DOI Artikel:
Knapiński, Ryszard: Symbol apostolski w doktrynie i w przekazie sztuki średniowiecznej: (wprowadzenie do badań)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27408#0046
42
KS. RYSZARD KNAPINSKI
w II wieku, występowały także inne określenia: regulae fidei, regulae veritatis,
sacramentum i inne.
Sam termin Symbolum Apostolorum pojawił się ok. 390 roku tylko w Koś-
ciele zachodnim. U źródeł jego powstania było przekonanie, że autorami po-
szczególnych prawd wiary byli Apostołowie. Całe Credo mieli ustalić przed
rozejściem się na misje. W dzień Zesłania Ducha Świętego każdy z nich wypo-
wiedzieć miał jeden artykuł wiary. Dlatego w sztuce ukazuje się ich z rozwinię-
tymi banderolami zawierającymi te sformułowania.
Legenda o takim pochodzeniu Składu apostolskiego występuje u Rufi-
na z Akwilei (f 510; PL 21, 337) i u św. Ambrożego, biskupa Mediolanu
(ok. 337-397). Wymieniają również tzw. Pseudo-Augustyn w mowie z VI wie-
ku (PL 39, 2189). Jako zbiór reguł wiary Skład apostolski legł u podstaw norm
prawnych Hipolita Rzymskiego (f 235). Były one uwzględniane podczas skru-
tynium wobec katechumenów przystępujących do sakramentu chrztu. Polegało
ono na pozytywnym sformułowaniu wyznania wiary. Katechumenowi zadawano
pytania, na które miał jasno i zwięźle odpowiedzieć, np. „Wierzę w Boga”.
Było to tzw. traditio i redditio symboli. W niektórych obrządkach ta część rytu
chrzcielnego odbywała się przed drzwiami głównego portalu kościoła.
Skład apostolski w odróżnieniu od obszernego Wyznania nicejsko-konstanty-
nopolitańskiego cechuje zwięzłość i lakoniczność słów, wolna od spekulacji
metafizyczno-teologicznych, dzięki czemu nacisk został położony na ukazanie
podstawowych prawd z Historii Zbawienia.
Szczególne znaczenie miał Apostolski skład wiary w pierwotnej katechezie.
Pogan wstępujących w szeregi Kościoła należało nauczać nowych prawd, gło-
szonych przez Chrystusa, precyzyjnie i jasno. Służyły temu krótkie formuły,
czyli symbole streszczające naukę religii. Miało to ułatwić zachowanie jedności
wobec licznych herezji2 3. Choć późniejsza krytyka i spory ze Wschodem wyka-
zały, że Apostołowie nie są autorami sformułowań Credo, to jednak najstarsza
tradycja upatruje powstanie Symbolu w początkach chrześcijaństwa. Równocześ-
nie wskazuje się na Pismo św. jako na ostateczne źródło reguł wiaryL
Zachowały się dwa zasadnicze teksty Apostolskiego składu wiary: starszy,
zwany „rzymskim” i datowany na IV wiek (ale cieszył się uznaniem także poza
Rzymem), oraz nowszy - sprzed 500 roku, zwany „galijskim” albo „atanazjań-
skim” (widniał w Mszale galijskim). Symbol rzymski składał się z dwunastu
2 Szczególną troskę w tym względzie przejawia! św. Augustyn. Por. Św. Augustyn,
Pisma katechetyczne. Mowa o symbolu do katechumenów, tłum. W. Budzik, (POK 10), Poznań
1929, s. 77-94.
3 W. K n a p i ń s k i, O Składzie Apostolskim. Czy zgadza się ze zdrową krytyką to podanie,
że formuła wiary zwana Składem Apostolskim od samychże Apostołów pochodzi, Warszawa 1870.
KS. RYSZARD KNAPINSKI
w II wieku, występowały także inne określenia: regulae fidei, regulae veritatis,
sacramentum i inne.
Sam termin Symbolum Apostolorum pojawił się ok. 390 roku tylko w Koś-
ciele zachodnim. U źródeł jego powstania było przekonanie, że autorami po-
szczególnych prawd wiary byli Apostołowie. Całe Credo mieli ustalić przed
rozejściem się na misje. W dzień Zesłania Ducha Świętego każdy z nich wypo-
wiedzieć miał jeden artykuł wiary. Dlatego w sztuce ukazuje się ich z rozwinię-
tymi banderolami zawierającymi te sformułowania.
Legenda o takim pochodzeniu Składu apostolskiego występuje u Rufi-
na z Akwilei (f 510; PL 21, 337) i u św. Ambrożego, biskupa Mediolanu
(ok. 337-397). Wymieniają również tzw. Pseudo-Augustyn w mowie z VI wie-
ku (PL 39, 2189). Jako zbiór reguł wiary Skład apostolski legł u podstaw norm
prawnych Hipolita Rzymskiego (f 235). Były one uwzględniane podczas skru-
tynium wobec katechumenów przystępujących do sakramentu chrztu. Polegało
ono na pozytywnym sformułowaniu wyznania wiary. Katechumenowi zadawano
pytania, na które miał jasno i zwięźle odpowiedzieć, np. „Wierzę w Boga”.
Było to tzw. traditio i redditio symboli. W niektórych obrządkach ta część rytu
chrzcielnego odbywała się przed drzwiami głównego portalu kościoła.
Skład apostolski w odróżnieniu od obszernego Wyznania nicejsko-konstanty-
nopolitańskiego cechuje zwięzłość i lakoniczność słów, wolna od spekulacji
metafizyczno-teologicznych, dzięki czemu nacisk został położony na ukazanie
podstawowych prawd z Historii Zbawienia.
Szczególne znaczenie miał Apostolski skład wiary w pierwotnej katechezie.
Pogan wstępujących w szeregi Kościoła należało nauczać nowych prawd, gło-
szonych przez Chrystusa, precyzyjnie i jasno. Służyły temu krótkie formuły,
czyli symbole streszczające naukę religii. Miało to ułatwić zachowanie jedności
wobec licznych herezji2 3. Choć późniejsza krytyka i spory ze Wschodem wyka-
zały, że Apostołowie nie są autorami sformułowań Credo, to jednak najstarsza
tradycja upatruje powstanie Symbolu w początkach chrześcijaństwa. Równocześ-
nie wskazuje się na Pismo św. jako na ostateczne źródło reguł wiaryL
Zachowały się dwa zasadnicze teksty Apostolskiego składu wiary: starszy,
zwany „rzymskim” i datowany na IV wiek (ale cieszył się uznaniem także poza
Rzymem), oraz nowszy - sprzed 500 roku, zwany „galijskim” albo „atanazjań-
skim” (widniał w Mszale galijskim). Symbol rzymski składał się z dwunastu
2 Szczególną troskę w tym względzie przejawia! św. Augustyn. Por. Św. Augustyn,
Pisma katechetyczne. Mowa o symbolu do katechumenów, tłum. W. Budzik, (POK 10), Poznań
1929, s. 77-94.
3 W. K n a p i ń s k i, O Składzie Apostolskim. Czy zgadza się ze zdrową krytyką to podanie,
że formuła wiary zwana Składem Apostolskim od samychże Apostołów pochodzi, Warszawa 1870.