DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.46296#0162
1.11 Özet
161
Lil ÖZET
1.11.1 Roma Imparatorluk Dönemi
1.11.1.1 TOPOGRAFYA VE ARA§TIRMA TARIHI
>Hadrian TapmagK Hellenistik-Roma Dönemi Efes §ehrinin merkezinde, Antik Dönemde muh-
temelen Embolos olarak tammlanmi§ olan Kuretler Caddesi diye adlandinlan cadde üzerinde
bulunmaktadir (lev. I)1131. Insulanm geri kalamm ise Varius Hamami olarak adlandinlan impa-
ratorluk Dönemi termal tesisleri kaplamaktadir1132. Kuretler Caddesi, §ehrin yönlere uygun
olarak birbirine dik agi yapan izgara bigimli cadde sisteminin aksine, bu sisteme gapraz olarak
devam eder. Bu duruma bir taraftan Efes §ehrinin iki dagi Panayir ve Bülbül Dagi arasmdaki
dar bogazdaki arazinin dogal aki§i sebep gösterilebilir. Diger taraftan ise Kuretler Caddesi bu
yönüyle, kentin di§mda yer alan Artemis Kutsal Alam’ndan ba§layan, Panayir Dagi’nm etra-
fim dolamp tekrar Artemision’a geri giden tören alaylarmm gegtigi eski bir dini alay yolunu
izlemektedir. §ehir alanmda yapilan kazilarda ortaya gikanlan Arkaik Dönern mezarlan, bu
yol güzergahmm Hellenistik-Roma Dönemi §ehrinde de degi§tirilmeden devam eden uzun bir
gelenege dayandigim gösterir1133.
Kuretler Caddesi, 1950Ti yillarda Efes Ara§tirmalarmm odak noktalarmdan birini olu§tu-
ruyordu1134. O zamanki kazi ba§kam Franz Miltner 120’ye varan yerli i§gi ile beraber, trak-
törlerden, at arabalarmdan ve kügük bir demir yolundan da destek alarak büyük gapli kazilar
yapiyordu. Onun, Ikinci Dünya Sava§i’ndan sonra Efes’teki Avusturya Ara§tirmalan tekrar
ba§lagmda agikca belirttigi hedeflerinden birisi antik kenti ziyaretgiler i$in olabildigince görü-
lebilir hale getirmekti. Miltner’e göre bunaba§taKuretler Caddesi olmak üzere, bütün caddele-
rin ortaya gikanlmasi da dahildi. Aym zamanda harabelerin yenide ayaga kaldinlmasi da onun
i$in önem ta§iyordu. Bu iki öncelik Hadrian Tapmagi’nm ara§tirma tarihine de yansimi§tir: Yapi
hizli bir §ekilde ara§tinlmi§, en önemli ve en sansasyonel sonuglar ön raporlarda yaymlami§tir.
Daha sonra 1956’dan 1958’e kadar tekrar ayaga kaldirma yapilmi^tir1135. Miltner’in 1959’daki
ani ölümü nedeniyle yapinin nihai yaymi yapilamami§tir.
Miltner, 1950 yillarmda kazilanm yaparken antik kaynaklardan, Efes’in imparatora tüm
eyalet düzeyinde bagliligm gösterildigi Imparator Hadrian’a ait bir Neokorie tapmagma sahip
oldugunu biliyordu. Böyle bir Neokorie tapmagm önemi, sadece yerel düzeyde kalan kentsel
bir imparator kültünden gok daha fazlaydi. Bu nedenle yapinin Imparatorun kendisi tarafmdan
onaylanmasi gerekiyordu ve söz konusu §ehir igin isminin yanmda Neokoros onur ünvammn
eklenmesine yol agan, büyük bir lütfu gösteriyordu. Asya Eyaleti’nde Efes’in yanmda Smyrma
ve Pergamon gibi diger önemli §ehirler de sikga buna benzer bir izin almak igin ugra§iyorlardi.
Efes, en geg Flaviuslar Dönemi’nde ilk defa Neokoros unvamm almi§tir. Ikinci Neokorie
ünvam ise §ehre imparator Hadrian tarafmdan verilmi§tir1136.
Kuretler Caddesi’ndeki tapmagm in§a yaziti (lev. 22) korunmu§ metnin ba§langicmda ada-
nan ki§i olarak imparator Hadrian adim verir1137. Miltner buradan yapinin daha önce lokalizas-
yonu yapilmami§ Hadrian’ in Neokorie tapmagi olmasi gerektigi sonucunu gikarmi§ ve daha
sonra yapiyi >Hadrian TapmagK olarak tammlami§tir.
1131 Keil 1935, 87-91; Alzinger 1970, 1597 f.
1132 Ilgili olarak bkz. Bölüm 1.7.1.
1133 Konuyla ilgili daha aynnti olarak bkz. Bölüm 1.7.2.2.
1134 Kuretler Caddesi’ndeki kazi ile ilgili olarak bkz. Quatember 2005, 271-278. Tapmakla ilgili ara§tirma igin bkz.
özellikle Bölüm 1.1.1.
1135 Bunun igin bkz. Bölüm 1.1.3 ve Bölüm 1.4. Kar§ila§tirma igin bkz. Bölüm II.2.
1136 Genei olarak konu ile ilgili bkz. Burrell 2004; Efes’in Hadrian Dönemi Neokorie ünvam igin bkz. özellikle Burrell
2004, 66-70 ba§ka kaynaklarla beraber.
1137 ilk sirada Efes Artemis’inin adinm tamamlanmasi gerekir, bkz. a§agiya ve Bölüm 1.2.1. Burada orjinalde yer alan
ar§itrav pronaosun batismm gökmesinde yikihm§tir ve yeni yapi elemanlari ile degi§tirilmi§tir. Bununla ilgili
olarak bkz. ayrica Bölüm 1.4.2.3 ve Bölüm 1.4.5.1.
161
Lil ÖZET
1.11.1 Roma Imparatorluk Dönemi
1.11.1.1 TOPOGRAFYA VE ARA§TIRMA TARIHI
>Hadrian TapmagK Hellenistik-Roma Dönemi Efes §ehrinin merkezinde, Antik Dönemde muh-
temelen Embolos olarak tammlanmi§ olan Kuretler Caddesi diye adlandinlan cadde üzerinde
bulunmaktadir (lev. I)1131. Insulanm geri kalamm ise Varius Hamami olarak adlandinlan impa-
ratorluk Dönemi termal tesisleri kaplamaktadir1132. Kuretler Caddesi, §ehrin yönlere uygun
olarak birbirine dik agi yapan izgara bigimli cadde sisteminin aksine, bu sisteme gapraz olarak
devam eder. Bu duruma bir taraftan Efes §ehrinin iki dagi Panayir ve Bülbül Dagi arasmdaki
dar bogazdaki arazinin dogal aki§i sebep gösterilebilir. Diger taraftan ise Kuretler Caddesi bu
yönüyle, kentin di§mda yer alan Artemis Kutsal Alam’ndan ba§layan, Panayir Dagi’nm etra-
fim dolamp tekrar Artemision’a geri giden tören alaylarmm gegtigi eski bir dini alay yolunu
izlemektedir. §ehir alanmda yapilan kazilarda ortaya gikanlan Arkaik Dönern mezarlan, bu
yol güzergahmm Hellenistik-Roma Dönemi §ehrinde de degi§tirilmeden devam eden uzun bir
gelenege dayandigim gösterir1133.
Kuretler Caddesi, 1950Ti yillarda Efes Ara§tirmalarmm odak noktalarmdan birini olu§tu-
ruyordu1134. O zamanki kazi ba§kam Franz Miltner 120’ye varan yerli i§gi ile beraber, trak-
törlerden, at arabalarmdan ve kügük bir demir yolundan da destek alarak büyük gapli kazilar
yapiyordu. Onun, Ikinci Dünya Sava§i’ndan sonra Efes’teki Avusturya Ara§tirmalan tekrar
ba§lagmda agikca belirttigi hedeflerinden birisi antik kenti ziyaretgiler i$in olabildigince görü-
lebilir hale getirmekti. Miltner’e göre bunaba§taKuretler Caddesi olmak üzere, bütün caddele-
rin ortaya gikanlmasi da dahildi. Aym zamanda harabelerin yenide ayaga kaldinlmasi da onun
i$in önem ta§iyordu. Bu iki öncelik Hadrian Tapmagi’nm ara§tirma tarihine de yansimi§tir: Yapi
hizli bir §ekilde ara§tinlmi§, en önemli ve en sansasyonel sonuglar ön raporlarda yaymlami§tir.
Daha sonra 1956’dan 1958’e kadar tekrar ayaga kaldirma yapilmi^tir1135. Miltner’in 1959’daki
ani ölümü nedeniyle yapinin nihai yaymi yapilamami§tir.
Miltner, 1950 yillarmda kazilanm yaparken antik kaynaklardan, Efes’in imparatora tüm
eyalet düzeyinde bagliligm gösterildigi Imparator Hadrian’a ait bir Neokorie tapmagma sahip
oldugunu biliyordu. Böyle bir Neokorie tapmagm önemi, sadece yerel düzeyde kalan kentsel
bir imparator kültünden gok daha fazlaydi. Bu nedenle yapinin Imparatorun kendisi tarafmdan
onaylanmasi gerekiyordu ve söz konusu §ehir igin isminin yanmda Neokoros onur ünvammn
eklenmesine yol agan, büyük bir lütfu gösteriyordu. Asya Eyaleti’nde Efes’in yanmda Smyrma
ve Pergamon gibi diger önemli §ehirler de sikga buna benzer bir izin almak igin ugra§iyorlardi.
Efes, en geg Flaviuslar Dönemi’nde ilk defa Neokoros unvamm almi§tir. Ikinci Neokorie
ünvam ise §ehre imparator Hadrian tarafmdan verilmi§tir1136.
Kuretler Caddesi’ndeki tapmagm in§a yaziti (lev. 22) korunmu§ metnin ba§langicmda ada-
nan ki§i olarak imparator Hadrian adim verir1137. Miltner buradan yapinin daha önce lokalizas-
yonu yapilmami§ Hadrian’ in Neokorie tapmagi olmasi gerektigi sonucunu gikarmi§ ve daha
sonra yapiyi >Hadrian TapmagK olarak tammlami§tir.
1131 Keil 1935, 87-91; Alzinger 1970, 1597 f.
1132 Ilgili olarak bkz. Bölüm 1.7.1.
1133 Konuyla ilgili daha aynnti olarak bkz. Bölüm 1.7.2.2.
1134 Kuretler Caddesi’ndeki kazi ile ilgili olarak bkz. Quatember 2005, 271-278. Tapmakla ilgili ara§tirma igin bkz.
özellikle Bölüm 1.1.1.
1135 Bunun igin bkz. Bölüm 1.1.3 ve Bölüm 1.4. Kar§ila§tirma igin bkz. Bölüm II.2.
1136 Genei olarak konu ile ilgili bkz. Burrell 2004; Efes’in Hadrian Dönemi Neokorie ünvam igin bkz. özellikle Burrell
2004, 66-70 ba§ka kaynaklarla beraber.
1137 ilk sirada Efes Artemis’inin adinm tamamlanmasi gerekir, bkz. a§agiya ve Bölüm 1.2.1. Burada orjinalde yer alan
ar§itrav pronaosun batismm gökmesinde yikihm§tir ve yeni yapi elemanlari ile degi§tirilmi§tir. Bununla ilgili
olarak bkz. ayrica Bölüm 1.4.2.3 ve Bölüm 1.4.5.1.
