DOI Artikel:
Koziejowski, Wojciech: Zawichost romański: badania architektoniczne w kościołach Najświętszej Maryi Panny i Świętej Trójcy oraz w "budowli na krawędzi skarpy wiślanej" (św. Maurycy?) w Zawichoście w okresie od września 1992 do grudnia 1993 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27408#0374
370
WOJCIECH KOZIEJOWSKI
W krypcie skromnej, nowożytnej świątyni parafialnej w Zawichoście, po
przebiciu jej wschodniej ściany (kościół orientowany), zamykającej prostokątnie
jej plan i po usunięciu za nią ziemi - natrafiono na ów zagadkowy mur na
planie półkola. Szczegółowe pomiary i badania pozwoliły stwierdzić, iż mamy
do czynienia z reliktami wczesnoromańskiej techniki murarskiej. Mur zbu-
dowany jest ze starannie ułożonych, niezbyt regularnych ciosów z gruboziarni-
stego kamienia, a kształt półkola na zamknięciu krypty, za jej nowożytną „pro-
stokątną” ścianą, to jądro romańskiej świątyni - apsyda.
Na drugi dzień przybył do Zawichostu Wojewódzki Konserwator Zabytków
oraz Wojewódzki Konserwator Zabytków Archeologicznych w towarzystwie
dwóch pracowników z Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Tarnobrzegu.
Na miejscu zapoznali się z prowadzonymi robotami i usłyszeli moją wstępną
opinię o znalezisku. Archeolog Wojewódzki odmówił jednak pełnienia nadzo-
rów archeologicznych, motywując to brakiem pieniędzy.
Po przeprowadzeniu pomiarów i badań odradziłem księdzu lokalizację urzą-
dzeń grzewczych w krypcie. Sumując pierwsze, rewelacyjne wnioski, napisałem
komunikat2, który przesłałem wraz z listem Wojewódzkiemu Konserwatorowi
Zabytków w Tarnobrzegu.
W tym czasie ksiądz proboszcz zawiadomił archeologa z Instytutu Historii
Kultury Materialnej PAN prof. Andrzeja Buko oraz zainteresowanych history-
ków: prof. prof. Ryszarda Szczygła, Feliksa Kiryka i Henryka Samsonowicza,
a sam przystąpił do lokalizowania komory dla potrzeb grzewczych pod po-
sadzką nawy głównej. Ja ze swej strony na tyle korygowałem prace, aby prze-
biegały tuż przy domniemanych fundamentach przewidywanego transeptu ro-
mańskiej świątyni, a więc tam, gdzie warstwy kulturowe były mocno przemie-
szane z racji - jak sądzę - co najmniej trzyfazowej metryki budowli. Również
tam, gdzie przy minimalnej penetracji gruntu ustalenie planu poszukiwanej
świątyni było możliwe.
Wojewódzki Konserwator Zabytków w Tarnobrzegu 6 stycznia 1993 roku
powołał mnie na konsultanta ds. badań architektury i zezwolił na przeprowa-
dzenie badań według przygotowanego przeze mnie programu, określającego
postulaty, sugestie i hipotezy pod kątem badań archeologicznych. Dotychcza-
sowe prace prowadzone były bardzo starannie z maksymalnym poszanowaniem
2 W. Koziejowski, Odkrycie romańskiego kościoła w Małopolsce - relikty legen-
darnej świątyni w Zawichoście, „Dziennik Lubelski”, 3(1992), nr 214 z 30 X-1 XI. Wcześniej,
opierając się na uzyskanych ode mnie informacjach, red J. Myjak napisał, w ramach cyklu „Za-
bytki sakralne regionu”, artykuł pt. Zawichost romański, „Tygodnik Nadwiślański”, 12(1992),
nr 42 z 16 X.
WOJCIECH KOZIEJOWSKI
W krypcie skromnej, nowożytnej świątyni parafialnej w Zawichoście, po
przebiciu jej wschodniej ściany (kościół orientowany), zamykającej prostokątnie
jej plan i po usunięciu za nią ziemi - natrafiono na ów zagadkowy mur na
planie półkola. Szczegółowe pomiary i badania pozwoliły stwierdzić, iż mamy
do czynienia z reliktami wczesnoromańskiej techniki murarskiej. Mur zbu-
dowany jest ze starannie ułożonych, niezbyt regularnych ciosów z gruboziarni-
stego kamienia, a kształt półkola na zamknięciu krypty, za jej nowożytną „pro-
stokątną” ścianą, to jądro romańskiej świątyni - apsyda.
Na drugi dzień przybył do Zawichostu Wojewódzki Konserwator Zabytków
oraz Wojewódzki Konserwator Zabytków Archeologicznych w towarzystwie
dwóch pracowników z Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Tarnobrzegu.
Na miejscu zapoznali się z prowadzonymi robotami i usłyszeli moją wstępną
opinię o znalezisku. Archeolog Wojewódzki odmówił jednak pełnienia nadzo-
rów archeologicznych, motywując to brakiem pieniędzy.
Po przeprowadzeniu pomiarów i badań odradziłem księdzu lokalizację urzą-
dzeń grzewczych w krypcie. Sumując pierwsze, rewelacyjne wnioski, napisałem
komunikat2, który przesłałem wraz z listem Wojewódzkiemu Konserwatorowi
Zabytków w Tarnobrzegu.
W tym czasie ksiądz proboszcz zawiadomił archeologa z Instytutu Historii
Kultury Materialnej PAN prof. Andrzeja Buko oraz zainteresowanych history-
ków: prof. prof. Ryszarda Szczygła, Feliksa Kiryka i Henryka Samsonowicza,
a sam przystąpił do lokalizowania komory dla potrzeb grzewczych pod po-
sadzką nawy głównej. Ja ze swej strony na tyle korygowałem prace, aby prze-
biegały tuż przy domniemanych fundamentach przewidywanego transeptu ro-
mańskiej świątyni, a więc tam, gdzie warstwy kulturowe były mocno przemie-
szane z racji - jak sądzę - co najmniej trzyfazowej metryki budowli. Również
tam, gdzie przy minimalnej penetracji gruntu ustalenie planu poszukiwanej
świątyni było możliwe.
Wojewódzki Konserwator Zabytków w Tarnobrzegu 6 stycznia 1993 roku
powołał mnie na konsultanta ds. badań architektury i zezwolił na przeprowa-
dzenie badań według przygotowanego przeze mnie programu, określającego
postulaty, sugestie i hipotezy pod kątem badań archeologicznych. Dotychcza-
sowe prace prowadzone były bardzo starannie z maksymalnym poszanowaniem
2 W. Koziejowski, Odkrycie romańskiego kościoła w Małopolsce - relikty legen-
darnej świątyni w Zawichoście, „Dziennik Lubelski”, 3(1992), nr 214 z 30 X-1 XI. Wcześniej,
opierając się na uzyskanych ode mnie informacjach, red J. Myjak napisał, w ramach cyklu „Za-
bytki sakralne regionu”, artykuł pt. Zawichost romański, „Tygodnik Nadwiślański”, 12(1992),
nr 42 z 16 X.