico-
wanych karnacjach; ubrane w stroje o rozmaitych faso-
nach, łamiących się fałdach, powleczone głównie kolorem
złotym. U góry, na drugim planie umieszczone orszaki
konne Trzech Króli na tle schematycznie potraktowane-
go, utrzymanego w kolorze zieleni pejzażu.
Wypukłorzeźba ze sceną Pokłon Trzech Króli po raz
pierwszy została opublikowana przez Michała Walickiego
i Juliusza Starzyńskiego"53, którzy określili czas jej po-
wstania na koniec 3. ćwierci XV wieku. Dutkiewicz34
zadatował ją na czas po roku 1467, wiążąc w jedną
grupę stylistyczną z ołtarzami Św. Trójcy i Matki Boskiej
Bolesnej z katedry wawelskiej oraz tryptykiem z Zasso-
wa. Podobnie Andrzej Olszewski35 włączył Pokłon Trzech
Króli do dzieł pracowni Mistrza Ołtarza Św. Trójcy.
W katalogu36 zadatowany został na 1. połowę XVI wieku.
W literaturze37 pojawiło się określenie pochodzenia kwa-
tery tryptyku - z kościoła Wszystkich Świętych w Kra-
kowie. Szerzej problematykę tego zabytku opracował
Stanisław Kozak38, rewidując wcześniejsze poglądy. Na
podstawie istniejącego materiału rekonstrukcyjnego zbu-
rzonego kościoła Wszystkich Świętych odrzucił możliwość
proweniencji wypukłorzeźby z tej budowli. Natomiast
wysunął sugestię, ze znajdowała się ona w kościele
Mariackim w Krakowie. Tezę tę zbudował dzięki: od-
czytaniu herbu i związaniu go z Rafałem del Pace,
następnie uznaniu tego ostatniego za inicjatora odno-
wienia ołtarza w roku 1635 oraz połączeniu tej wiedzy
z informacją o ufundowaniu przez Rafała del Pace
ołtarza Trzech Króli w kościele Mariackim. Analiza
stylistyczna przeprowadzona przez badacza doprowadziła
do uznania zabytku za „wytwór warsztatu krakowskiego
z 3. ćwierci w. XV, lecz odrębnego od pracowni mistrza
ołtarza Św. Trójcy". Wypukłorzeźbę wymienił także Ta-
deusz Dobrzeniecki39 jako przykład przedstawiania
Zabytki sztuki w Polsce, 3: Województwo krakowskie, 1/1:
Powiat, nowotarski, opr. T. Szydłowski, Warszawa 1938, s.
96, il. 109.
29 J. Dutkiewicz, Małopolska rzeźba średniowieczna
1300-1450, Kraków 1949, s. 36, 93, 136, nr kat. 83, il. 83.
30 KZSP, 4, cz. 1, s. 161.
Zabytki sztuki..., s. 96; Dutkiewicz, o.c, kat. nr 83;
// księga protokołów..., poz. 641.
Dutkiewicz, o.c, kat. nr 83.
33
M. Walicki, J. Starzyński, Dzieje sztuki polskiej,
Warszawa 1936, s. 105, il. 116.
34 Historia sztuki polskiej, 1: Sztuka średniowieczna, Kraków
1965 (wyd. 2), s. 339.
A. Olszewski, Późnogotyckie warsztaty rzeźbiarskie
w Małopolsce (Biuletyn HS, 31:1969, s. 243).
36 KZSP, 4, cz. 1, s. 161.
3/ Walicki, Starzy ński, o.c; R. Kozłów ski, Poszukiwanie
autentyku (Polska, 1970 nr 9 (193), s. 25).
38 S. Kozak, Późnogotycka wypukłorzeźba ze sceną Pokłonu
Trzech Króli z Muzeum Diecezjalnego w Krakowie, Sprawozdania
z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN, 15/1: styczeń-czerwiec
1971, s. 141-143.
39 T. Dobrzeniecki, Gotycka płaskorzeźba ze sceną
Pokłonu Trzech Króli - odnaleziony pierwowzór znanych, od.
dawna jego kopii. Analiza stylistyczna i ikonograficzna (Rocz.
MNW, 23:1979, s. 147, il. 28).
189