DOI article:
Oszczanowski, Piotr: "Gdańszczanin we Wrocławiu": czy można mówić o ekspozyturze sztuki gdańskiej we Wrocławiu na przełomie XVI i XVII wieku?
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.42239#0107
rodów szlacheckich i magnackich4'. To przez Wrocław prowadziła wielo-
krotnie droga ich akademickich peregrynacji, tu rozpoczynali naukę
obcych języków, także tutaj zatrzymywali się w momencie, gdy
postanawiali udać się do śląskich kurortów, aby podratować swoje
zdrowie, i w końcu - to Wrocław dawał im schronienie, gdy skazywani
byli w Polsce - za zdradę stanu, rokosz lub inne sprzeniewierzenie się
woli władcy - na banicję i infamię. v
Pamiątką po tych pobytach były nie tylko pełne sakwy wrocławskich
oberżystów i właścicieli zajazdów, godziwie prosperujących dzięki hojno-
ści polskich gości, ale także liczne dzieła sztuki, które Polacy w mieście
pozostawiali lub zamawiali. I tak np. marszałek wielki litewski, wybitny
dyplomata i żołnierz Krzysztof Mikołaj Drohostajski z przydomkiem
Monwid (Monuid, Moniwid), herbu Leliwa, często goszczący we Wrocła-
wiu48, podarował w 1605 r. tutejszemu Bractwu Kurkowemu naczynie na
wino w kształcie mnicha, dzieło norymberskiego złotnika Davida Lauera
(il. 15)49; Bartholomaeus Strobel Mł. na swoim pierwszym zachowanym
obrazie olejnym (Ukamienowanie św. Szczepana, Muzeum Zamku w Go-
łuchowie), uwiecznił prawdopodobnie postać zmarłego w wieku 14 lat
we Wrocławiu wojewodzica poznańskiego Stanisława Ostroroga (1602-
-1616), niedoszłego świętego polskiego kościoła katolickiego. Obraz ten
sprzedał następnie zapewne bratu zmarłego - Mikołajowi, przyszłemu
podstolemu i podczaszemu oraz marszałkowi sejmu koronacyjnego50.
Juz w wieku XVII pojawiają się we Wrocławiu, a konkretnie w Biblio-
tece przy kościele Św. Marii Magdaleny, przynoszące dumę tej wartościo-
wej kolekcji, instrumenty matematyczne i astronomiczne Jana Heweliusza
(1611-1687) oraz dwie kopernikańskie sfery armilarne51. Jeden z wrocław-
Czy można
mówić
o ekspozytu-
rze sztuki
gdańskiej we
Wrocławiu
na przełomie
XVI i XVII
wieku?
47 Podróż królewicza Władysłaioa Wazy do krajów Europy Zachodniej w latach 1624-1625 w świetle ówczesnych
relacji.Opracował A. Przyboś, Kraków 1977, s. 62-66. Por. także ostatnie publikacje na ten temat - M. Chachaj
Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995 i D. Żołądź-Strzelczyk,
„Peregrinatio Academica". Studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich
'w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Poznań 1996.
4f< Jego ostatni pobyt ma miejsce w 1615 r. Wtedy to, cierpiący na podagrę magnat, jadąc na kurację do
Cieplic zatrzymał się we wrocławskiej gospodzie „Pod Złotym Drzewem" (Rynek 31). Tutaj też zmarł 3 VII
1615 r., a 17IX tego roku rodzina zabrała jego zabalsamowane zwłoki na Litwę. Na ten temat - N. Pol Jahrbiiher
der Stadt Breslau. Zum ersten maleaus dessen eigener Handschrift herausgegeben von drJ.G. Kunisch, Bd. V, 1600-1622,
Breslau 1824, s. 127-128 i U. Augustyniak Testamenty ewangelików reformowanych zv Wielkim Księstwie Litewskim,
Warszawa 1992, s. 130-132.
44 Breslische // Schutzen Klei- // noth // Welche die Schiitzenn // Kónige beider Briiderschaff- // ten Bogens vnd Rohr
gezeiiges. // Jhnen zu Ehren an Pfingsten aus // vnd ein tragm, vnd mit jhrenn // Schiltlen zuyerbesem pflegen // Zu
Ehren der gantzenn // Biirgerschaft in beiden Brii-//derschaften //Unnd denach //Zu besondern Ehren der Lóblichen vnd
IIansehelichm Zunft der Kretzschmer derer //nicht allein etzliche den kniglichen Ritterschiis //erhalten, Sondern auch dis
lahr beider Schis- //pletze ZMingers vnd Werderspreiss er- // langet, vnd also ein duppelter Kónig //aus vnd ein beleitet
wordn // Mit besonderm Vleis Contrafeiet durch // Georgium Hauern, Malern vnnd // bestalten Zeugschreiber //,
[Breslau, 1613], tabl. XXVII. Naczynie do 1945 r. znajdowało się we wrocławskim Muzeum Rzemiosła i
Starożytności - zob. E. Hintze, G. Masner Goldschmiedearbeiten Schlesiens. Eine Auswahl von Goldschmiedearbeiten
schlesischer Herkunft oder aus schlesischem Besitze, Breslau 1911, s. 36, nr 64.
50 P. Oszczanowski „Obraz Bartłomieja Strobla Mł. Ukamienowanie Św. Szczepana" - próba odczytania treści
i funkcji dzieła, [w:] „Nobile claret opus". Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998 (w druku).
51 J.Ch. Kundmann Promtuarium rerum naturalium et artificialium Vratislaviense praecipue quas collegit ...,
Vratislaviae 1726, s. 42. Na ten temat także - F.K.G. Hirsching Nachricht von sehenswuerdigen Gemaelde und
Kupferstichsammlungen, Muenz-Gemmen-Kunst... in Teutschland nach alphabetische Ordnung der Oerten ..., Erlangen
1792, s. 172.
105
krotnie droga ich akademickich peregrynacji, tu rozpoczynali naukę
obcych języków, także tutaj zatrzymywali się w momencie, gdy
postanawiali udać się do śląskich kurortów, aby podratować swoje
zdrowie, i w końcu - to Wrocław dawał im schronienie, gdy skazywani
byli w Polsce - za zdradę stanu, rokosz lub inne sprzeniewierzenie się
woli władcy - na banicję i infamię. v
Pamiątką po tych pobytach były nie tylko pełne sakwy wrocławskich
oberżystów i właścicieli zajazdów, godziwie prosperujących dzięki hojno-
ści polskich gości, ale także liczne dzieła sztuki, które Polacy w mieście
pozostawiali lub zamawiali. I tak np. marszałek wielki litewski, wybitny
dyplomata i żołnierz Krzysztof Mikołaj Drohostajski z przydomkiem
Monwid (Monuid, Moniwid), herbu Leliwa, często goszczący we Wrocła-
wiu48, podarował w 1605 r. tutejszemu Bractwu Kurkowemu naczynie na
wino w kształcie mnicha, dzieło norymberskiego złotnika Davida Lauera
(il. 15)49; Bartholomaeus Strobel Mł. na swoim pierwszym zachowanym
obrazie olejnym (Ukamienowanie św. Szczepana, Muzeum Zamku w Go-
łuchowie), uwiecznił prawdopodobnie postać zmarłego w wieku 14 lat
we Wrocławiu wojewodzica poznańskiego Stanisława Ostroroga (1602-
-1616), niedoszłego świętego polskiego kościoła katolickiego. Obraz ten
sprzedał następnie zapewne bratu zmarłego - Mikołajowi, przyszłemu
podstolemu i podczaszemu oraz marszałkowi sejmu koronacyjnego50.
Juz w wieku XVII pojawiają się we Wrocławiu, a konkretnie w Biblio-
tece przy kościele Św. Marii Magdaleny, przynoszące dumę tej wartościo-
wej kolekcji, instrumenty matematyczne i astronomiczne Jana Heweliusza
(1611-1687) oraz dwie kopernikańskie sfery armilarne51. Jeden z wrocław-
Czy można
mówić
o ekspozytu-
rze sztuki
gdańskiej we
Wrocławiu
na przełomie
XVI i XVII
wieku?
47 Podróż królewicza Władysłaioa Wazy do krajów Europy Zachodniej w latach 1624-1625 w świetle ówczesnych
relacji.Opracował A. Przyboś, Kraków 1977, s. 62-66. Por. także ostatnie publikacje na ten temat - M. Chachaj
Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995 i D. Żołądź-Strzelczyk,
„Peregrinatio Academica". Studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich
'w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Poznań 1996.
4f< Jego ostatni pobyt ma miejsce w 1615 r. Wtedy to, cierpiący na podagrę magnat, jadąc na kurację do
Cieplic zatrzymał się we wrocławskiej gospodzie „Pod Złotym Drzewem" (Rynek 31). Tutaj też zmarł 3 VII
1615 r., a 17IX tego roku rodzina zabrała jego zabalsamowane zwłoki na Litwę. Na ten temat - N. Pol Jahrbiiher
der Stadt Breslau. Zum ersten maleaus dessen eigener Handschrift herausgegeben von drJ.G. Kunisch, Bd. V, 1600-1622,
Breslau 1824, s. 127-128 i U. Augustyniak Testamenty ewangelików reformowanych zv Wielkim Księstwie Litewskim,
Warszawa 1992, s. 130-132.
44 Breslische // Schutzen Klei- // noth // Welche die Schiitzenn // Kónige beider Briiderschaff- // ten Bogens vnd Rohr
gezeiiges. // Jhnen zu Ehren an Pfingsten aus // vnd ein tragm, vnd mit jhrenn // Schiltlen zuyerbesem pflegen // Zu
Ehren der gantzenn // Biirgerschaft in beiden Brii-//derschaften //Unnd denach //Zu besondern Ehren der Lóblichen vnd
IIansehelichm Zunft der Kretzschmer derer //nicht allein etzliche den kniglichen Ritterschiis //erhalten, Sondern auch dis
lahr beider Schis- //pletze ZMingers vnd Werderspreiss er- // langet, vnd also ein duppelter Kónig //aus vnd ein beleitet
wordn // Mit besonderm Vleis Contrafeiet durch // Georgium Hauern, Malern vnnd // bestalten Zeugschreiber //,
[Breslau, 1613], tabl. XXVII. Naczynie do 1945 r. znajdowało się we wrocławskim Muzeum Rzemiosła i
Starożytności - zob. E. Hintze, G. Masner Goldschmiedearbeiten Schlesiens. Eine Auswahl von Goldschmiedearbeiten
schlesischer Herkunft oder aus schlesischem Besitze, Breslau 1911, s. 36, nr 64.
50 P. Oszczanowski „Obraz Bartłomieja Strobla Mł. Ukamienowanie Św. Szczepana" - próba odczytania treści
i funkcji dzieła, [w:] „Nobile claret opus". Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998 (w druku).
51 J.Ch. Kundmann Promtuarium rerum naturalium et artificialium Vratislaviense praecipue quas collegit ...,
Vratislaviae 1726, s. 42. Na ten temat także - F.K.G. Hirsching Nachricht von sehenswuerdigen Gemaelde und
Kupferstichsammlungen, Muenz-Gemmen-Kunst... in Teutschland nach alphabetische Ordnung der Oerten ..., Erlangen
1792, s. 172.
105