DOI Artikel:
Gapski, Ryszard: Złotnicze fundacje opata Łętowskiego dla Paradyża
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27408#0219
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XLII, zeszyt 4 - 1994
RYSZARD GAPSKI
Lublin
ZŁOTNICZE FUNDACJE OPATA ŁĘTOWSKIEGO
DLA PARADYŻA
Na tle zabytków zgromadzonych w pocysterskim kościele p.w. Najświętszej
Maryi Panny i św. Marcina bpa w Gościkowie-Paradyżu swoim poziomem
wyróżnia się grupa czterech obiektów z dziedziny złotnictwa1. Są to: lampka
wieczna, dwa kielichy mszalne oraz łódka na kadzidło. Wszystkie prezentują
podobne cechy stylowe. Można to zaobserwować w ich prawidłowej konstruk-
cji, wyważeniu proporcji i kompozycji poszczególnych elementów składowych.
Stopy są okrągłe (il. 5) bądź w formie rozczłonkowanej w podstawie i na płasz-
czu stopy (il. 3, 4). Gładkie czary osadzone są w ażurowych koszyczkach.
W obu kielichach i łódce występują nodusy o owoidalnym kształcie, z tym że
w kielichach mamy identyczne rozwiązanie kompozycyjne z czterema stojącymi
aniołami, trzymającymi w dłoniach girlandy winnego grona. Również repertuar
zastosowanej dekoracji jest bardzo podobny. Wyraża się to w wykorzystaniu
analogicznych motywów, takich np. jak płasko i symetrycznie traktowana wić
roślinna, połączona z uskrzydlonymi główkami puttów, z charakterystycznymi
„czubkami” (koszyczki kielichów, nodus łódki, dolna część kosza lampki), putta
połączone ze sobą girlandami owocowo-kwiatowymi (stopy kielichów, stopa
i nodus łódki) czy też elementy palmetowe (motyw powtarzający się w lampce,
na nodusach kielichów i łódki). Wyszczególnione ornamenty są głównie
proweniencji renesansowej. Do tego stylu przynależy również gilosz i motyw
laurowego wieńca (wieczna lampka) oraz ornament cekinowy (spód łódki).
1 Klasztor Cystersów w Paradyżu został założony w 1234 roku. Kasata i ostateczna likwidacja
opactwa nastąpiła w 1834 roku. Wówczas bogate wyposażenie kościoła i klasztoru zostało
rozproszone po różnych kościołach, instytucjach i osobach prywatnych. Do dzisiaj przetrwała
jedynie niewielka część z pierwotnego wyposażenia i wystroju świątyni. Zob. ks. G. D o g i e 1,
Paradyż. Opactwo pocysterskie i jego zabytkowy zespół (historia - rewaloryzacja), Kraków 1988,
s. 20-21, przyp. 1.
Tom XLII, zeszyt 4 - 1994
RYSZARD GAPSKI
Lublin
ZŁOTNICZE FUNDACJE OPATA ŁĘTOWSKIEGO
DLA PARADYŻA
Na tle zabytków zgromadzonych w pocysterskim kościele p.w. Najświętszej
Maryi Panny i św. Marcina bpa w Gościkowie-Paradyżu swoim poziomem
wyróżnia się grupa czterech obiektów z dziedziny złotnictwa1. Są to: lampka
wieczna, dwa kielichy mszalne oraz łódka na kadzidło. Wszystkie prezentują
podobne cechy stylowe. Można to zaobserwować w ich prawidłowej konstruk-
cji, wyważeniu proporcji i kompozycji poszczególnych elementów składowych.
Stopy są okrągłe (il. 5) bądź w formie rozczłonkowanej w podstawie i na płasz-
czu stopy (il. 3, 4). Gładkie czary osadzone są w ażurowych koszyczkach.
W obu kielichach i łódce występują nodusy o owoidalnym kształcie, z tym że
w kielichach mamy identyczne rozwiązanie kompozycyjne z czterema stojącymi
aniołami, trzymającymi w dłoniach girlandy winnego grona. Również repertuar
zastosowanej dekoracji jest bardzo podobny. Wyraża się to w wykorzystaniu
analogicznych motywów, takich np. jak płasko i symetrycznie traktowana wić
roślinna, połączona z uskrzydlonymi główkami puttów, z charakterystycznymi
„czubkami” (koszyczki kielichów, nodus łódki, dolna część kosza lampki), putta
połączone ze sobą girlandami owocowo-kwiatowymi (stopy kielichów, stopa
i nodus łódki) czy też elementy palmetowe (motyw powtarzający się w lampce,
na nodusach kielichów i łódki). Wyszczególnione ornamenty są głównie
proweniencji renesansowej. Do tego stylu przynależy również gilosz i motyw
laurowego wieńca (wieczna lampka) oraz ornament cekinowy (spód łódki).
1 Klasztor Cystersów w Paradyżu został założony w 1234 roku. Kasata i ostateczna likwidacja
opactwa nastąpiła w 1834 roku. Wówczas bogate wyposażenie kościoła i klasztoru zostało
rozproszone po różnych kościołach, instytucjach i osobach prywatnych. Do dzisiaj przetrwała
jedynie niewielka część z pierwotnego wyposażenia i wystroju świątyni. Zob. ks. G. D o g i e 1,
Paradyż. Opactwo pocysterskie i jego zabytkowy zespół (historia - rewaloryzacja), Kraków 1988,
s. 20-21, przyp. 1.