DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0042
38 S' Jak mówić o sztuce
cji. Ponadto słownictwo odnoszące się do sztuki musi być kulturowo
ograniczone18.
Język historii sztuki jest nie tylko metaforyczny, jest nieuchronnie kata-
chretyczny19. Katachreza to w terminologii literackiej rodzaj metafory
o niezestrojonych semantycznie członach, pozbawionej przekonującej
motywacji i odczuwanej jako nadużycie językowe. Wszelako język hi-
storii sztuki pozwala nam uchwycić dzieło sztuki właśnie tylko dzięki
użyciu „nieczystych” form językowych. Dzieła i język nie istnieją bo-
wiem niezależne od siebie, jako czyste i odmienne „wizualne” i „wer-
balne” jedności. Ich relacje oparte są na wzajemności, nie na opozycji.
Podobnie nieostry jest charakter ich percepcji20.
Język nauki o sztuce okazuje się zatem autonomiczny wobec swego przed-
miotu, niezgodny z jego charakterem, a wreszcie niesamodzielny, zmu-
szony do ciągłych zapożyczeń, uwikłany w mechanizmy percepcji. Ten
negatywny obraz wymaga jednak pewnego złagodzenia, przynajmniej
w zakresie najbardziej nas tu interesującym, to jest w zakresie metafor
i zapożyczeń z innych dziedzin21. Nie ma chyba ani dziedziny życia, ani
gałęzi nauki, która posiadałaby swój całkowicie odrębny język, wolny
od zapożyczeń. Jest to powszechne zjawisko językowe. Pisząc o struktu-
rze języka i strukturze społeczeństwa, Benveniste zauważa, że „każda
klasa społeczna przywłaszcza sobie terminy ogólne, przypisuje im spe-
cyficzne desygnaty i dostosowuje w ten sposób do własnej sfery zainte-
resowań, a często czyni z niej podstawę do nowej derywacji. Te terminy
z kolei, obarczone nowymi znaczeniami wchodzą do wspólnego języka,
wprowadzając do niego zróżnicowania leksykalne”22. Spostrzeżenie to
można w pełni odnieść do dyscyplin naukowych; one także włączają do
swego słownictwa terminy ogólne lub obce, nadają im nowe sensy,
z którymi terminy te powracają częstokroć do języka potocznego. Przy-
kładem z historii sztuki może być „awangarda”, termin zapożyczony,
którego pierwotne znaczenie wojskowe: „straż przednia”, zostało sku-
tecznie wyparte przez metaforyczne znaczenie artystyczne i raczej w tym
przenośnym sensie termin ów funkcjonuje w języku codziennym. Dys-
cji. Ponadto słownictwo odnoszące się do sztuki musi być kulturowo
ograniczone18.
Język historii sztuki jest nie tylko metaforyczny, jest nieuchronnie kata-
chretyczny19. Katachreza to w terminologii literackiej rodzaj metafory
o niezestrojonych semantycznie członach, pozbawionej przekonującej
motywacji i odczuwanej jako nadużycie językowe. Wszelako język hi-
storii sztuki pozwala nam uchwycić dzieło sztuki właśnie tylko dzięki
użyciu „nieczystych” form językowych. Dzieła i język nie istnieją bo-
wiem niezależne od siebie, jako czyste i odmienne „wizualne” i „wer-
balne” jedności. Ich relacje oparte są na wzajemności, nie na opozycji.
Podobnie nieostry jest charakter ich percepcji20.
Język nauki o sztuce okazuje się zatem autonomiczny wobec swego przed-
miotu, niezgodny z jego charakterem, a wreszcie niesamodzielny, zmu-
szony do ciągłych zapożyczeń, uwikłany w mechanizmy percepcji. Ten
negatywny obraz wymaga jednak pewnego złagodzenia, przynajmniej
w zakresie najbardziej nas tu interesującym, to jest w zakresie metafor
i zapożyczeń z innych dziedzin21. Nie ma chyba ani dziedziny życia, ani
gałęzi nauki, która posiadałaby swój całkowicie odrębny język, wolny
od zapożyczeń. Jest to powszechne zjawisko językowe. Pisząc o struktu-
rze języka i strukturze społeczeństwa, Benveniste zauważa, że „każda
klasa społeczna przywłaszcza sobie terminy ogólne, przypisuje im spe-
cyficzne desygnaty i dostosowuje w ten sposób do własnej sfery zainte-
resowań, a często czyni z niej podstawę do nowej derywacji. Te terminy
z kolei, obarczone nowymi znaczeniami wchodzą do wspólnego języka,
wprowadzając do niego zróżnicowania leksykalne”22. Spostrzeżenie to
można w pełni odnieść do dyscyplin naukowych; one także włączają do
swego słownictwa terminy ogólne lub obce, nadają im nowe sensy,
z którymi terminy te powracają częstokroć do języka potocznego. Przy-
kładem z historii sztuki może być „awangarda”, termin zapożyczony,
którego pierwotne znaczenie wojskowe: „straż przednia”, zostało sku-
tecznie wyparte przez metaforyczne znaczenie artystyczne i raczej w tym
przenośnym sensie termin ów funkcjonuje w języku codziennym. Dys-