DOI article:
Kuczyńska, Jadwiga: Cycero wzorem dla norymberskiej Rady?
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27408#0113
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XLII, zeszyt 4 - 1994
JADWIGA KUCZYŃSKA
Lublin
CYCERO WZOREM DLA NORYMBERSKIEJ RADY?
Sztuka renesansowa wielokrotnie podejmowała w ikonografii wątek władzy
sprawowanej w imię sprawiedliwości. W związku z tym często nawiązywała do
idei republikańskiej, przypominając w sposób obrazowy myśli i czyny Cycero-
na. Któż bowiem mógł uosabiać ją doskonalej od konsula zgładzonego za wolne
słowo? Przyjrzyjmy się dwóm przykładom z różnych dziedzin sztuki: malarstwa
ściennego i rzemiosła artystycznego, rozdzielonych odstępem około 100 lat
i paroma granicami politycznymi. Pierwszy ma wymowę na pozór ogólną:
przedstawia Cycerona bez szczególnych odniesień, lecz za to na tle rzymskich
mężów stanu o jasnych powołaniach; drugi, przez swój napis, kieruje uwagę
widza na ważny rok w życiu obywatelskim i „cesarskim” (czytaj: imperialnym)
za życia Cycerona, rok prokonsulatu w niespokojnej Cylicji, od 31 VII 51 roku
do 30 VII 50 roku1. Wiadomo dziś, tak jak było wiadomo ludziom renesansu,
że swój prokonsulat, który łączył władzę wojskową, administracyjną i sądową,
Cycero sprawował wzorowo, w przeciwieństwie do swego poprzednika, Appiusa
Claudiusa. Dbał nie tylko o obywateli rzymskich, lecz i - co nie było częste
- o ludność miejscową. Rządy jego charakteryzowały trzy cechy: iustitia,
abstinentia i clementia. Cycero przywiązywał dużą wagę do sądownictwa, które
za jego namiestnictwa było wyjątkowo ludzkie i sprawiedliwe. W wydanym
przez siebie Edykcie prowincjonalnym wziął za wzór Edykt wybitnego praw-
nika, prokonsula Azji w 94 roku, Quintusa Muciusa Scaevoli. Prowadził z po-
wodzeniem utarczki z Partami: 17 X pod Issos, na polu bitwy Aleksandra
Wielkiego, został przez żołnierzy obwołany imperatorem.
Na freskach w 1438 roku, zdobiących Salę Rady w Pałacu Komunalnym
w Lucignano pod Sieną2, w jednej z lunet MARCUS TUL[L]IUS CICERO stoi w to-
1 M. G e 1 z e r, M. Tullius Cicero, XI: Das Proconsulat, [w:] A. P a u 1 y, G. W i s s o-
w a, Realencyclopćidie der klassischen Altertumswissenschaft, VII A, Stuttgart 1939, kol. 976-991.
2 Ch. L. Joost-Gaugier, Dante and the History of Art: The Case of a Tuscan Com-
muny, Part II: The Sala del Consiglio at Lucignano, „Artibus et Historiae”, 11(1990), nr 22, s. 26.
Tom XLII, zeszyt 4 - 1994
JADWIGA KUCZYŃSKA
Lublin
CYCERO WZOREM DLA NORYMBERSKIEJ RADY?
Sztuka renesansowa wielokrotnie podejmowała w ikonografii wątek władzy
sprawowanej w imię sprawiedliwości. W związku z tym często nawiązywała do
idei republikańskiej, przypominając w sposób obrazowy myśli i czyny Cycero-
na. Któż bowiem mógł uosabiać ją doskonalej od konsula zgładzonego za wolne
słowo? Przyjrzyjmy się dwóm przykładom z różnych dziedzin sztuki: malarstwa
ściennego i rzemiosła artystycznego, rozdzielonych odstępem około 100 lat
i paroma granicami politycznymi. Pierwszy ma wymowę na pozór ogólną:
przedstawia Cycerona bez szczególnych odniesień, lecz za to na tle rzymskich
mężów stanu o jasnych powołaniach; drugi, przez swój napis, kieruje uwagę
widza na ważny rok w życiu obywatelskim i „cesarskim” (czytaj: imperialnym)
za życia Cycerona, rok prokonsulatu w niespokojnej Cylicji, od 31 VII 51 roku
do 30 VII 50 roku1. Wiadomo dziś, tak jak było wiadomo ludziom renesansu,
że swój prokonsulat, który łączył władzę wojskową, administracyjną i sądową,
Cycero sprawował wzorowo, w przeciwieństwie do swego poprzednika, Appiusa
Claudiusa. Dbał nie tylko o obywateli rzymskich, lecz i - co nie było częste
- o ludność miejscową. Rządy jego charakteryzowały trzy cechy: iustitia,
abstinentia i clementia. Cycero przywiązywał dużą wagę do sądownictwa, które
za jego namiestnictwa było wyjątkowo ludzkie i sprawiedliwe. W wydanym
przez siebie Edykcie prowincjonalnym wziął za wzór Edykt wybitnego praw-
nika, prokonsula Azji w 94 roku, Quintusa Muciusa Scaevoli. Prowadził z po-
wodzeniem utarczki z Partami: 17 X pod Issos, na polu bitwy Aleksandra
Wielkiego, został przez żołnierzy obwołany imperatorem.
Na freskach w 1438 roku, zdobiących Salę Rady w Pałacu Komunalnym
w Lucignano pod Sieną2, w jednej z lunet MARCUS TUL[L]IUS CICERO stoi w to-
1 M. G e 1 z e r, M. Tullius Cicero, XI: Das Proconsulat, [w:] A. P a u 1 y, G. W i s s o-
w a, Realencyclopćidie der klassischen Altertumswissenschaft, VII A, Stuttgart 1939, kol. 976-991.
2 Ch. L. Joost-Gaugier, Dante and the History of Art: The Case of a Tuscan Com-
muny, Part II: The Sala del Consiglio at Lucignano, „Artibus et Historiae”, 11(1990), nr 22, s. 26.