DOI Heft:
Od Redakcji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21225#0009
Od Redakcji
Piąty tom nowej serii Rozpraw Muzeum Narodowego w Krakowie, w przeciwieństwie do po-
przednich, nie zawiera prac skupionych wokół jednego, przewodniego tematu, chociaż kilka
spośród zamieszczonych w nim tekstów kontynuuje podejmowaną już wcześniej tematykę.
Przypomnijmy, że tom czwarty poświęcony był dziejom i zbiorom Muzeum i Biblioteki Ksią-
żąt Czartoryskich. Bogate zasoby Archiwum i Działu Rękopisów były wówczas przedmiotem
badań Janusza S. Nowaka i Janusza Pezdy, których artykuły prezentowane są również w ni-
niejszym tomie. Tym razem Janusz S. Nowak analizuje przechowane w Bibliotece Książąt
Czartoryskich źródła pisane, dowodząc - wbrew opiniom pojawiającym się w literaturze
przedmiotu - istnienia produkcji szkła w dobrach ukraińskich Sieniawskich, Czartoryskich
i Tarłów już w latach 20. XVIII w. Pośrednio wskazuje to na rolę, jaką mogą odegrać archiwa-
lia gospodarcze - coraz częściej wykorzystywane źródło wiedzy o kulturze dnia codziennego,
ale także o dziejach twórczości artystycznej. Z kolei Janusz Pezda ujawnia nieznany epizod
z dziejów Portretu młodzieńca Rafaela Santi. Dowiadujemy się, że wiatach 1850-1852 sławny
obraz znajdował się w Londynie i w Berlinie, gdzie podejmowano próby jego sprzedaży, które
wymuszone były trudną sytuacją finansową Czartoryskich. Ponieważ wysiłki te nie przynio-
sły rezultatu, obraz wrócił do Hotelu Lambert, skąd przewieziony został w listopadzie 1882 r.
do Krakowa. Znajdował się tam aż do chwili zaginięcia podczas II wojny światowej. Innym
arcydziełem z kolekcji Czartoryskich, o którym była już mowa w poprzednim tomie Roz-
praw, jest Ronty fikał Erazma Ciołka. W niniejszej publikacji zaprezentujemy Państwu istotne
uzupełnienie podjętego tematu, będące głosem filologa klasycznego. Ałła Brzozowska inter-
pretuje mowy polityczne biskupa, w których kreśli on obraz idealnego władcy, odnoszony
na równi do adresatów mów (cesarza Maksymiliana I, papieży: Aleksandra VI, Juliusza II
i Leona X) jak i tych, w których imieniu przemawiał: domu panującego w Polsce i na Litwie.
Polemiczne mowy Erazma Ciołka reprezentowały polsko-litewską rację stanu w dyskusji
z niechętną Jagiellonom propagandą, której często dawano posłuch na dworach europej-
skich. Sugestia Autorki, że temat idealnego władcy znajduje także odzwierciedlenie w iko-
nografii wykonanego na zamówienie biskupa Pontyfikatu, wydaje się godna podjęcia przez
historyków sztuki. Warto dodać, że celem samym w sobie jest badanie biografii i spuścizny
pisarskiej biskupa płockiego, które winny się stać przedmiotem szczególnego zainteresowa-
nia - zwłaszcza w kręgu Pałacu Erazma Ciołka - niedawno otwartego Oddziału MNK.
Artykuł Katarzyny Pisarek przenosi nas do jednej z najstarszych osad w Małopolsce,
którą jest Wąwolnica nad rzeką Bystrą (obecnie województwo lubelskie). Jego Autorce
udało się skorygować chronologię odcisków miejskich pieczęci, przesuwając ich datowa-
nie do 1424 r. Kolekcji srebrnych łyżek (XVII-XVIII w.) z Muzeum Narodowego w Krako-
wie poświęcony został artykuł Alicji Kilijańskiej, który stanowi cenną kontynuację i uzu-
pełnienie opublikowanych przed sześćdziesięcioma laty badań Bronisławy Marekowskiej.
O tym, że łyżki były czymś więcej niż tylko przedmiotami codziennego użytku, świadczą
umieszczone na trzonkach sentencje, czyniące z nich ciekawe świadectwo dawnych oby-
Piąty tom nowej serii Rozpraw Muzeum Narodowego w Krakowie, w przeciwieństwie do po-
przednich, nie zawiera prac skupionych wokół jednego, przewodniego tematu, chociaż kilka
spośród zamieszczonych w nim tekstów kontynuuje podejmowaną już wcześniej tematykę.
Przypomnijmy, że tom czwarty poświęcony był dziejom i zbiorom Muzeum i Biblioteki Ksią-
żąt Czartoryskich. Bogate zasoby Archiwum i Działu Rękopisów były wówczas przedmiotem
badań Janusza S. Nowaka i Janusza Pezdy, których artykuły prezentowane są również w ni-
niejszym tomie. Tym razem Janusz S. Nowak analizuje przechowane w Bibliotece Książąt
Czartoryskich źródła pisane, dowodząc - wbrew opiniom pojawiającym się w literaturze
przedmiotu - istnienia produkcji szkła w dobrach ukraińskich Sieniawskich, Czartoryskich
i Tarłów już w latach 20. XVIII w. Pośrednio wskazuje to na rolę, jaką mogą odegrać archiwa-
lia gospodarcze - coraz częściej wykorzystywane źródło wiedzy o kulturze dnia codziennego,
ale także o dziejach twórczości artystycznej. Z kolei Janusz Pezda ujawnia nieznany epizod
z dziejów Portretu młodzieńca Rafaela Santi. Dowiadujemy się, że wiatach 1850-1852 sławny
obraz znajdował się w Londynie i w Berlinie, gdzie podejmowano próby jego sprzedaży, które
wymuszone były trudną sytuacją finansową Czartoryskich. Ponieważ wysiłki te nie przynio-
sły rezultatu, obraz wrócił do Hotelu Lambert, skąd przewieziony został w listopadzie 1882 r.
do Krakowa. Znajdował się tam aż do chwili zaginięcia podczas II wojny światowej. Innym
arcydziełem z kolekcji Czartoryskich, o którym była już mowa w poprzednim tomie Roz-
praw, jest Ronty fikał Erazma Ciołka. W niniejszej publikacji zaprezentujemy Państwu istotne
uzupełnienie podjętego tematu, będące głosem filologa klasycznego. Ałła Brzozowska inter-
pretuje mowy polityczne biskupa, w których kreśli on obraz idealnego władcy, odnoszony
na równi do adresatów mów (cesarza Maksymiliana I, papieży: Aleksandra VI, Juliusza II
i Leona X) jak i tych, w których imieniu przemawiał: domu panującego w Polsce i na Litwie.
Polemiczne mowy Erazma Ciołka reprezentowały polsko-litewską rację stanu w dyskusji
z niechętną Jagiellonom propagandą, której często dawano posłuch na dworach europej-
skich. Sugestia Autorki, że temat idealnego władcy znajduje także odzwierciedlenie w iko-
nografii wykonanego na zamówienie biskupa Pontyfikatu, wydaje się godna podjęcia przez
historyków sztuki. Warto dodać, że celem samym w sobie jest badanie biografii i spuścizny
pisarskiej biskupa płockiego, które winny się stać przedmiotem szczególnego zainteresowa-
nia - zwłaszcza w kręgu Pałacu Erazma Ciołka - niedawno otwartego Oddziału MNK.
Artykuł Katarzyny Pisarek przenosi nas do jednej z najstarszych osad w Małopolsce,
którą jest Wąwolnica nad rzeką Bystrą (obecnie województwo lubelskie). Jego Autorce
udało się skorygować chronologię odcisków miejskich pieczęci, przesuwając ich datowa-
nie do 1424 r. Kolekcji srebrnych łyżek (XVII-XVIII w.) z Muzeum Narodowego w Krako-
wie poświęcony został artykuł Alicji Kilijańskiej, który stanowi cenną kontynuację i uzu-
pełnienie opublikowanych przed sześćdziesięcioma laty badań Bronisławy Marekowskiej.
O tym, że łyżki były czymś więcej niż tylko przedmiotami codziennego użytku, świadczą
umieszczone na trzonkach sentencje, czyniące z nich ciekawe świadectwo dawnych oby-