DOI Heft:
Część II: Sztuka od końca XIII w. do XX w.
DOI Artikel:Sroczyńska, Krystyna; Vogel, Zygmunt [Ill.]: Podwarszawskie rezydencje magnackie w obrachaz Zygmunta Vogla
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19396#0349
Krystyna Sroczyńska
PODWARSZAWSKIE REZYDENCJE MAGNACKIE W OBRAZACH
ZYGMUNTA VOGLA
V^_>P abinetowy rysownik Stanisława Augusta Zygmunt Vogel wysyłany był przez swego kró-
lewskiego protektora daleko poza obręb Mazowsza. Pierwsza podróż młodego artysty była
niejako następstwem podróży Kaniowskiej króla (1787), który wróciwszy do Warszawy, po-
lecił mu udać się „natychmiast" do miejscowości, które zwiedził po drodze, „dla odrysowania
tychże okolic wraz z historycznymi wiadomościami"1. ,,W następnych latach" artysta na zle-
cenie monarchy odbywał podróże „wzdłuż biegu Wisły, począwszy od Białej poza Krakowem
aż do jej ujścia pod Mundą za Gdańskiem"2. Wyjazd króla do Grodna (styczeń 1785) powoduje
siłą rzeczy zmniejszenie zamówień programowych. Artysta — choć związany aż do śmierci
króla (1798) z jego osobą — dysponując swobodniej swoim czasem, przyjmuje zaproszenia
na dwory magnackie, by odtwarzać uroki ich rezydencji. Właścicieli tych rezydencji miał Vogel
sposobność poznać bądź na dworze królewskim (brać miał nawet udział w obiadach czwartko-
wych3), bądź z polecenia Stanisława Kostki Potockiego. Już jako szesnastoletni chłopiec dostał
się wszak do malarni królewskiej za jego protekcją. Jemu zaś uprzednio polecili Vogla Czarto-
ryscy jako sierotę po swym oficjaliście4. Tak więc już w zaraniu życia znalazł Vogel protekto-
rów i w osobie króla i w najpoważniejszym obok dworu królewskiego ośrodku działalności
kulturalno-artystycznej ówczesnej Polski.
Początkowo, gdy król bawił jeszcze w Warszawie, Vogel zatrudniany bywał (zapewne z jego
aprobatą) w najbliższym kręgu swych opiekunów. W roku 1789 maluje więc w Olesinie serię
widoków dla Stanisława Kostki Potockiego, w 1791 projektuje na zamówienie hetmanowej
Aleksandry z Czartoryskich Ogińskiej, córki swego pierwszego protektora, kaplicę grobową
w jej posiadłości w Siedlcach i odtwarza w akwareli tamtejsze widoki, w latach 1791 i 1792
1 Arch. PAN, Materiały Zygmunta Batowskiego, III. 2.194. Również J. Bieliński, Królewski Uni-
wersytet Warszawski (1816—1831), t. III, Warszawa 1912, s. 611.
2 Jw.
3A. Kraushar, Salony i zebrania literackie warszawskie na schyłku w. XVIII i w ubiegł} m stuleciu
Warszawa 1916, s. 5.
4 Ojciec Vogla był kuchmistrzem na dworze Michała Czartoryskiego, kanclerza w. 1., w Wołczynie.
345
PODWARSZAWSKIE REZYDENCJE MAGNACKIE W OBRAZACH
ZYGMUNTA VOGLA
V^_>P abinetowy rysownik Stanisława Augusta Zygmunt Vogel wysyłany był przez swego kró-
lewskiego protektora daleko poza obręb Mazowsza. Pierwsza podróż młodego artysty była
niejako następstwem podróży Kaniowskiej króla (1787), który wróciwszy do Warszawy, po-
lecił mu udać się „natychmiast" do miejscowości, które zwiedził po drodze, „dla odrysowania
tychże okolic wraz z historycznymi wiadomościami"1. ,,W następnych latach" artysta na zle-
cenie monarchy odbywał podróże „wzdłuż biegu Wisły, począwszy od Białej poza Krakowem
aż do jej ujścia pod Mundą za Gdańskiem"2. Wyjazd króla do Grodna (styczeń 1785) powoduje
siłą rzeczy zmniejszenie zamówień programowych. Artysta — choć związany aż do śmierci
króla (1798) z jego osobą — dysponując swobodniej swoim czasem, przyjmuje zaproszenia
na dwory magnackie, by odtwarzać uroki ich rezydencji. Właścicieli tych rezydencji miał Vogel
sposobność poznać bądź na dworze królewskim (brać miał nawet udział w obiadach czwartko-
wych3), bądź z polecenia Stanisława Kostki Potockiego. Już jako szesnastoletni chłopiec dostał
się wszak do malarni królewskiej za jego protekcją. Jemu zaś uprzednio polecili Vogla Czarto-
ryscy jako sierotę po swym oficjaliście4. Tak więc już w zaraniu życia znalazł Vogel protekto-
rów i w osobie króla i w najpoważniejszym obok dworu królewskiego ośrodku działalności
kulturalno-artystycznej ówczesnej Polski.
Początkowo, gdy król bawił jeszcze w Warszawie, Vogel zatrudniany bywał (zapewne z jego
aprobatą) w najbliższym kręgu swych opiekunów. W roku 1789 maluje więc w Olesinie serię
widoków dla Stanisława Kostki Potockiego, w 1791 projektuje na zamówienie hetmanowej
Aleksandry z Czartoryskich Ogińskiej, córki swego pierwszego protektora, kaplicę grobową
w jej posiadłości w Siedlcach i odtwarza w akwareli tamtejsze widoki, w latach 1791 i 1792
1 Arch. PAN, Materiały Zygmunta Batowskiego, III. 2.194. Również J. Bieliński, Królewski Uni-
wersytet Warszawski (1816—1831), t. III, Warszawa 1912, s. 611.
2 Jw.
3A. Kraushar, Salony i zebrania literackie warszawskie na schyłku w. XVIII i w ubiegł} m stuleciu
Warszawa 1916, s. 5.
4 Ojciec Vogla był kuchmistrzem na dworze Michała Czartoryskiego, kanclerza w. 1., w Wołczynie.
345