DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.46296#0163
162
I DAS BAUWERK AN DER KURETENSTRASSE
Ancak daha 1960’h ve 1970Ti yillarda >Hadrian TapmagK yorumuna kar§i duyulan §üp-
heler yayilmi§tir1138. Özellikle yazitm yorumlanmasi ile ilgili olarak bilim dünyasmda, en
sonunda Kuretler Caddesi’ndeki tapmagm Neokorie Tapmagi olmadigi görü§ü kabul görene
kadar mücadele edilmi§tir. Bugün bilim dünyasmda gogunlukla, devasa boyutlanyla da Kuret-
ler Caddesi’ndeki kügük tapmaga göre Imparatorluk Kültü Tapmagi i?in 90k daha uygun
olan Liman Bölgesindeki bir yapinin Neokorie Tapmagi ile özde§ olmasi gerektigi üzerinde
uzla§maya vanlmi§tir1139.
Ancak Kuretler Caddesi üzerindeki tapmak ile ilgili alternatif yorumlar pek kabul görme-
mi§tir. Friedmund Hueber’in1140 yapinin yeri degi§tirilerek sonradan buraya ta§mdigi önerisi,
Ulrike Outschar’m1141 yapinin I.S. 130 yilmda Nil nehrinde bogulan Hadrian’m yol arkada§i
Antinoos’a adanan amt bir yapi oldugu fikri kadar az kabul görmü§tür1142.
Igeriksel bir degerlendirme kapsammda (Bölüm Ude sunulan incelemeler temel almarak)
yapinin Antik Dönemdeki anlami ve i§levi sorusu gündeme gelir.
1.11.1.2 MiMARi Buluntu
>Hadrian TapmagK, Insulanm büyük bir kismim kaplayan Varius Hamami kompleksine entegre
edilmi§tir. Plamna bakildigmda esas itibariyle enine diktörtgen bir i? mekana sahip tetrastylos
prostylos bir yapidir (plan eki l)1143. Pronaos hafif doguya kaymi§tir ancak bu asimetrik düzen-
leme yerinde az göze garpar niteliktedir ve bunun sebebi daha önceki dönemlerde Kuretler
Caddesi’nde bulunan, kalmtilan Greg Antik Dönemdeki yogun degi§imler dolayisiyla korun-
mami§ olan bir yapi olabilir1144. Caddeye bakan cephede (lev. 3) yanlarda iki direk, ortada ise
iki sütun tarafmdan ta§man Suriye tipi bir almlik bulunmaktaydi. Pronaosun üq pargali gatisi
ortada bir kubbe ve yanlarda iki be§ik tonoz (olasilikla kesme ta§lardan) §eklinde bir rekonstüre
edilebilirken, i$ mekan olasilikla moloz ta§lardan yapilmi§ bir tonoz ile örtülü idi (lev. 53, 2).
Ilk olarak mimari buluntularmm incelenmesiyle kapsamh yorumlara temel olu§turacak ana
faktörler agikliga kavu§turulabilir1145. Mimari yapi incelemesi iki ana bilgiyi ortaya koymu§-
tur. Bunlarm ilki tapmagm gevreleyen yapi ile olan ili§kisi ile alakalidir. Antik Dönemde de
Varius Hamami olarak adlandinlan1146 hamam yapisi Insulanm büyük bir kismim kaplamak-
tadir (lev. 80). Tapmagm dogusunda bu tesise bir giri§ yer alir (plan eki 2). Mimari yapidan,
tapmak ve hamama giri§i gevreleyen kapi gergevesi arasmda bir baglanti oldugu anla§ilir. Bu
gegit ve tapmagm mimarisi birbirlerine uygun olarak yapilmi§tir. Dogudaki ante pilasterlerinin
dogu tarafi kapi gergevesi i?in baglanti alam olarak yapilmi§tir. Pilasterin simetrik taksimi
dekoratif yüzeyin sonradan ikinci bir evrede kaldinlmadigi, aksine bu baglantmm en ba§tan
beri burada bulundugunu ortaya koyar. Tapmagm entablatürü de hamama giki§m üstünde
devam eder. Kapi lentosu korunmami§ durumda olsa da onun üzerinde bulunan ar§itrav, friz
ve korni§ler kazilarda yikilmi§ halde eie gegirilmi§lerdir. Ar§itrav ve frizin baglanti kisimla-
rmda tapmagm yapi pargalarmda kar§iligi bulunan gönye-burun birle§imi görülür. Tüm yapi
pargalarmm süslemeleri tapmagm orjinal mimari ögelerinin süslemelerine uyar. Aynca >Had-
rian TapmagK’mn ig mekanmdaki duvar yapim teknigi Varius Hamami’nm ilk yapim evresi
duvar yapim teknigine uygundur1147. Mimari buluntu, tapmak ile hamam arasmdaki baglan-
1138 Bkz. Bölüm. 1.1.2.
1139 Karwiese 1995; Scherrer 1999.
1140 Hueber 1997, 86-88.
1141 Outschar 1999, 443-448.
1142 Antinoos ve onun onurlanchnlmasina dair Meyer bkz. 1991, özellikle 194-211.
1143 Bununla ilgili daha ayrintih kar§ila§tinna igin bkz. Bölüm 1.4.
1144 Kuretler Caddesinin kuzey tarafmda da ashnda bir onur amtlan olabilecegi tahmini igin bkz. Thür - Pietsch 1997,
10.
1145 Bu konu alam ile ilgili olarak bkz. atrmtih Bölüm 1.4.
1146 Bunun ilgili ayrintih kar§ila§tinna igin bkz. Bölüm 1.7.1.
1147 Varius Hamami’nm yapim evreleri ile ilgili fikirler igin bkz. Bölüm 1.7.1.
I DAS BAUWERK AN DER KURETENSTRASSE
Ancak daha 1960’h ve 1970Ti yillarda >Hadrian TapmagK yorumuna kar§i duyulan §üp-
heler yayilmi§tir1138. Özellikle yazitm yorumlanmasi ile ilgili olarak bilim dünyasmda, en
sonunda Kuretler Caddesi’ndeki tapmagm Neokorie Tapmagi olmadigi görü§ü kabul görene
kadar mücadele edilmi§tir. Bugün bilim dünyasmda gogunlukla, devasa boyutlanyla da Kuret-
ler Caddesi’ndeki kügük tapmaga göre Imparatorluk Kültü Tapmagi i?in 90k daha uygun
olan Liman Bölgesindeki bir yapinin Neokorie Tapmagi ile özde§ olmasi gerektigi üzerinde
uzla§maya vanlmi§tir1139.
Ancak Kuretler Caddesi üzerindeki tapmak ile ilgili alternatif yorumlar pek kabul görme-
mi§tir. Friedmund Hueber’in1140 yapinin yeri degi§tirilerek sonradan buraya ta§mdigi önerisi,
Ulrike Outschar’m1141 yapinin I.S. 130 yilmda Nil nehrinde bogulan Hadrian’m yol arkada§i
Antinoos’a adanan amt bir yapi oldugu fikri kadar az kabul görmü§tür1142.
Igeriksel bir degerlendirme kapsammda (Bölüm Ude sunulan incelemeler temel almarak)
yapinin Antik Dönemdeki anlami ve i§levi sorusu gündeme gelir.
1.11.1.2 MiMARi Buluntu
>Hadrian TapmagK, Insulanm büyük bir kismim kaplayan Varius Hamami kompleksine entegre
edilmi§tir. Plamna bakildigmda esas itibariyle enine diktörtgen bir i? mekana sahip tetrastylos
prostylos bir yapidir (plan eki l)1143. Pronaos hafif doguya kaymi§tir ancak bu asimetrik düzen-
leme yerinde az göze garpar niteliktedir ve bunun sebebi daha önceki dönemlerde Kuretler
Caddesi’nde bulunan, kalmtilan Greg Antik Dönemdeki yogun degi§imler dolayisiyla korun-
mami§ olan bir yapi olabilir1144. Caddeye bakan cephede (lev. 3) yanlarda iki direk, ortada ise
iki sütun tarafmdan ta§man Suriye tipi bir almlik bulunmaktaydi. Pronaosun üq pargali gatisi
ortada bir kubbe ve yanlarda iki be§ik tonoz (olasilikla kesme ta§lardan) §eklinde bir rekonstüre
edilebilirken, i$ mekan olasilikla moloz ta§lardan yapilmi§ bir tonoz ile örtülü idi (lev. 53, 2).
Ilk olarak mimari buluntularmm incelenmesiyle kapsamh yorumlara temel olu§turacak ana
faktörler agikliga kavu§turulabilir1145. Mimari yapi incelemesi iki ana bilgiyi ortaya koymu§-
tur. Bunlarm ilki tapmagm gevreleyen yapi ile olan ili§kisi ile alakalidir. Antik Dönemde de
Varius Hamami olarak adlandinlan1146 hamam yapisi Insulanm büyük bir kismim kaplamak-
tadir (lev. 80). Tapmagm dogusunda bu tesise bir giri§ yer alir (plan eki 2). Mimari yapidan,
tapmak ve hamama giri§i gevreleyen kapi gergevesi arasmda bir baglanti oldugu anla§ilir. Bu
gegit ve tapmagm mimarisi birbirlerine uygun olarak yapilmi§tir. Dogudaki ante pilasterlerinin
dogu tarafi kapi gergevesi i?in baglanti alam olarak yapilmi§tir. Pilasterin simetrik taksimi
dekoratif yüzeyin sonradan ikinci bir evrede kaldinlmadigi, aksine bu baglantmm en ba§tan
beri burada bulundugunu ortaya koyar. Tapmagm entablatürü de hamama giki§m üstünde
devam eder. Kapi lentosu korunmami§ durumda olsa da onun üzerinde bulunan ar§itrav, friz
ve korni§ler kazilarda yikilmi§ halde eie gegirilmi§lerdir. Ar§itrav ve frizin baglanti kisimla-
rmda tapmagm yapi pargalarmda kar§iligi bulunan gönye-burun birle§imi görülür. Tüm yapi
pargalarmm süslemeleri tapmagm orjinal mimari ögelerinin süslemelerine uyar. Aynca >Had-
rian TapmagK’mn ig mekanmdaki duvar yapim teknigi Varius Hamami’nm ilk yapim evresi
duvar yapim teknigine uygundur1147. Mimari buluntu, tapmak ile hamam arasmdaki baglan-
1138 Bkz. Bölüm. 1.1.2.
1139 Karwiese 1995; Scherrer 1999.
1140 Hueber 1997, 86-88.
1141 Outschar 1999, 443-448.
1142 Antinoos ve onun onurlanchnlmasina dair Meyer bkz. 1991, özellikle 194-211.
1143 Bununla ilgili daha ayrintih kar§ila§tinna igin bkz. Bölüm 1.4.
1144 Kuretler Caddesinin kuzey tarafmda da ashnda bir onur amtlan olabilecegi tahmini igin bkz. Thür - Pietsch 1997,
10.
1145 Bu konu alam ile ilgili olarak bkz. atrmtih Bölüm 1.4.
1146 Bunun ilgili ayrintih kar§ila§tinna igin bkz. Bölüm 1.7.1.
1147 Varius Hamami’nm yapim evreleri ile ilgili fikirler igin bkz. Bölüm 1.7.1.
