DOI Artikel:
Sulewska, Renata: Ołtarz w kościele w Szynwałdzie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42239#0087
W przypadku ołtarza szynwałdzkiego nie można także wykluczyć, że
pierwotnie był on epitafium, potem dopiero przekształconym na ołtarz.
Wobec braku danych trudno jednak tę kwestię rozstrzygnąć.
Zastanawiając się nad środowiskiem artystycznym, w którym mógł
powstać ten ołtarz warto na początek zwrócić uwagę na zdobiącą go ko-
listą wić groteskową. Tego typu dekoracje u nas - w tym czasie stosowa-
ne głównie pod wpływem realizacji Cornelisa Florisa6 - znamy najlepiej
z twórczości Willema van den Blocke i jego naśladowców, a także z ta-
kich prac Simona Herle, jak np. dekoracja nie istniejącego ołtarza
w kościele Św. Katarzyny w Gdańsku7. Dekoracja predelli ołtarza
w Szynwałdzie jest jednak dość szczególna, a mianowicie jest prawie
kopią fragmentu fryzu, jaki umieszczony został w dolnej części epitafium
Jana i Doroty Brandesów (1586), dzieła wymienianego wśród prac
Willema van den Blocke8. Putto na poły wrośnięte w kwiat i dmące
w trąbę jest takie samo, jedynie postać kobieca wyrastająca z liścia
umieszczona na epitafium Brandesów9 została zastąpiona liściem i kwia-
tami. Symetryczny układ tego typu dekoracji rozchodzącej się na obie
strony od centralnie umieszczonego elementu jest dla Willema van den
Blocke typowy. W epitafium Brandesów tym dośrodkowującym orna-
ment elementem jest kartusz z datą, w nagrobku Batorych w Barczewie
(1598) kartusz podtrzymywany przez dwa putta10, w nagrobku Piotra
Tarnowskiego w Łowiczu (po 1604) orzeł11, a w ołtarzu w Szynwałdzie
ornament rollwerkowo-okuciowy widoczny po obu stronach ta-
bernakulum.
Wygląda na to, że Samuel Gotard Łaski, wielokrotnie udający się z po-
selstwami do Szwecji, obecny w roku 1598 w Oliwie, a w 1605 w Gdań-
sku, zajmujący się w tym mieście, m.in. sprawami floty12, zamówił ołtarz
u najlepszego działającego tu rzeźbiarza - Willema van den Blocke. Tę
hipotezę zdają się potwierdzać inne motywy występujące zarówno w oł-
tarzu w Szynwałdzie jak i w pracach, których powstanie wiązane jest
z tym artystą. Fryz arkadkowy dekorujący gzyms zredukowanego belko-
wania ołtarza, możemy odnaleźć w kilku pracach Willema, dla przykładu
można tu wymienić chociażby epitafium Christophera von Dohna (1586)
6 Podobny motyw - postać wyrastająca z kwiatu występuje chociażby w takich pracach Cornelisa Florisa
jak: lektorium w Tournai, czy mauzoleum Christiana III w kaplicy Trzech Króli w katedrze w Roskilde (Dania),
por. A. Huysmans, J. Van Damme, C. Van de Velde, Ch. Van Mulders Comelis Floris 1514 - 1575 beeldkouwer
architect ontwerper, Brussel 1996, il. 221-223, 254-256.
O ołtarzu: W. Drost Kunstdenkmdler der Stadt Danzig, Bd. 2: Sankt Katharinen, Stuttgart 1958, s. 39-42; -
K. Mellin, Szymon Herle - snycerz gdański, „Rocznik Gdański" XXV: 1966, s.288-289; - H. B. Meyer, Der Hochaltar
der danziger Katharinenkirche und seine Meister, „Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins", XXXV:
1936, H. 2, s. 39-44.
8 O Willemie van den Blocke - L. Krzyżanowski Blocke Willem van den,[w:] Słownik artystów polskich i obcych
w Polsce działających, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971, s. 179-181, gdzie zebrana literatura, a ostatnio:
A. Woziński Rzeźba XV - XVI wieku, [w:] Aurea Porta Rzeczpospolitej. Sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVIII
'wieku, t.l: Eseje, t.2: Katalog. Pod red. prof. dr. hab. Teresy Grzybkowskiej. Muzeum Narodowe w Gdańsku,
maj - sierpień 1997, Gdańsk 1997. Tu: Eseje, s. 118-120.
y L. Krzyżanowski, Plastyka nagrobna Wilhelma van den Blocke, „Biuletyn Historii Sztuki", XX: 1958, nr 3/4,
s. 286-287, il. 3,18.
111 Ibidem, s. 290-291, il. 19.
11 Ibidem, s. 291-292, il. 13.
'' Grzybowski, Mincer, op. cit., s. 250 - 252.
Ołtarz
w kościele
w Szyn-
wałdzie
85
pierwotnie był on epitafium, potem dopiero przekształconym na ołtarz.
Wobec braku danych trudno jednak tę kwestię rozstrzygnąć.
Zastanawiając się nad środowiskiem artystycznym, w którym mógł
powstać ten ołtarz warto na początek zwrócić uwagę na zdobiącą go ko-
listą wić groteskową. Tego typu dekoracje u nas - w tym czasie stosowa-
ne głównie pod wpływem realizacji Cornelisa Florisa6 - znamy najlepiej
z twórczości Willema van den Blocke i jego naśladowców, a także z ta-
kich prac Simona Herle, jak np. dekoracja nie istniejącego ołtarza
w kościele Św. Katarzyny w Gdańsku7. Dekoracja predelli ołtarza
w Szynwałdzie jest jednak dość szczególna, a mianowicie jest prawie
kopią fragmentu fryzu, jaki umieszczony został w dolnej części epitafium
Jana i Doroty Brandesów (1586), dzieła wymienianego wśród prac
Willema van den Blocke8. Putto na poły wrośnięte w kwiat i dmące
w trąbę jest takie samo, jedynie postać kobieca wyrastająca z liścia
umieszczona na epitafium Brandesów9 została zastąpiona liściem i kwia-
tami. Symetryczny układ tego typu dekoracji rozchodzącej się na obie
strony od centralnie umieszczonego elementu jest dla Willema van den
Blocke typowy. W epitafium Brandesów tym dośrodkowującym orna-
ment elementem jest kartusz z datą, w nagrobku Batorych w Barczewie
(1598) kartusz podtrzymywany przez dwa putta10, w nagrobku Piotra
Tarnowskiego w Łowiczu (po 1604) orzeł11, a w ołtarzu w Szynwałdzie
ornament rollwerkowo-okuciowy widoczny po obu stronach ta-
bernakulum.
Wygląda na to, że Samuel Gotard Łaski, wielokrotnie udający się z po-
selstwami do Szwecji, obecny w roku 1598 w Oliwie, a w 1605 w Gdań-
sku, zajmujący się w tym mieście, m.in. sprawami floty12, zamówił ołtarz
u najlepszego działającego tu rzeźbiarza - Willema van den Blocke. Tę
hipotezę zdają się potwierdzać inne motywy występujące zarówno w oł-
tarzu w Szynwałdzie jak i w pracach, których powstanie wiązane jest
z tym artystą. Fryz arkadkowy dekorujący gzyms zredukowanego belko-
wania ołtarza, możemy odnaleźć w kilku pracach Willema, dla przykładu
można tu wymienić chociażby epitafium Christophera von Dohna (1586)
6 Podobny motyw - postać wyrastająca z kwiatu występuje chociażby w takich pracach Cornelisa Florisa
jak: lektorium w Tournai, czy mauzoleum Christiana III w kaplicy Trzech Króli w katedrze w Roskilde (Dania),
por. A. Huysmans, J. Van Damme, C. Van de Velde, Ch. Van Mulders Comelis Floris 1514 - 1575 beeldkouwer
architect ontwerper, Brussel 1996, il. 221-223, 254-256.
O ołtarzu: W. Drost Kunstdenkmdler der Stadt Danzig, Bd. 2: Sankt Katharinen, Stuttgart 1958, s. 39-42; -
K. Mellin, Szymon Herle - snycerz gdański, „Rocznik Gdański" XXV: 1966, s.288-289; - H. B. Meyer, Der Hochaltar
der danziger Katharinenkirche und seine Meister, „Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins", XXXV:
1936, H. 2, s. 39-44.
8 O Willemie van den Blocke - L. Krzyżanowski Blocke Willem van den,[w:] Słownik artystów polskich i obcych
w Polsce działających, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971, s. 179-181, gdzie zebrana literatura, a ostatnio:
A. Woziński Rzeźba XV - XVI wieku, [w:] Aurea Porta Rzeczpospolitej. Sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVIII
'wieku, t.l: Eseje, t.2: Katalog. Pod red. prof. dr. hab. Teresy Grzybkowskiej. Muzeum Narodowe w Gdańsku,
maj - sierpień 1997, Gdańsk 1997. Tu: Eseje, s. 118-120.
y L. Krzyżanowski, Plastyka nagrobna Wilhelma van den Blocke, „Biuletyn Historii Sztuki", XX: 1958, nr 3/4,
s. 286-287, il. 3,18.
111 Ibidem, s. 290-291, il. 19.
11 Ibidem, s. 291-292, il. 13.
'' Grzybowski, Mincer, op. cit., s. 250 - 252.
Ołtarz
w kościele
w Szyn-
wałdzie
85