DOI article:
Hankowska, Romualda: Kościół św. Katarzyny w Petersburgu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27408#0267
KOSCIOŁ SW. KATARZYNY W PETERSBURGU
263
Nie znamy przyczyny odstąpienia od budowy kościoła według projektu Tre-
siniego. Z pewnością nie bez wpływu było przesunięcie w czasie, a co za tym
idzie - zmiana gustów. W 1759 roku przybył do Petersburga Vallin de Lamo-
the, który w 1761 roku wykonał nowy projekt kościoła* 11. W Rosyjskiej Aka-
demii Nauk zachował się rzut poziomy i elewacja. Widoczna na nim świątynia
jest na krzyżu łacińskim z absydą zakończoną półkoliście. Po jej obu stronach
znajdowały się dwa pomieszczenia zamknięte prosto - prawdopodobnie kaplica
i zakrystia.
Elewacja frontowa, trzyosiowa, miała bogato rozwiązane wejście główne
ujęte kolumnami podtrzymującymi belkowanie, ponad którym została przerzu-
cona archiwolta. Nad bocznymi wejściami umieszczono okna w bogatych obra-
mieniach, ponad nimi wieże przykryte baniastymi kopułkami zwieńczonymi
rzeźbami, prawdopodobnie świętych Piotra i Pawła. Rzeźba figuralna stanowiła
wystrój architektoniczny elewacji i znajdowała się po bokach okien, na trójkąt-
nych szczytach przejść bocznych na dziedziniec kościelny oraz na frontonie
pomiędzy wieżami, gdzie krzyż podtrzymywały dwa anioły. Projekt ten zatwier-
dził w 1762 roku Piotr III, a następnie Katarzyna II w lipcu 1763 roku „apro-
bowała” rysunek elewacji kościoła katolickiego12. Fakt ten pozwala przypusz-
czać, że do projektu wprowadzono pewne zmiany, w przeciwnym razie nie
byłaby potrzebna owa „aprobata”. Niestety rysunek ten nie zachował się i dla-
tego nie wiadomo, na ile był zgodny z późniejszą realizacją. Nie wiadomo
również, czy dokonał ich sam de Lamothe czy też później inny budowniczy,
najprawdopodobniej Antonio Rinaldi13. Budowa przedłużała się przede wszyst-
kim ze względu na trudności finansowe. Wydatki przekraczały możliwości
parafian, fundusze z zagranicy nie były aż tak znaczne, aby umożliwić przy-
śpieszenie prac. Wydatkowanie pieniędzy stanowiło powód licznych skarg i pe-
tycji wysyłanych do Katarzyny II. W 1769 roku zatwierdziła ona specjalny
regulamin określający prawa i obowiązki duchowieństwa i starszyzny kościel-
nej14. Niestety nie zażegnał on sporów. I tak w 1780 roku architekt Piotr
Patok oraz dwaj mistrzowie kamieniarscy wnieśli do senatu „suplikę”, w której
oznajmiali, że starszyzna kościoła prowadzi budowę nie dość fachowo, i prosili
na pierwszym piętrze. Zaznaczona jest na kopii zachowanego rzutu tej kondygnacji.
11 Vallin de Lamothe przybył z Francji zaproszony na stanowisko profesora architektury
w Akademii Sztuk Pięknych w 1759 roku. W 1775 roku odszedł na emeryturę i wyjechał do
ojczyzny.
12 „Sankt Petersburskie Wiedomosti” z 9 marca 1762 roku.
13 Antonio Rinaldi najpierw pracował w Oranienbaumie, natomiast po wstąpieniu na tron
Katarzyny II - w Petersburgu. Przez niektórych rosyjskich historyków sztuki uważany jest za
współautora projektu kościoła św. Katarzyny, którego budową kierował od 1779 roku.
14 CGIA, f. 821, op. 125, dz. 1026, 1. 63-65.
263
Nie znamy przyczyny odstąpienia od budowy kościoła według projektu Tre-
siniego. Z pewnością nie bez wpływu było przesunięcie w czasie, a co za tym
idzie - zmiana gustów. W 1759 roku przybył do Petersburga Vallin de Lamo-
the, który w 1761 roku wykonał nowy projekt kościoła* 11. W Rosyjskiej Aka-
demii Nauk zachował się rzut poziomy i elewacja. Widoczna na nim świątynia
jest na krzyżu łacińskim z absydą zakończoną półkoliście. Po jej obu stronach
znajdowały się dwa pomieszczenia zamknięte prosto - prawdopodobnie kaplica
i zakrystia.
Elewacja frontowa, trzyosiowa, miała bogato rozwiązane wejście główne
ujęte kolumnami podtrzymującymi belkowanie, ponad którym została przerzu-
cona archiwolta. Nad bocznymi wejściami umieszczono okna w bogatych obra-
mieniach, ponad nimi wieże przykryte baniastymi kopułkami zwieńczonymi
rzeźbami, prawdopodobnie świętych Piotra i Pawła. Rzeźba figuralna stanowiła
wystrój architektoniczny elewacji i znajdowała się po bokach okien, na trójkąt-
nych szczytach przejść bocznych na dziedziniec kościelny oraz na frontonie
pomiędzy wieżami, gdzie krzyż podtrzymywały dwa anioły. Projekt ten zatwier-
dził w 1762 roku Piotr III, a następnie Katarzyna II w lipcu 1763 roku „apro-
bowała” rysunek elewacji kościoła katolickiego12. Fakt ten pozwala przypusz-
czać, że do projektu wprowadzono pewne zmiany, w przeciwnym razie nie
byłaby potrzebna owa „aprobata”. Niestety rysunek ten nie zachował się i dla-
tego nie wiadomo, na ile był zgodny z późniejszą realizacją. Nie wiadomo
również, czy dokonał ich sam de Lamothe czy też później inny budowniczy,
najprawdopodobniej Antonio Rinaldi13. Budowa przedłużała się przede wszyst-
kim ze względu na trudności finansowe. Wydatki przekraczały możliwości
parafian, fundusze z zagranicy nie były aż tak znaczne, aby umożliwić przy-
śpieszenie prac. Wydatkowanie pieniędzy stanowiło powód licznych skarg i pe-
tycji wysyłanych do Katarzyny II. W 1769 roku zatwierdziła ona specjalny
regulamin określający prawa i obowiązki duchowieństwa i starszyzny kościel-
nej14. Niestety nie zażegnał on sporów. I tak w 1780 roku architekt Piotr
Patok oraz dwaj mistrzowie kamieniarscy wnieśli do senatu „suplikę”, w której
oznajmiali, że starszyzna kościoła prowadzi budowę nie dość fachowo, i prosili
na pierwszym piętrze. Zaznaczona jest na kopii zachowanego rzutu tej kondygnacji.
11 Vallin de Lamothe przybył z Francji zaproszony na stanowisko profesora architektury
w Akademii Sztuk Pięknych w 1759 roku. W 1775 roku odszedł na emeryturę i wyjechał do
ojczyzny.
12 „Sankt Petersburskie Wiedomosti” z 9 marca 1762 roku.
13 Antonio Rinaldi najpierw pracował w Oranienbaumie, natomiast po wstąpieniu na tron
Katarzyny II - w Petersburgu. Przez niektórych rosyjskich historyków sztuki uważany jest za
współautora projektu kościoła św. Katarzyny, którego budową kierował od 1779 roku.
14 CGIA, f. 821, op. 125, dz. 1026, 1. 63-65.