DOI Artikel:
Lileyko, Jerzy: Apoteoza króla czy krzyża na warszawskiej Kolumnie Zygmunta III?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27408#0119
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XLII, zeszyt 4 - 1994
JERZY LILEYKO
Warszawa
APOTEOZA KRÓLA CZY KRZYŻA
NA WARSZAWSKIEJ KOLUMNIE ZYGMUNTA III?
Wybitne dzieło sztuki stale zmusza do refleksji i dostarcza podniet do no-
wych przemyśleń. Wprawdzie kolumnowy pomnik króla Zygmunta III ma już
obszerną literaturę1, to jednak wielorakie treści zawarte w jego formie i ikono-
graficznym ujęciu posągu króla nie są w pełni jasne. Dla zrozumienia wyrazu
ideowego pomnika podstawowe znaczenie ma określenie stroju, w jakim rzeź-
biarz Clemente Molli ukazał postać Zygmunta III. To z kolei pozwoli wyjaśnić
niezrozumiałe dotąd fakty związane z budową Kolumny i odlewaniem posągu
króla.
Jak wiadomo, król został ukazany w koronie, pełnej zbroi płytowej, zarzu-
conym na ramiona płaszczu i z łańcuchem Orderu Złotego Runa na piersiach;
w prawej ręce trzyma szablę, a w lewej wysoki krzyż (il. 1). Zdaniem B. Szy-
manowskiej taki zestaw kostiumologiczny jest „zupełnie nierealny”, gdyż „nikt
ze współczesnych nie mógł widzieć króla ubranego w archaizowaną zbroję,
1B. Zielińska - Szymanowska, Kolumna Zygmunta III w Warszawie,
Warszawa 1957; W. Czapliński, Parę uwag na marginesie książki B. Zielińskiej-
Szymanowskiej, „Biuletyn Historii Sztuki” [dalej BHS], 20(1958), nr 3-4, s. 382-383; W. T a-
tarkiewicz, Kolumna Zygmunta a kolumna św. Heleny, BHS, 5(1963), nr 1, s. 75-76;
W. Tomkiewicz, Pomniki Wazów w Polsce (projekty i realizacje), [w:] O naprawę
Rzeczypospolitej XVII-XVIII wieku. Prace ofiarowane Władysławowi Czaplińskiemu, Warsza-
wa 1965, s. 74-87; B. Szymanowska, Kolumna Zygmunta, Warszawa 1972; M. Kar-
po w i c z, Dlaczego Zygmunt stoi na kolumnie, [w:] tenże, Sekretne treści warszawskich
zabytków. Warszawa 1976, s. 7-29; J. A. C h r o ś c i c k i, Forum Wazów w Warszawie,
„Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 25(1980), nr 3-4, s. 233-255; tenże, Sztuka i polityka.
Funkcje propagandowe sztuki w epoce Wazów 1587-1668, Warszawa 1983, s. 51-54;
A. M a ś 1 i ń s k i, Humanizm w sztuce. Antyk i człowiek, Lublin 1993, s. 10-11;
R. Mączyński, Kolumna Zygmunta III Wazy - nowe ustalenia, „Kronika Zamkowa”,
1992/1993, nr 1-2, s. 28-38.
Tom XLII, zeszyt 4 - 1994
JERZY LILEYKO
Warszawa
APOTEOZA KRÓLA CZY KRZYŻA
NA WARSZAWSKIEJ KOLUMNIE ZYGMUNTA III?
Wybitne dzieło sztuki stale zmusza do refleksji i dostarcza podniet do no-
wych przemyśleń. Wprawdzie kolumnowy pomnik króla Zygmunta III ma już
obszerną literaturę1, to jednak wielorakie treści zawarte w jego formie i ikono-
graficznym ujęciu posągu króla nie są w pełni jasne. Dla zrozumienia wyrazu
ideowego pomnika podstawowe znaczenie ma określenie stroju, w jakim rzeź-
biarz Clemente Molli ukazał postać Zygmunta III. To z kolei pozwoli wyjaśnić
niezrozumiałe dotąd fakty związane z budową Kolumny i odlewaniem posągu
króla.
Jak wiadomo, król został ukazany w koronie, pełnej zbroi płytowej, zarzu-
conym na ramiona płaszczu i z łańcuchem Orderu Złotego Runa na piersiach;
w prawej ręce trzyma szablę, a w lewej wysoki krzyż (il. 1). Zdaniem B. Szy-
manowskiej taki zestaw kostiumologiczny jest „zupełnie nierealny”, gdyż „nikt
ze współczesnych nie mógł widzieć króla ubranego w archaizowaną zbroję,
1B. Zielińska - Szymanowska, Kolumna Zygmunta III w Warszawie,
Warszawa 1957; W. Czapliński, Parę uwag na marginesie książki B. Zielińskiej-
Szymanowskiej, „Biuletyn Historii Sztuki” [dalej BHS], 20(1958), nr 3-4, s. 382-383; W. T a-
tarkiewicz, Kolumna Zygmunta a kolumna św. Heleny, BHS, 5(1963), nr 1, s. 75-76;
W. Tomkiewicz, Pomniki Wazów w Polsce (projekty i realizacje), [w:] O naprawę
Rzeczypospolitej XVII-XVIII wieku. Prace ofiarowane Władysławowi Czaplińskiemu, Warsza-
wa 1965, s. 74-87; B. Szymanowska, Kolumna Zygmunta, Warszawa 1972; M. Kar-
po w i c z, Dlaczego Zygmunt stoi na kolumnie, [w:] tenże, Sekretne treści warszawskich
zabytków. Warszawa 1976, s. 7-29; J. A. C h r o ś c i c k i, Forum Wazów w Warszawie,
„Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 25(1980), nr 3-4, s. 233-255; tenże, Sztuka i polityka.
Funkcje propagandowe sztuki w epoce Wazów 1587-1668, Warszawa 1983, s. 51-54;
A. M a ś 1 i ń s k i, Humanizm w sztuce. Antyk i człowiek, Lublin 1993, s. 10-11;
R. Mączyński, Kolumna Zygmunta III Wazy - nowe ustalenia, „Kronika Zamkowa”,
1992/1993, nr 1-2, s. 28-38.