DOI article:
Pabiś-Gagis, Jolanta; Woziński, Andrzej: Późnogotycki krucyfiks w kościele św: trójcy w Gdańsku; konserwacja, forma, styl, pochodzenie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.28100#0037
datuje krucyfiksy z Norymbergi, Paryża i Wiirzburga na ok. 1465-1470 r.24 Za-
stanawiając się nad miejscem powstania krucyfiksów, bierze pod uwagę No-
rymbergę oraz Wurzburg25. Za pochodzeniem z tego drugiego miasta mógłby
przemawiać krucyfiks znajdujący się w jego pobliżu - w kościele św. Andrzeja
w Karlstadt - odznaczający się daleko idącym podobieństwem do wyżej wspo-
mnianych wizerunków; podobnie jak one miał pierwotnie na głowie perukę.
Mimo to, zdecydowanie więcej argumentów zdaje się przemawiać za Norym-
bergą, gdzie kumulowały się wpływy niderlandzkie oraz z kręgu Multschera,
ponadto w mieście tym lub jego najbliższej okolicy Roller wskazał na kilka
dzieł o cechach formalno-stylistycznych zbliżonych do przytoczonych kru-
cyfiksów, m.in. w Emskirchen (pochodzący przypuszczalnie z Norymbergi),
w kaplicy św. Walpurgii w Norymberdze, w kościele św. Bartłomieja w No-
rymberdze-Wóhrd, w nastawie ołtarzowej w kaplicy cmentarnej w Reichens-
chwand, w kościele St. Maria am See w Bad Windsheim, w kościele św. Elżbiety
w Hersbruck, w kościele ewangelickim w Lauf an der Pegnitz26. Obok wspo-
mnianych prac, Roller wyodrębnił także grupę krucyfiksów wyprodukowa-
nych w Norymberdze na eksport. Zaliczył do niej m.in. wspomniane już przez
nas krucyfiksy, tzw. baryczkowski z katedry warszawskiej i zaginiony z kościoła
NP Marii na Piasku we Wrocławiu, z kościoła św. Józefa w Neunburg vorn Wald
w Górnym Palatynacie, z kaplicy Kalwarii w Straubing i z kościoła pielgrzymko-
wego św. Grobu w Deggendorf w Dolnej Bawarii oraz z fary św. Stefana w gór-
noaustriackim Braunau am Inn, który jest bardzo blisko spokrewniony z krucy-
fiksem z Heilsbronn, a także głowę z Muzeum Archidiecezjalnego w Kolonii27.
Roller zauważa, że większość tych miast znajdowała się na szlakach handlowych
wiodących do Norymbergi28. Dzieła te datuje na ten sam okres, co krucyfiksy
z Heilsbronn, Norymbergi, Paryża i Wiirzburga29. Ponadto wskazał szereg krucy-
fiksów nieco niższej jakości artystycznej, które według niego powstały pod wyraź-
nym wpływem dzieł norymberskich, choć, jak zaznaczył, nie można wykluczyć,
że również one pochodzą z Norymbergi. Zaliczył do nich krucyfiksy w kościele
św. Jana w Saalfeld w Turyngii z ok. 1480-1500 r., w Marktkirche w Quedlinburgu
z ok. 1500 r., katedrze w Magdeburgu z ok. 1500 r., kościele św. Katarzyny w Zwi-
ckau z ok. 1490-1500 r. oraz pochodzący przypuszczalnie z klasztoru cysterek
w Sonnenfeld koło Coburga z ok. 1470 r. (Kunstsammlung, Veste Coburg)30, któ-
ry Joubert wiązała ze wspomnianą wyżej grupą dzieł frankońskich31. Krucyfiksy
24 Ibidem, Kat. 47, 56, 69.
25 Ibidem, s. 52 ff.
26 Ibidem, s. 52 ff., Abb. 30-57.
27 Ibidem, s. 75 ff., Abb. 58-74.
28 Ibidem, s. 87 ff, Abb. 74-82.
29 Ibidem, Kat. 5-6, 8, 19, 30, 65, 68.
30 Ibidem, s. 89 ff, Kat. 7, 26, 58, 61, 71, Abb. 75-82.
31 F. Joubert, op. cit., s. 515-518.
Późnogotycki
krucyfiks
w kościele
św. Trójcy...
31
stanawiając się nad miejscem powstania krucyfiksów, bierze pod uwagę No-
rymbergę oraz Wurzburg25. Za pochodzeniem z tego drugiego miasta mógłby
przemawiać krucyfiks znajdujący się w jego pobliżu - w kościele św. Andrzeja
w Karlstadt - odznaczający się daleko idącym podobieństwem do wyżej wspo-
mnianych wizerunków; podobnie jak one miał pierwotnie na głowie perukę.
Mimo to, zdecydowanie więcej argumentów zdaje się przemawiać za Norym-
bergą, gdzie kumulowały się wpływy niderlandzkie oraz z kręgu Multschera,
ponadto w mieście tym lub jego najbliższej okolicy Roller wskazał na kilka
dzieł o cechach formalno-stylistycznych zbliżonych do przytoczonych kru-
cyfiksów, m.in. w Emskirchen (pochodzący przypuszczalnie z Norymbergi),
w kaplicy św. Walpurgii w Norymberdze, w kościele św. Bartłomieja w No-
rymberdze-Wóhrd, w nastawie ołtarzowej w kaplicy cmentarnej w Reichens-
chwand, w kościele St. Maria am See w Bad Windsheim, w kościele św. Elżbiety
w Hersbruck, w kościele ewangelickim w Lauf an der Pegnitz26. Obok wspo-
mnianych prac, Roller wyodrębnił także grupę krucyfiksów wyprodukowa-
nych w Norymberdze na eksport. Zaliczył do niej m.in. wspomniane już przez
nas krucyfiksy, tzw. baryczkowski z katedry warszawskiej i zaginiony z kościoła
NP Marii na Piasku we Wrocławiu, z kościoła św. Józefa w Neunburg vorn Wald
w Górnym Palatynacie, z kaplicy Kalwarii w Straubing i z kościoła pielgrzymko-
wego św. Grobu w Deggendorf w Dolnej Bawarii oraz z fary św. Stefana w gór-
noaustriackim Braunau am Inn, który jest bardzo blisko spokrewniony z krucy-
fiksem z Heilsbronn, a także głowę z Muzeum Archidiecezjalnego w Kolonii27.
Roller zauważa, że większość tych miast znajdowała się na szlakach handlowych
wiodących do Norymbergi28. Dzieła te datuje na ten sam okres, co krucyfiksy
z Heilsbronn, Norymbergi, Paryża i Wiirzburga29. Ponadto wskazał szereg krucy-
fiksów nieco niższej jakości artystycznej, które według niego powstały pod wyraź-
nym wpływem dzieł norymberskich, choć, jak zaznaczył, nie można wykluczyć,
że również one pochodzą z Norymbergi. Zaliczył do nich krucyfiksy w kościele
św. Jana w Saalfeld w Turyngii z ok. 1480-1500 r., w Marktkirche w Quedlinburgu
z ok. 1500 r., katedrze w Magdeburgu z ok. 1500 r., kościele św. Katarzyny w Zwi-
ckau z ok. 1490-1500 r. oraz pochodzący przypuszczalnie z klasztoru cysterek
w Sonnenfeld koło Coburga z ok. 1470 r. (Kunstsammlung, Veste Coburg)30, któ-
ry Joubert wiązała ze wspomnianą wyżej grupą dzieł frankońskich31. Krucyfiksy
24 Ibidem, Kat. 47, 56, 69.
25 Ibidem, s. 52 ff.
26 Ibidem, s. 52 ff., Abb. 30-57.
27 Ibidem, s. 75 ff., Abb. 58-74.
28 Ibidem, s. 87 ff, Abb. 74-82.
29 Ibidem, Kat. 5-6, 8, 19, 30, 65, 68.
30 Ibidem, s. 89 ff, Kat. 7, 26, 58, 61, 71, Abb. 75-82.
31 F. Joubert, op. cit., s. 515-518.
Późnogotycki
krucyfiks
w kościele
św. Trójcy...
31