DOI Artikel:
Deluga, Waldemar: "Orientalizujące" portrety Willema Hondiusa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42239#0169
Waldemar Deluga
„Orientalizujące" portrety Willema Hondiusa
Twórczość gdańskich rytowników XVII w. znana była nie tylko
w kręgach dworskich czy szlacheckich w dawnej Rzeczypospolitej, ale
również oddziaływała na ryciny powstające na kresach państwa Obojga
Narodów. Wśród najpopularniejszych był Willem Hondius, do którego
zamówienia słano aż z dalekiej Mołdawii i Kijowa. Gdańsk stał się
miejscem eksportu, zarówno surowców, jak i konkretnych dzieł. Świadczą
o tym liczne zabytki sztuki złotniczej, wykonywane również na zlecenie
Cerkwi prawosławnej. Na wystawie „Aurea Porta Rzeczypospolitej"
mieliśmy okazję obejrzeć tego typu przykłady, pochodzące z kolekcji
Muzeum Historycznego w Czernihowie oraz z Orużennoj Pałaty
w Moskwie. Wiadomo na podstawie przekazów archiwalnych, że
sprowadzano z Gdańska papier na zamówienie drukarni bractwa
stauropigialnego we Lwowie. Tędy również eksportowano papier aż na
Synaj, do monasteru Św. Katarzyny, skąd przybył do Lwowa ekonom
Hatzikiriakis Yourliotis1. Zapewne w Gdańsku funkcjonowały również
pracownie wykonujące wiele elementów wyposażeń cerkwi. Takim
przykładem, zresztą o całkowicie odmiennej formie architektonicznej od
współczesnych przegród ołtarzowych, jest nie istniejący już ikonostas
w Supraślu-. Na podstawie zachowanej fotografii można domni-
emywać, ze oryginalna była jedynie konstrukcja architektoniczna
wybudowana w roku 1664 przez gdańskiego snycerza Andrzeja
Modzelewskiego. Sądzić należy, że dalsze badania związków
artystycznych Gdańska z kresami dawnej Rzeczypospolitej przyniosą
wiele nowych rezultatów, a niniejszy artykuł jest jedynie zasygnali-
zowaniem problemu.
Willem Hondius, uczeń swojego ojca, również rytownika, Hendricka
Hondiusa, jako uprzywilejowany Stanów Holenderskich, przybył w roku
1635 do Gdańska! Był nadwornym rytownikiem Władysława IV, a póź-
niej Jana Kazimierza. Znany jest przede wszystkim jako wykonawca rycin
na zamówienie króla oraz autor wielu portretów rytowanych na zlecenie
1 N. Papastratou O Sinaitis Hatzikyriakis ek Chóras Vourla. Gmmnwta-xulougrafies 1688 -1709, Athens 1981, s. 16.
2 M. Lebiedzińska Supraśl, Białystok 1971, il. 12.
3 N. M. Orenstein Hendrick Hondius and the Busines of Prints in Seventeenth-century Holland, [w:] Studies in
Print and Printmaking 1.1 Roterdam 1996, s. 124.
167
„Orientalizujące" portrety Willema Hondiusa
Twórczość gdańskich rytowników XVII w. znana była nie tylko
w kręgach dworskich czy szlacheckich w dawnej Rzeczypospolitej, ale
również oddziaływała na ryciny powstające na kresach państwa Obojga
Narodów. Wśród najpopularniejszych był Willem Hondius, do którego
zamówienia słano aż z dalekiej Mołdawii i Kijowa. Gdańsk stał się
miejscem eksportu, zarówno surowców, jak i konkretnych dzieł. Świadczą
o tym liczne zabytki sztuki złotniczej, wykonywane również na zlecenie
Cerkwi prawosławnej. Na wystawie „Aurea Porta Rzeczypospolitej"
mieliśmy okazję obejrzeć tego typu przykłady, pochodzące z kolekcji
Muzeum Historycznego w Czernihowie oraz z Orużennoj Pałaty
w Moskwie. Wiadomo na podstawie przekazów archiwalnych, że
sprowadzano z Gdańska papier na zamówienie drukarni bractwa
stauropigialnego we Lwowie. Tędy również eksportowano papier aż na
Synaj, do monasteru Św. Katarzyny, skąd przybył do Lwowa ekonom
Hatzikiriakis Yourliotis1. Zapewne w Gdańsku funkcjonowały również
pracownie wykonujące wiele elementów wyposażeń cerkwi. Takim
przykładem, zresztą o całkowicie odmiennej formie architektonicznej od
współczesnych przegród ołtarzowych, jest nie istniejący już ikonostas
w Supraślu-. Na podstawie zachowanej fotografii można domni-
emywać, ze oryginalna była jedynie konstrukcja architektoniczna
wybudowana w roku 1664 przez gdańskiego snycerza Andrzeja
Modzelewskiego. Sądzić należy, że dalsze badania związków
artystycznych Gdańska z kresami dawnej Rzeczypospolitej przyniosą
wiele nowych rezultatów, a niniejszy artykuł jest jedynie zasygnali-
zowaniem problemu.
Willem Hondius, uczeń swojego ojca, również rytownika, Hendricka
Hondiusa, jako uprzywilejowany Stanów Holenderskich, przybył w roku
1635 do Gdańska! Był nadwornym rytownikiem Władysława IV, a póź-
niej Jana Kazimierza. Znany jest przede wszystkim jako wykonawca rycin
na zamówienie króla oraz autor wielu portretów rytowanych na zlecenie
1 N. Papastratou O Sinaitis Hatzikyriakis ek Chóras Vourla. Gmmnwta-xulougrafies 1688 -1709, Athens 1981, s. 16.
2 M. Lebiedzińska Supraśl, Białystok 1971, il. 12.
3 N. M. Orenstein Hendrick Hondius and the Busines of Prints in Seventeenth-century Holland, [w:] Studies in
Print and Printmaking 1.1 Roterdam 1996, s. 124.
167