DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0064
60 “&Jak mówić o sztuce
wiązanej ze szkicem, oryginalnością, geniuszem etc.) oraz wykonawczej
(wiązanej z umiejętnością i kontrolą umysłu). Istota konfliktu między
akademią a kierunkami nowoczesnymi polegała na przesunięciu punk-
tu ciężkości z fazy wykonawczej na kreacyjną, co było wynikiem kultu
oryginalności, którą szkic miał ucieleśniać. Konflikt został rozwiązany
w ramach tradycyjnych instytucji w postaci pejzażowej etude, łączącej
obie fazy symultanicznie na płótnie. Stało się to możliwe dzięki rosną-
cej popularności estetyki szkicu i malarstwa pejzażowego. Boime uważa
zresztą, że gdy premiere pensee została usankcjonowana jako skończone
dzieło, rychło stała się stereotypem, świadczącym o zwycięstwie demo-
kratycznego pojęcia oryginalności.
Wyróżnione tutaj cztery sposoby pojmowania i traktowania szkicu nie
wyczerpują oczywiście wszystkich aspektów, pod którymi szkice mogą
być badane czy badaniom służyć. Wystarczy przypomnieć prawie tu po-
minięty problem przypadkowości i „niezamierzonego” jako form arty-
stycznych36, miejsce szkicu w nauczaniu artystycznym, dokumentacyj-
no-źródłową rolę utylitarnych modeli czy sprawy związane z badaniem
szkiców jako dzieł autonomicznych. Pominięto tu również pytania pod-
stawowe, jak chociażby to, czy „bezpośredniość” doznania - tak powszech-
nie wiązana ze szkicem - pomaga czy przeszkadza analizie? Jednak nawet
ten niepełny rejestr pokazuje wyraźnie, że z różnym pojmowaniem szkicu
wiążą się nie tylko różne mechanizmy wyjaśniania dzieł, lecz ponadto za
każdym z tych pojęć stoi zupełnie inne rozumienie sztuki. Badanie szkicu
jako dokumentu procesu twórczego zakłada pojmowanie sztuki jako ra-
cjonalnej działalności wedle reguł, stosownie do jej akademickich defini-
cji. Tak w praktyce artystycznej, jak w idącej jej śladem praktyce badaw-
czej miejsce szkicu zostało wyraźnie określone - jest on cząstką procesu
realizacji dzieła. Szkic stanowi przedmiot zainteresowania ze względu na
finalne dzieło, do którego prowadzi i które w istocie jest celem badaw-
czego postępowania. Badanie szkicu ma rzucić na nie nowe czy dodatko-
we światło. Stawiane mu pytania pojawiają się zatem z uwagi na dzieło,
które z niego wyrosło. Szkice, tak jak w twórczości akademickiej, zacho-
wiązanej ze szkicem, oryginalnością, geniuszem etc.) oraz wykonawczej
(wiązanej z umiejętnością i kontrolą umysłu). Istota konfliktu między
akademią a kierunkami nowoczesnymi polegała na przesunięciu punk-
tu ciężkości z fazy wykonawczej na kreacyjną, co było wynikiem kultu
oryginalności, którą szkic miał ucieleśniać. Konflikt został rozwiązany
w ramach tradycyjnych instytucji w postaci pejzażowej etude, łączącej
obie fazy symultanicznie na płótnie. Stało się to możliwe dzięki rosną-
cej popularności estetyki szkicu i malarstwa pejzażowego. Boime uważa
zresztą, że gdy premiere pensee została usankcjonowana jako skończone
dzieło, rychło stała się stereotypem, świadczącym o zwycięstwie demo-
kratycznego pojęcia oryginalności.
Wyróżnione tutaj cztery sposoby pojmowania i traktowania szkicu nie
wyczerpują oczywiście wszystkich aspektów, pod którymi szkice mogą
być badane czy badaniom służyć. Wystarczy przypomnieć prawie tu po-
minięty problem przypadkowości i „niezamierzonego” jako form arty-
stycznych36, miejsce szkicu w nauczaniu artystycznym, dokumentacyj-
no-źródłową rolę utylitarnych modeli czy sprawy związane z badaniem
szkiców jako dzieł autonomicznych. Pominięto tu również pytania pod-
stawowe, jak chociażby to, czy „bezpośredniość” doznania - tak powszech-
nie wiązana ze szkicem - pomaga czy przeszkadza analizie? Jednak nawet
ten niepełny rejestr pokazuje wyraźnie, że z różnym pojmowaniem szkicu
wiążą się nie tylko różne mechanizmy wyjaśniania dzieł, lecz ponadto za
każdym z tych pojęć stoi zupełnie inne rozumienie sztuki. Badanie szkicu
jako dokumentu procesu twórczego zakłada pojmowanie sztuki jako ra-
cjonalnej działalności wedle reguł, stosownie do jej akademickich defini-
cji. Tak w praktyce artystycznej, jak w idącej jej śladem praktyce badaw-
czej miejsce szkicu zostało wyraźnie określone - jest on cząstką procesu
realizacji dzieła. Szkic stanowi przedmiot zainteresowania ze względu na
finalne dzieło, do którego prowadzi i które w istocie jest celem badaw-
czego postępowania. Badanie szkicu ma rzucić na nie nowe czy dodatko-
we światło. Stawiane mu pytania pojawiają się zatem z uwagi na dzieło,
które z niego wyrosło. Szkice, tak jak w twórczości akademickiej, zacho-