DOI Artikel:
Verschoor, Gerdien: Kapiści - dyskurs o sztuce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28182#0025
Dyskurs o sztuce
Czytając teksty kapistów, dojdziemy do wniosku, że kolor nie musiał być
głównym kluczem do analizowania ich wizji sztuki. Ich zainteresowania
były szersze. Bronili nowego stosunku do sztuki, do historii sztuki i krytyki.
Nie byli zainteresowani tematem ani treścią, ale omawiali sposoby malowa-
nia i próbowali rozwinąć nowe, obiektywne kryteria jakości dzieła sztuki.
Podstawową motywacją do wszczęcia owych dyskusji była chęć zmiany
klimatu wokół sztuki polskiej.
Najważniejsze poruszane zagadnienia w testach kapistów, to:
1. XIX w., a przede wszystkim nowe podejście do malarstwa z tego
okresu oraz związane z tym nowe podejście do tradycji w ogóle.
2. Rola i znaczenie natury.
3. Rola i znaczenie koloru.
4. Treść i temat dzieła sztuki a forma.
5. Znaczenie sztuki obcej: francuskiej, niemieckiej oraz rosyjskiej.
6. Polskość i sztuka narodowa.
7. Krytyka sztuki.
8. Wizja i moralność artystyczna.
1. XIX w., podejście do tradycji
W komunikacie w „Głosie Plastyków" w 1934 r. czytamy, że redakcja
pragnie przystąpić do omówienia malarstwa polskiego XIX w., aby ustalić
jego znaczenie i miejsce artystyczne, nie zaś historyczne3. Cybis sugeruje,
by prowadzić badania nad artystymi, takimi jak Aleksander Gierymski,
Henryk Rodakowski, Aleksander Kotsis, Maurycy Gottlieb, Józef Szermen-
towski, Władysław Ślewiński i Władysław Podkowiński. Cel tych badań
został opisany przez Cybisa następująco: „Od chwili odrodzenia się Polski
jako wolnego państwa, narzuca się konieczność przewartościowania na-
szych przestarzałych ocen w dziedzinie sztuki. Wielu największych pol-
skich artystów dzieli do dziś dnia los — niezauważanych albo w ogóle
nieznanych. Wartości wniesione przez tych artystów pracujących za życia
bez echa pozostały nadal bez wpływu na rozwój polskiej kultury artystycz-
nej. Pozostawia to w bilansie naszego życia kulturalnego stratę, na którą nie
wolno nam sobie pozwalać"4. Na podstawie nowego poglądu na sztukę
XIX w. dokonali wyboru artystów — takich jak Gierymski, Kotsis i Micha-
łowski. Punktem wyjścia nie jest już — jak dotąd w krytyce i historii sztuki
— znaczenie tematu literackiego, ale powód artystyczny oraz prawda
artystyczna. Cybis i Czapski nie znajdują tych cech u artystów tradycyjnie
cenionych — u Józefa Brandta, Józefa Chełmońskiego, Wojciecha Gersona,
Juliusza Kossaka lub Jana Matejki. Cybis pisze: „obraz Kotsisa nas intryguje,
3 911934 r.
4 J. Cybis, O wystawie zbiorowej A. Gierymskiego, „Głos Plastyków", 4:1935-1939, nr 1-6, s. 3.
23
Kapiści
— dyskurs
o sztuce
Czytając teksty kapistów, dojdziemy do wniosku, że kolor nie musiał być
głównym kluczem do analizowania ich wizji sztuki. Ich zainteresowania
były szersze. Bronili nowego stosunku do sztuki, do historii sztuki i krytyki.
Nie byli zainteresowani tematem ani treścią, ale omawiali sposoby malowa-
nia i próbowali rozwinąć nowe, obiektywne kryteria jakości dzieła sztuki.
Podstawową motywacją do wszczęcia owych dyskusji była chęć zmiany
klimatu wokół sztuki polskiej.
Najważniejsze poruszane zagadnienia w testach kapistów, to:
1. XIX w., a przede wszystkim nowe podejście do malarstwa z tego
okresu oraz związane z tym nowe podejście do tradycji w ogóle.
2. Rola i znaczenie natury.
3. Rola i znaczenie koloru.
4. Treść i temat dzieła sztuki a forma.
5. Znaczenie sztuki obcej: francuskiej, niemieckiej oraz rosyjskiej.
6. Polskość i sztuka narodowa.
7. Krytyka sztuki.
8. Wizja i moralność artystyczna.
1. XIX w., podejście do tradycji
W komunikacie w „Głosie Plastyków" w 1934 r. czytamy, że redakcja
pragnie przystąpić do omówienia malarstwa polskiego XIX w., aby ustalić
jego znaczenie i miejsce artystyczne, nie zaś historyczne3. Cybis sugeruje,
by prowadzić badania nad artystymi, takimi jak Aleksander Gierymski,
Henryk Rodakowski, Aleksander Kotsis, Maurycy Gottlieb, Józef Szermen-
towski, Władysław Ślewiński i Władysław Podkowiński. Cel tych badań
został opisany przez Cybisa następująco: „Od chwili odrodzenia się Polski
jako wolnego państwa, narzuca się konieczność przewartościowania na-
szych przestarzałych ocen w dziedzinie sztuki. Wielu największych pol-
skich artystów dzieli do dziś dnia los — niezauważanych albo w ogóle
nieznanych. Wartości wniesione przez tych artystów pracujących za życia
bez echa pozostały nadal bez wpływu na rozwój polskiej kultury artystycz-
nej. Pozostawia to w bilansie naszego życia kulturalnego stratę, na którą nie
wolno nam sobie pozwalać"4. Na podstawie nowego poglądu na sztukę
XIX w. dokonali wyboru artystów — takich jak Gierymski, Kotsis i Micha-
łowski. Punktem wyjścia nie jest już — jak dotąd w krytyce i historii sztuki
— znaczenie tematu literackiego, ale powód artystyczny oraz prawda
artystyczna. Cybis i Czapski nie znajdują tych cech u artystów tradycyjnie
cenionych — u Józefa Brandta, Józefa Chełmońskiego, Wojciecha Gersona,
Juliusza Kossaka lub Jana Matejki. Cybis pisze: „obraz Kotsisa nas intryguje,
3 911934 r.
4 J. Cybis, O wystawie zbiorowej A. Gierymskiego, „Głos Plastyków", 4:1935-1939, nr 1-6, s. 3.
23
Kapiści
— dyskurs
o sztuce