DOI Artikel:
Tabiś-Dawidowicz, Jadwiga: System podporowy kościoła w Janowie Lubelskim
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27408#0282
278
JADWIGA TABIS-DAWIDOWICZ
Kolejna restauracja kościoła i klasztoru przeprowadzona została w 1870 roku
pod kierunkiem budowniczego Hoffmana6. W latach 1878-1879 kościół odre-
staurowano według projektu konserwatorskiego inżyniera Łuszkiewicza. Grun-
towna przebudowa kościoła miała miejsce w latach 1910-1913.
W tym okresie przeciągnięto nowe łuki żebrowe i gurty na sklepieniach,
wymieniono tynki na zewnątrz i wewnątrz, parzyste pilastry wzbogacono o no-
we kapitele sztukatorskie, wykonane przez rzeźbiarza Marcinkowskiego z Lub-
lina, jednolitą powierzchnię pilastrów urozmaicono boniowaniem, podłucze
tęczy przyozdobiono rozetami w kasetonach i główkami aniołków, arkady mię-
dzyfilarowe pokryto profilowaną ramą i przebudowano chór rozszerzając go
na szerokość kościoła7.
Obecna struktura wnętrza i dekoracja architektoniczna pochodzi z okresu
tamtej konserwacji. Ostatnie prace konserwatorskie wnętrza i elewacji wyko-
nano w latach 1986-19898.
Kościół jest trójnawowy, bazylikowy z niższym, dwuprzęsłowym prezbite-
rium, węższym od nawy, zamkniętym półkoliście (il. 1). Korpus nawowy pro-
stokątny, trójprzęsłowy, z dwiema wieżami od frontu (il. 2).
Sklepienia kolebkowo-krzyżowe, tęcza półkolista. Nawy boczne otwarte do
nawy głównej arkadami filarowymi. Ściany wnętrza rozczłonkowane parzystymi
piłastrami.
Układ przestrzenno-bryłowy kościoła w Janowie Lubelskim ma specyficzny
charakter. Rozpatrując go w aspekcie systemów podporowych, dochodzimy
do wniosku, że nie jest to arkadowo-lekki system quatrocenta, a więc taki,
jaki zastosował Bruneleschi w San Lorenzo (1418) i Santo Spirito (1436) we
Florencji; w kościołach tych wyczuwalna jest lekkość, przewiewność i czytel-
ność wynikająca ze szkieletowej konstrukcji. Nie jest to również system fila-
rowo-ciężki, zastosowany przez Albertiego we wnętrzu kościoła San Andrea
(ok. 1470) w Mantui, czyli właściwy antykowi rzymskiemu system typu
„kolosseum”, którego geneza tkwi w najbardziej monumentalnych dziełach
architektury Imperium Romanum (termy Karakalli, bazylika Maksencjusza).
W Polsce system ten (tj. filarowo-ciężki) zastosowany został w pełnej wersji
pilastrowej w kolegiacie zamojskiej.
System podporowy jest istotą architektury. W kościołach, w których brak
jest belkowania lub jest ono przerwane, jest on niepełny. Nie ma bowiem ele-
6 Intéressa J. W. Stanisława Hrabiego Ordynata Zamojskiego, WAPL - Archiwum Ordynacji
Zamojskich, sygn. 3704, s. 104-106.
7 Inwentarz „Fundi Instructi”, k. 28.
s A. T. W ó j c i k, Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Janowie Lubelskim, Lublin 1990,
s. 19.
JADWIGA TABIS-DAWIDOWICZ
Kolejna restauracja kościoła i klasztoru przeprowadzona została w 1870 roku
pod kierunkiem budowniczego Hoffmana6. W latach 1878-1879 kościół odre-
staurowano według projektu konserwatorskiego inżyniera Łuszkiewicza. Grun-
towna przebudowa kościoła miała miejsce w latach 1910-1913.
W tym okresie przeciągnięto nowe łuki żebrowe i gurty na sklepieniach,
wymieniono tynki na zewnątrz i wewnątrz, parzyste pilastry wzbogacono o no-
we kapitele sztukatorskie, wykonane przez rzeźbiarza Marcinkowskiego z Lub-
lina, jednolitą powierzchnię pilastrów urozmaicono boniowaniem, podłucze
tęczy przyozdobiono rozetami w kasetonach i główkami aniołków, arkady mię-
dzyfilarowe pokryto profilowaną ramą i przebudowano chór rozszerzając go
na szerokość kościoła7.
Obecna struktura wnętrza i dekoracja architektoniczna pochodzi z okresu
tamtej konserwacji. Ostatnie prace konserwatorskie wnętrza i elewacji wyko-
nano w latach 1986-19898.
Kościół jest trójnawowy, bazylikowy z niższym, dwuprzęsłowym prezbite-
rium, węższym od nawy, zamkniętym półkoliście (il. 1). Korpus nawowy pro-
stokątny, trójprzęsłowy, z dwiema wieżami od frontu (il. 2).
Sklepienia kolebkowo-krzyżowe, tęcza półkolista. Nawy boczne otwarte do
nawy głównej arkadami filarowymi. Ściany wnętrza rozczłonkowane parzystymi
piłastrami.
Układ przestrzenno-bryłowy kościoła w Janowie Lubelskim ma specyficzny
charakter. Rozpatrując go w aspekcie systemów podporowych, dochodzimy
do wniosku, że nie jest to arkadowo-lekki system quatrocenta, a więc taki,
jaki zastosował Bruneleschi w San Lorenzo (1418) i Santo Spirito (1436) we
Florencji; w kościołach tych wyczuwalna jest lekkość, przewiewność i czytel-
ność wynikająca ze szkieletowej konstrukcji. Nie jest to również system fila-
rowo-ciężki, zastosowany przez Albertiego we wnętrzu kościoła San Andrea
(ok. 1470) w Mantui, czyli właściwy antykowi rzymskiemu system typu
„kolosseum”, którego geneza tkwi w najbardziej monumentalnych dziełach
architektury Imperium Romanum (termy Karakalli, bazylika Maksencjusza).
W Polsce system ten (tj. filarowo-ciężki) zastosowany został w pełnej wersji
pilastrowej w kolegiacie zamojskiej.
System podporowy jest istotą architektury. W kościołach, w których brak
jest belkowania lub jest ono przerwane, jest on niepełny. Nie ma bowiem ele-
6 Intéressa J. W. Stanisława Hrabiego Ordynata Zamojskiego, WAPL - Archiwum Ordynacji
Zamojskich, sygn. 3704, s. 104-106.
7 Inwentarz „Fundi Instructi”, k. 28.
s A. T. W ó j c i k, Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Janowie Lubelskim, Lublin 1990,
s. 19.