DOI Artikel:
Hankowska, Romualda: Kościół św. Katarzyny w Petersburgu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27408#0264
260
ROMUALDA HANKOWSKA
ognia, wnętrze było już całkowicie zniszczone - wysoka temperatura
spowodowała odpadnięcie tynków z zachowaną jeszcze częściowo polichromią
oraz całkowitą destrukcję dwóch bocznych marmurowych ołtarzy. Spłonęły
organy z prospektem dobrej snycerskiej roboty i ambona, popękały witraże
w oknach prezbiterium i transeptu. Nieomal całkowitemu zniszczeniu uległa
kaplica Zwiastowania z wystrojem architektonicznym i rzeźbiarskim, popękały
w kościele figury apostołów, a fragmenty odpadły i rozbiły się. Posadzka była
pokryta gruzem do wysokości 80 cm.
Archiwa petersburskie zawierają interesujące źródła, dotychczas nigdzie nie
publikowane, dotyczące nie tylko samego kościoła, ale także jego różnorodnej
działalności, jak prowadzenie szkoły elementarnej i gimnazjów na prawach
państwowych dla chłopców i dziewcząt, kursów przygotowujących do zawodu,
działalności charytatywnej i innych1. Wprawdzie materiały te nie są kompletne,
pozwalają jednak na opracowanie szkicu monograficznego.
Szczególnie interesujące są protokóły dotyczące zamknięcia kościoła, jeszcze
do niedawna niedostępne dla badaczy. Powoływane wtedy komisje sporządzały
spisy inwentarza, oceniały stan zachowania obiektu oraz wydawały dyspozycje
dotyczące losu zabytków ruchomych. Dzięki nim udało się nie tylko ustalić
stan posiadania kościoła na krótko przed zamknięciem, ale również określić
miejsca, gdzie znajdują się niektóre dzieła sztuki2.
W archiwum Zarządu Państwowej Inspekcji Ochrony Zabytków zachowało
się nieco fotografii dokumentujących stan obiektu w latach trzydziestych
XX wieku, a w firmie „Restaurator” zdjęcia kościoła z lat siedemdziesiątych,
kiedy rozpoczęto inwentaryzację w związku z planowanymi pracami projek-
towymi. Starsze ryciny są związane z uroczystościami, które odbywały się
w kościele (najczęściej pogrzeby lub msze żałobne). Fotografie te przecho-
wywane są w zbiorach Ermitażu, Rosyjskiej Biblioteki Narodowej oraz Biblio-
teki Narodowej w Warszawie i dopomagają w określeniu wyposażenia wnętrza.
Należy wspomnieć także o kilku niewielkich pozycjach bibliograficznych
poświęconych kościołowi. W stulecie jego konsekracji Opis historyczny wydał
S. J. Siennicki, w końcu wieku o kościele i parafii pisał E. Kluczewski, później
1 Kwerendę przeprowadzono w następujących archiwach: Centralnyj Gosudarstwiennyj Istori-
czeskij Archiw, Sankt Petersburg [dalej: CGIA]; Rossijskij Istoriczeskij Archiw Goroda Pietiers-
burga, Sankt Petersburg [dalej: RIAGP]; Gosudarstwiennyj Archiw Oktiabrskoj Riewolucji
i Socstroitielstwa Leningradskoj Obłasti, obecnie: Centralnyj Gosudarstwiennyj Archiw Sankt Pie-
tiersburga [dalej: CGASP]; Istoriczeskij Archiw Drewnich Aktów, Moskwa; Archiw Uprawlenija
Gosudarstwiennoj Inspekcji Ochrany Pamiatnikow [dalej: UGIOP], Sankt Petersburg; Archiwum
„Riestauratora”, Sankt Petersburg.
2 W CGASP, czyli dawnym archiwum Oktiabrskoj Riewolucji, znajdują się materiały doty-
czące nadzoru nad działalnością kościoła, spisy inwentarza oraz akta zamknięcia kościoła.
ROMUALDA HANKOWSKA
ognia, wnętrze było już całkowicie zniszczone - wysoka temperatura
spowodowała odpadnięcie tynków z zachowaną jeszcze częściowo polichromią
oraz całkowitą destrukcję dwóch bocznych marmurowych ołtarzy. Spłonęły
organy z prospektem dobrej snycerskiej roboty i ambona, popękały witraże
w oknach prezbiterium i transeptu. Nieomal całkowitemu zniszczeniu uległa
kaplica Zwiastowania z wystrojem architektonicznym i rzeźbiarskim, popękały
w kościele figury apostołów, a fragmenty odpadły i rozbiły się. Posadzka była
pokryta gruzem do wysokości 80 cm.
Archiwa petersburskie zawierają interesujące źródła, dotychczas nigdzie nie
publikowane, dotyczące nie tylko samego kościoła, ale także jego różnorodnej
działalności, jak prowadzenie szkoły elementarnej i gimnazjów na prawach
państwowych dla chłopców i dziewcząt, kursów przygotowujących do zawodu,
działalności charytatywnej i innych1. Wprawdzie materiały te nie są kompletne,
pozwalają jednak na opracowanie szkicu monograficznego.
Szczególnie interesujące są protokóły dotyczące zamknięcia kościoła, jeszcze
do niedawna niedostępne dla badaczy. Powoływane wtedy komisje sporządzały
spisy inwentarza, oceniały stan zachowania obiektu oraz wydawały dyspozycje
dotyczące losu zabytków ruchomych. Dzięki nim udało się nie tylko ustalić
stan posiadania kościoła na krótko przed zamknięciem, ale również określić
miejsca, gdzie znajdują się niektóre dzieła sztuki2.
W archiwum Zarządu Państwowej Inspekcji Ochrony Zabytków zachowało
się nieco fotografii dokumentujących stan obiektu w latach trzydziestych
XX wieku, a w firmie „Restaurator” zdjęcia kościoła z lat siedemdziesiątych,
kiedy rozpoczęto inwentaryzację w związku z planowanymi pracami projek-
towymi. Starsze ryciny są związane z uroczystościami, które odbywały się
w kościele (najczęściej pogrzeby lub msze żałobne). Fotografie te przecho-
wywane są w zbiorach Ermitażu, Rosyjskiej Biblioteki Narodowej oraz Biblio-
teki Narodowej w Warszawie i dopomagają w określeniu wyposażenia wnętrza.
Należy wspomnieć także o kilku niewielkich pozycjach bibliograficznych
poświęconych kościołowi. W stulecie jego konsekracji Opis historyczny wydał
S. J. Siennicki, w końcu wieku o kościele i parafii pisał E. Kluczewski, później
1 Kwerendę przeprowadzono w następujących archiwach: Centralnyj Gosudarstwiennyj Istori-
czeskij Archiw, Sankt Petersburg [dalej: CGIA]; Rossijskij Istoriczeskij Archiw Goroda Pietiers-
burga, Sankt Petersburg [dalej: RIAGP]; Gosudarstwiennyj Archiw Oktiabrskoj Riewolucji
i Socstroitielstwa Leningradskoj Obłasti, obecnie: Centralnyj Gosudarstwiennyj Archiw Sankt Pie-
tiersburga [dalej: CGASP]; Istoriczeskij Archiw Drewnich Aktów, Moskwa; Archiw Uprawlenija
Gosudarstwiennoj Inspekcji Ochrany Pamiatnikow [dalej: UGIOP], Sankt Petersburg; Archiwum
„Riestauratora”, Sankt Petersburg.
2 W CGASP, czyli dawnym archiwum Oktiabrskoj Riewolucji, znajdują się materiały doty-
czące nadzoru nad działalnością kościoła, spisy inwentarza oraz akta zamknięcia kościoła.