DOI Artikel:
Nowacki, Dariusz: Kilka zapomnianych gedanianów w zbiorach wawelskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42239#0047
Dariusz Noiuacki
Kilka zapomnianych gedanianów
w zbiorach wawelskich
Okazały katalog towarzyszący wystawie „Aurea Porta Rzeczypospo-
litej" w znacznym stopniu spełnił postulat rekapitulacji bieżącego stanu
wiedzy o najbardziej znanych dziełach sztuki gdańskiej od schyłku śre-
dniowiecza do końca wieku XVIII1. Pewien niedosyt gdy idzie o
stawianie i rozwiązywanie problemów badawczych wynika - jak wolno
sądzić - z faktu, iz pokazywane zabytki były w większości dobrze znane
miłośnikom miasta. Niniejsze uwagi o kilku gedanianach, które warte były
prezentacji w ramach wizji sztuki Gdańska, zaproponowanej przez prof.
Teresę Grzybkowską, sygnalizują nowe zagadnienia, warte podjęcia.
We wrześniu 1927 r. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk zdepo-
nowało na Wawelu niewielki portret młodej kobiety, ujętej w popiersiu,
przybranej w aksamitną suknię pokrytą czerwonymi punktami, z chara-
kterystycznym wałkiem na ramieniu (il.l)2. Obraz - pozbawiony inskryp-
cji - zrazu określony jako holenderski, a następnie jako gdański (?),
w sposób jednoznaczny kojarzy się z jednym z najsłynniejszych gdańs-
kich portretów - wizerunkiem osiemnastoletniej patrycjuszki namalowa-
nym w 1598 r., najpewniej przez Antona Moliera3. Oba dzieła z całą
pewnością niemal równocześnie wyszły z tego samego warsztatu; przed-
stawiają bądź tę samą osobę, bądź kogoś podobnego na skutek bliskiego
pokrewieństwa - jeszcze wyraźniejszego niż przy porównaniu gdańskie-
go portretu z wizerunkiem przedstawicielki rodziny Henningów w epi-
tafium z kościoła Św. Katarzyny (z lat 1629-16360 Kobieta na obrazie
z 1598 r. ma na sobie niemal identyczną, lecz brokatową, a nie aksamitną
suknię; różnica widoczna jest także w dekoracji czepca - zamiast
pojedynczych pereł, u szczytu zdobi go taśma z pasmanterii. Obraz ze
zbiorów poznańskich niewątpliwie powstał u schyłku wieku XVI, nie
Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od potowy XV do końca XVIII wieku, t. 1: Eseje, t. 2: Katalog. Pod
red. prof. dr hab. Teresy Grzybkowskiej. Muzeum Narodowe w Gdańsku, maj-sierpień 1997, Gdańsk 1997.
Nr inw. Dep. 7, technika mieszana, deska dębowa 50,8 x 41,5 cm.
3 Gdańsk, Muzeum Narodowe (MNG/SD/287/M), technika mieszana, deska dębowa 103 x 80 cm - Aurea
Porta..., s. 167, poz. V. 50 (oprać. K. Górecka-Petrajtis), tam wcześniejsza literatura.
4 Gdańsk, Muzeum Narodowe - T. Grzybkowską Złoty wiek malarstioa gdańskiego na tle kultury artystycznej
miasta 1520-1620, Warszawa 1990, s. 97, il. 124; - Aurea Porta..., s. 116, poz. IV. 35. 2 (oprać. K. Cieślak).
45
Kilka zapomnianych gedanianów
w zbiorach wawelskich
Okazały katalog towarzyszący wystawie „Aurea Porta Rzeczypospo-
litej" w znacznym stopniu spełnił postulat rekapitulacji bieżącego stanu
wiedzy o najbardziej znanych dziełach sztuki gdańskiej od schyłku śre-
dniowiecza do końca wieku XVIII1. Pewien niedosyt gdy idzie o
stawianie i rozwiązywanie problemów badawczych wynika - jak wolno
sądzić - z faktu, iz pokazywane zabytki były w większości dobrze znane
miłośnikom miasta. Niniejsze uwagi o kilku gedanianach, które warte były
prezentacji w ramach wizji sztuki Gdańska, zaproponowanej przez prof.
Teresę Grzybkowską, sygnalizują nowe zagadnienia, warte podjęcia.
We wrześniu 1927 r. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk zdepo-
nowało na Wawelu niewielki portret młodej kobiety, ujętej w popiersiu,
przybranej w aksamitną suknię pokrytą czerwonymi punktami, z chara-
kterystycznym wałkiem na ramieniu (il.l)2. Obraz - pozbawiony inskryp-
cji - zrazu określony jako holenderski, a następnie jako gdański (?),
w sposób jednoznaczny kojarzy się z jednym z najsłynniejszych gdańs-
kich portretów - wizerunkiem osiemnastoletniej patrycjuszki namalowa-
nym w 1598 r., najpewniej przez Antona Moliera3. Oba dzieła z całą
pewnością niemal równocześnie wyszły z tego samego warsztatu; przed-
stawiają bądź tę samą osobę, bądź kogoś podobnego na skutek bliskiego
pokrewieństwa - jeszcze wyraźniejszego niż przy porównaniu gdańskie-
go portretu z wizerunkiem przedstawicielki rodziny Henningów w epi-
tafium z kościoła Św. Katarzyny (z lat 1629-16360 Kobieta na obrazie
z 1598 r. ma na sobie niemal identyczną, lecz brokatową, a nie aksamitną
suknię; różnica widoczna jest także w dekoracji czepca - zamiast
pojedynczych pereł, u szczytu zdobi go taśma z pasmanterii. Obraz ze
zbiorów poznańskich niewątpliwie powstał u schyłku wieku XVI, nie
Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od potowy XV do końca XVIII wieku, t. 1: Eseje, t. 2: Katalog. Pod
red. prof. dr hab. Teresy Grzybkowskiej. Muzeum Narodowe w Gdańsku, maj-sierpień 1997, Gdańsk 1997.
Nr inw. Dep. 7, technika mieszana, deska dębowa 50,8 x 41,5 cm.
3 Gdańsk, Muzeum Narodowe (MNG/SD/287/M), technika mieszana, deska dębowa 103 x 80 cm - Aurea
Porta..., s. 167, poz. V. 50 (oprać. K. Górecka-Petrajtis), tam wcześniejsza literatura.
4 Gdańsk, Muzeum Narodowe - T. Grzybkowską Złoty wiek malarstioa gdańskiego na tle kultury artystycznej
miasta 1520-1620, Warszawa 1990, s. 97, il. 124; - Aurea Porta..., s. 116, poz. IV. 35. 2 (oprać. K. Cieślak).
45