DOI article:
Verschoor, Gerdien: Kapiści - dyskurs o sztuce
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.28182#0028
Gerdien
Yerschoor
3. Rola i znaczenie koloru
Studiując teksty pisane przez kapistów, można zauważyć, że kolor nie
odgrywa tak ogromnej roli, jak oczekiwalibyśmy od tych „radykalnych
kolorystów".
Ani kapiści, ani inni malarze z kręgu kolorystów nie byli zainteresowani
naukowymi teoriami koloru. Żaden z nich nie sformułował zasady jakiegoś
systemu koloru lub używania koloru15. Nawet w tekście Cybisa, napisanym
w 1931 r., który często uchodzi za program kapistów, kolor nie stanowi
głównego tematu16.
W różnych tekstach oraz w listach czytamy, że ważnym elementem
malarstwa jest gra koloru, o której Cybis pisze: „Płaszczyzna gładka w ze-
stawieniu z jaśniejszą plamą ciemnieje, a przy ciemnej jaśnieje, płaszczy-
zna szara w zestawieniu z czerwoną plamą zielenieje itd."17.
W różnych artykułach o malarstwie XIX w. opis pracy niektórych arty-
stów koncentruje się na sposobie użycia koloru18. Jak możemy wywniosko-
wać z cytatów, takich jak: „Obrazy Gottlieba wszystkie, z jakich by nie
pochodziły wpływów, noszą jedną wspólną cechę: talentu wielkiego kolo-
rysty. Prawdziwość poszukiwanych zestawień i transpozycji koloru i ich
niebanalność pochodzą z tego źródła" — kwalifikacja „malarz kolorystycz-
ny" ma znaczenie bardzo pozytywne19.
4. Treść i temat dzieła sztuki a forma
Dla kapistów treść i temat literacki są tylko pretekstem do stworze-
nia płaszczyzny obrazu, który musi odpowiadać pewnym regułom arty-
stycznym.
Dyskusja poświęcona treści i tematowi, a formie jako głównemu warun-
kowi dobrego malarstwa, stanowi ważny element dyskursu o sztuce w okre-
sie międzywojennym. Kapiści ciągle powtarzali, że: „Dla malarstwa treść,
przedmiot, czy natura zawsze tylko były pretekstem do zestawień, gry
malarskiej, do abstrakcji form i barw. Treść ideowa, treść myślowa obrazu
obchodzi nas dzisiaj mało. Obraz nas interesuje jako kreacja plastyczna, ja-
ko realizacja piękna malarskiego"—jak pisze Cybis20. Twierdzi on w innym
miejscu, że obraz jest interesujący jako kreacja artystyczna, jako realizacja
15 Por. M. Rzepińska, Historia koloru, Warszawa 1989, s. 647.
16 J. Cybis, Wstęp, [w:] Wystawa malarska Grupy K. P., [katalog] Warsaw 1931.
17 J. Czapski, Józef Pankiewicz, 1934.
18 Tytułem przykładu, fragment tekstu J. Czapskiego: „Do najlepszych płócien na wystawie należy
portret Czesława Jankowskiego, malowany zaraz po powrocie do kraju: chłodne niebieskie tony
twarzy i rąk, zieleń obicia fotelu pięknie grają przy ostrym, niestety, zmatowiałym tle. Portret jest
potraktowany śmiało, z czysto kolorystycznym podejściem. Świetny jest również portret mężczy-
zny we fraku przy kotarze: czerwień fotela, biel gorsu koszuli, spokojne syntetyczne traktowanie
twarzy — przy prawie seuratowskiej wrażliwości i wielobarwności". Zob. J. Czapski, Wernisaż
Podkowińskiego, „Wiadomości Literackie" 9:1932, nr 46, s. 4.
19 J. Cybis, Maurycy Gottlieb 1856-1879,„Glos Plastyków", 2:1932, nr 2, s. 21.
20 J. Cybis, Aleksander Kotsis, „Głos Plastyków", 2:1932, nr 3, s. 33.
26
Yerschoor
3. Rola i znaczenie koloru
Studiując teksty pisane przez kapistów, można zauważyć, że kolor nie
odgrywa tak ogromnej roli, jak oczekiwalibyśmy od tych „radykalnych
kolorystów".
Ani kapiści, ani inni malarze z kręgu kolorystów nie byli zainteresowani
naukowymi teoriami koloru. Żaden z nich nie sformułował zasady jakiegoś
systemu koloru lub używania koloru15. Nawet w tekście Cybisa, napisanym
w 1931 r., który często uchodzi za program kapistów, kolor nie stanowi
głównego tematu16.
W różnych tekstach oraz w listach czytamy, że ważnym elementem
malarstwa jest gra koloru, o której Cybis pisze: „Płaszczyzna gładka w ze-
stawieniu z jaśniejszą plamą ciemnieje, a przy ciemnej jaśnieje, płaszczy-
zna szara w zestawieniu z czerwoną plamą zielenieje itd."17.
W różnych artykułach o malarstwie XIX w. opis pracy niektórych arty-
stów koncentruje się na sposobie użycia koloru18. Jak możemy wywniosko-
wać z cytatów, takich jak: „Obrazy Gottlieba wszystkie, z jakich by nie
pochodziły wpływów, noszą jedną wspólną cechę: talentu wielkiego kolo-
rysty. Prawdziwość poszukiwanych zestawień i transpozycji koloru i ich
niebanalność pochodzą z tego źródła" — kwalifikacja „malarz kolorystycz-
ny" ma znaczenie bardzo pozytywne19.
4. Treść i temat dzieła sztuki a forma
Dla kapistów treść i temat literacki są tylko pretekstem do stworze-
nia płaszczyzny obrazu, który musi odpowiadać pewnym regułom arty-
stycznym.
Dyskusja poświęcona treści i tematowi, a formie jako głównemu warun-
kowi dobrego malarstwa, stanowi ważny element dyskursu o sztuce w okre-
sie międzywojennym. Kapiści ciągle powtarzali, że: „Dla malarstwa treść,
przedmiot, czy natura zawsze tylko były pretekstem do zestawień, gry
malarskiej, do abstrakcji form i barw. Treść ideowa, treść myślowa obrazu
obchodzi nas dzisiaj mało. Obraz nas interesuje jako kreacja plastyczna, ja-
ko realizacja piękna malarskiego"—jak pisze Cybis20. Twierdzi on w innym
miejscu, że obraz jest interesujący jako kreacja artystyczna, jako realizacja
15 Por. M. Rzepińska, Historia koloru, Warszawa 1989, s. 647.
16 J. Cybis, Wstęp, [w:] Wystawa malarska Grupy K. P., [katalog] Warsaw 1931.
17 J. Czapski, Józef Pankiewicz, 1934.
18 Tytułem przykładu, fragment tekstu J. Czapskiego: „Do najlepszych płócien na wystawie należy
portret Czesława Jankowskiego, malowany zaraz po powrocie do kraju: chłodne niebieskie tony
twarzy i rąk, zieleń obicia fotelu pięknie grają przy ostrym, niestety, zmatowiałym tle. Portret jest
potraktowany śmiało, z czysto kolorystycznym podejściem. Świetny jest również portret mężczy-
zny we fraku przy kotarze: czerwień fotela, biel gorsu koszuli, spokojne syntetyczne traktowanie
twarzy — przy prawie seuratowskiej wrażliwości i wielobarwności". Zob. J. Czapski, Wernisaż
Podkowińskiego, „Wiadomości Literackie" 9:1932, nr 46, s. 4.
19 J. Cybis, Maurycy Gottlieb 1856-1879,„Glos Plastyków", 2:1932, nr 2, s. 21.
20 J. Cybis, Aleksander Kotsis, „Głos Plastyków", 2:1932, nr 3, s. 33.
26