Studia Waweliana (5.1996)

1. Katedra wawelska, maswerk w płycinie ściany wschodniej
południowego ramienia transeptu, stan obecny
(wg Czyżewski, Walczak, o.c.)

2. Katedra wawelska, maswerk w płycinie ściany wschodniej
południowego ramienia transeptu, rekonstrukcja wg obrazu
Marcina Zaleskiego z roku 1844 w Muzeum
Narodowym w Poznaniu (rys. T. Węcławowicz)

3. Katedra wawelska, płyciny z maswerkami przy oknach
nawy głównej w ścianie północnej
(rys. S. Odrzywolski; wg Czyżewski, Walczak, o.c.)

transeptu, dzisiaj nie istniejące, jest w istocie argumen-
tem potwierdzającym rzetelność przekazu. Należy bo-
wiem przypomnieć, iż początkowo, tj. około 1340-1346,
planowano i częściowo zrealizowano niski transept. Po-
kazane przez Zaleskiego niskie okno środkowe wschodniej
ściany odpowiada wysokością reliktom niskiego okna
w ścianie południowej, odnalezionym przez Odrzywol-
skiego i widocznym dzisiaj od strony zewnętrznej. Ponad-
to poziome szczebhny pod maswerkami nie są elementem
architektonicznym, jak sugerują Autorzy13, lecz listwami
drewnianymi służącymi do zawieszania gobelinów —
analogicznych do tych, które dostrzegamy po drugiej
stronie transeptu na znanym obrazie Saturnina Świe-
rzyńskiego z końca wieku XIX14. Zatem nie ma powodów,
aby wykluczyć ów rzadki, ale istotny porównawczo motyw
alzacki spośród innych motywów maswerkowych, deko-
rujących pierwotnie płyciny przy oknach prezbiterium
i wschodniej ściany transeptu. Zastrzeżenia Autorów
okazują się zupełnie zresztą niepotrzebne, gdyż istniejący
obecnie w tym miejscu maswerk (tj. w płycinie północnej
ściany wschodniej południowego ramienia transeptu)15
przypomina swą dyspozycją maswerki przedstawione
przez Zaleskiego, jednakże - jak się wydaje - już
w neogotyckiej redakcji detalu.

Istotną zasługą Autorów, dzięki wnikliwej kwerendzie
ikonograficznej, jest wykazanie, iz motywy maswerkowe
o tzw. noskach zwielokrotnionych w płycinach przy ok-
nach nawy głównej są pierwotne. Cezura pomiędzy p?-a-
cami warsztatu prezbiteiialnego a warsztatu korpuso-
wego przebiega w osi transeptu. Ściana wschodnia tran-
septu z płycinami dwudzielnymi (i początkowo z niskim
oknem środkowym) należy do promienistej stylistyki
prezbiterium, natomiast ściana zachodnia z jednodziel-
nymi płycinami to dzieło warsztatu korpusowego utrzy-
mującego piętrową dyspozycję ścian z triadami płycin,
lecz wprowadzającego motywy dekoracyjne, owe mas-
werkowe wypełnienia i nisze baldachimowe na osiach
służek. Autorom udało się wydatnie poszerzyć dotychczas
prezentowany materiał porównawczy dla dekoracyjnych
wypełnień maswerkowych wiązanych z warsztatem Ma-
cieja z Arras16. Jednakże w powodzi materiału porów-
nawczego, starannie przedstawionego, umknął Autorom
wniosek o kapitalnym znaczeniu, mianowicie o zależności
warsztatu korpusu katedralnego od warsztatu prezbite-
rium kościoła Mariackiego. Juz Paul Crossley wskazał
na wyjątkowość motywu nisz figuralnych umieszczonych
na gzymsie w nawie katedralnej i wzorowanych bez
wątpienia na niszach figuralnych z wnętrza prezbiterium
Mariackiego. Ta translacja motywu była dlań ważnym
argumentem, pozwalającym przesunąć początek prac
przy prezbiterium na lata czterdzieste wieku XIV, przed
pracami przy korpusie katedralnym rozpoczętymi około
połowy stulecia17. Maswerki o noskach zwielokrotnionych
zastosowano w prezbiterium Mariackim zarówno w pły-
cinach w ścianie północnej (lata czterdzieste wieku XIV),
jak i w oknach zamknięcia wschodniego (około połowy

13

Czyżewski, Walczak, l.c

Banach, o.c, s. 32, 33; B. Fischinger, Obraz Saturnina
Swierzyńskiego „Wnętrzp katedry wawelskiej' (Studia DW, 5:
1991, fig. 1).

15 Czyżewski, Walczak, o.c, fig. llb.

1 fi

Węcławowicz, Pietrzyków na, o.c, s. 56.

1 7

Crosssley, Gołhic Architecture..., s. 102-103.

194