DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0065
Złudzenia szkicu 61
wują tu charakter pomocniczy, służebny wobec dzieła. Paradoksalnie więc,
tam gdzie szkic służy rekonstrukcji procesu twórczego, ostatecznym ce-
lem nie jest poznanie tego procesu, lecz dzieła. Natomiast wtedy, gdy
szkic widziany jest jako ślad spontanicznego twórczego gestu lub jako
pole dla pobudzonej przezeń wyobraźni, badanie zwraca się ku samemu
tworzeniu. Zrealizowane dzieło leży w gruncie rzeczy poza kręgiem zain-
teresowania, jest niepotrzebne, czasem wręcz niepożądane („psuje” świe-
żość, bezpośredniość etc.), czy - jak w wypadku propozycji Josepha Gant-
nera - w ogóle nie istnieje, jest kolejną fazą procesu twórczego, który
został tylko umyślnie lub przypadkowo zatrzymany.
Osobną sprawą jest przedstawione na końcu badanie szkicu jako czynnika
przemian artystycznych. Płynie z tego pouczenie, że wnikliwa i nieograni-
czona do technologii analiza problemów warsztatowych, wykonawczych,
często przez historię sztuki niedostrzeganych czy traktowanych margi-
nalnie, może przynieść interpretację ewolucji stylistycznej całej epoki,
interpretację bardziej przekonującą i wspartą na solidniejszych podsta-
wach niż liczne badania uwzględniające tylko „produkty finalne”, dzie-
ła „ukończone”.
I na koniec wyjaśnienie tytułu - Złudzenia szkicu. W tym tekście, który
cały opiera się na referowaniu cudzych poglądów, jest to jedyny sąd
własny. Szkic jest dla historyka sztuki wielkim wyzwaniem - dla umie-
jętności obserwacji, dla zdolności przekładania tego, co się widzi, na
słowa, dla metodologicznej świadomości także. I jest wielkim złudze-
niem - złudzeniem racjonalizmu i złudzeniem psychologizmu. Właśnie
dlatego, że pozwala patrzeć na wykluwanie się dzieła, niemal dotknąć
twórczości - o czym tyle i tak pięknie pisano - stwarza złudzenie, że
wszystko można uchwycić i ogarnąć, zbadać i wyjaśnić do końca, byle
tylko dysponować wystarczającym materiałem, techniką i metodą. Albo
stwarza złudzenie uczestniczenia w twórczości, najpiękniejsze ze złu-
dzeń, jakie żywić mogą zajmujący się twórczością innych.
wują tu charakter pomocniczy, służebny wobec dzieła. Paradoksalnie więc,
tam gdzie szkic służy rekonstrukcji procesu twórczego, ostatecznym ce-
lem nie jest poznanie tego procesu, lecz dzieła. Natomiast wtedy, gdy
szkic widziany jest jako ślad spontanicznego twórczego gestu lub jako
pole dla pobudzonej przezeń wyobraźni, badanie zwraca się ku samemu
tworzeniu. Zrealizowane dzieło leży w gruncie rzeczy poza kręgiem zain-
teresowania, jest niepotrzebne, czasem wręcz niepożądane („psuje” świe-
żość, bezpośredniość etc.), czy - jak w wypadku propozycji Josepha Gant-
nera - w ogóle nie istnieje, jest kolejną fazą procesu twórczego, który
został tylko umyślnie lub przypadkowo zatrzymany.
Osobną sprawą jest przedstawione na końcu badanie szkicu jako czynnika
przemian artystycznych. Płynie z tego pouczenie, że wnikliwa i nieograni-
czona do technologii analiza problemów warsztatowych, wykonawczych,
często przez historię sztuki niedostrzeganych czy traktowanych margi-
nalnie, może przynieść interpretację ewolucji stylistycznej całej epoki,
interpretację bardziej przekonującą i wspartą na solidniejszych podsta-
wach niż liczne badania uwzględniające tylko „produkty finalne”, dzie-
ła „ukończone”.
I na koniec wyjaśnienie tytułu - Złudzenia szkicu. W tym tekście, który
cały opiera się na referowaniu cudzych poglądów, jest to jedyny sąd
własny. Szkic jest dla historyka sztuki wielkim wyzwaniem - dla umie-
jętności obserwacji, dla zdolności przekładania tego, co się widzi, na
słowa, dla metodologicznej świadomości także. I jest wielkim złudze-
niem - złudzeniem racjonalizmu i złudzeniem psychologizmu. Właśnie
dlatego, że pozwala patrzeć na wykluwanie się dzieła, niemal dotknąć
twórczości - o czym tyle i tak pięknie pisano - stwarza złudzenie, że
wszystko można uchwycić i ogarnąć, zbadać i wyjaśnić do końca, byle
tylko dysponować wystarczającym materiałem, techniką i metodą. Albo
stwarza złudzenie uczestniczenia w twórczości, najpiękniejsze ze złu-
dzeń, jakie żywić mogą zajmujący się twórczością innych.