Studia Waweliana (14.2009)

Tabela 1. Podstawowe dane kloszy dzwonów

Pomiar
Dzwon
duży
średni
mały
Średnica dolna
D [cm]
98
83
71,5
Wysokość całkowita
H [cm]
107
98
71
Średnica górna
d [cm]
53
43
39
Wysokość korpusu
h [cm]
80
75
54
Wskaźnik smukłości
dzwonu
h/D
0,82
0,90
0, 75
Ciężar klosza
[kg]
732
420
210
szkic poglądowy
d
i
H 1
h
’ c
D

Tabela 2. Dźwięki podstawowe dzwonów
zmierzone elektronicznie

Pomiar
Dzwon
duży
średni
mały
Dźwięk
podstawowy
ais
cis 1
dis 1


4. Struktura metalograficzna klosza dzwonu średniego
(fot. J. Stępiński)

powały w nim przemiany fazowe (a—>5). Od temperatury
około 520° C aż do temperatury otoczenia struktura dzwonu
składa się z dendrytów fazy a + 5. Faza a jest roztworem
stałym cyny w miedzi, natomiast faza 5 to faza elektronowa
odpowiadająca wzorowi Cu3|Sn^. Stop wykazuje również,
nieprzekraczającą kilku dziesiętnych procenta, obecność
ołowiu, jeszcze mniejszą ilość siarki oraz ślady żelaza.
Nierozpuszczone domieszki umiejscowione są w obszarach
występowania eutektoidu, w postaci stosunkowo równo-
miernie rozmieszczonych, najczęściej sferycznych cząstek o
wymiarach kilku mikrometrów.
Następnie przystąpiono do ponownego montażu i osadze-
nia dzwonów. Dębowe jarzma przymocowano do kloszy wy-
korzystując wszystkie, zdemontowane uprzednio, oryginalne
okucia. Wymieniono jedynie uszkodzone nakrętki, a gwoździe
trzymające taśmy żelazne zastąpiono odpowiednimi wkrętami
do drewna. Dzwony wydźwignięto za pomocą wciągarek.
Obudowy łożysk ustawiono na specjalnych stalowych płytach
i przytwierdzono do dębowych belek konstrukcji wsporczej.
Po dokładnych pomiarach odległości między dzwonami za-
decydowano, że dzwon mały będzie odsunięty od średniego
o 20 cm w stosunku do położenia dotychczasowego. Chodziło
o to, aby w czasie równoczesnego dzwonienia nie zderzały
sie końcami serc, co zdarzało się już w przeszłości i było
przyczyną uszkodzenia zawiesi.
Przewidywano, że wszystkie stare serca po naprawie
zawiesi będą zamontowane ponownie w kloszach. Jednak
po szczegółowych oględzinach okazało się, że powierzchnie
bijaków oraz zawiesia sąjuż mocno zużyte. Stwierdzono też,
że serca te są zbyt lekkie w stosunku do kloszy, w których mia-
ły pracować. Lekkie serce, aby zapewnić właściwy dźwięk,
musi uderzać w klosz z większą prędkością. Zatem dzwon
musiałby się wychylać bardzo mocno, co nie jest korzystne
ani dla klosza, ani dla zawieszenia. Wykuto więc nowe serca
ciężarem i kształtem dostosowane do kloszy dzwonów. Serca
te sprawdzono w czasie próbnej eksploatacji.
Po małych korektach w zawieszeniu serca w dzwonie du-
żym uznano, że współpraca nowych serc z kloszami nie budzi
zastrzeżeń, a dzwony wychylają się prawidłowo. Wszystkie
nowe serca przed zamontowaniem zważono. Wyniki podano
w tabeli 3.
W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że stare serca potrakto-
wano z należytym szacunkiem. Decyzją ks. prałata Zdzisła-
wa Sochackiego, wszystkie zostały zawieszone w komorze

Tabela 3. Ciężary serc dzwonów

Pomiar
Serce dzwonu
dużego
średniego
małego
Ciężar
[kg]
36
18
14

275