DOI issue:
Artykuły
DOI article:Krypczyk, Aleksandra: Czarna sukienka: Wizerunek Polki w twórczości Artura Grottgera
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.21225#0119
Aleksandra Krypczyk
Muzeum Narodowe w Krakowie
Czarna sukienka
Wizerunek Polki w twórczości Artura Grottgera
Pomimo różnorodności stylistycznej polską sztukę XIX stulecia zdominował postulat
głoszenia chwały i tragedii narodu pozbawionego państwa, niezłomnie walczącego o od-
zyskanie niepodległości1. Jak zauważył Mieczysław Porębski, skoncentrowanie się wokół
patriotycznych treści przesądzało o jej specyfice: „istotną odrębność naszej sztuki dzie-
więtnasto-, a i dwudziestowiecznej także, stanowiło jej żywe uczestnictwo w tej jedynej,
nadrzędnej sprawie - narodowego istnienia lub nieistnienia. Służebne funkcje, jakie
w związku z tym na siebie przyjęła, naznaczyły ją w sposób nieodwracalny, nie bez pożyt-
ku zresztą również i dla jej własnej pozycji i prestiżu”2. Obywatelskie zadania narzucały
jednocześnie wyraźne ograniczenia w odniesieniu do tematyki, a nawet środków wyrazu,
którymi posługiwali się rodzimi artyści. W literaturze oraz sztukach plastycznych tego
czasu dominowały nasycone patriotyczną treścią tematy, wątki i motywy, często przybie-
rające formę alegorii bądź symbolu. Czasy politycznej niewoli oraz postulat zachowania
tożsamości narodowej sprzyjały zapotrzebowaniu na rodzimych bohaterów, mity oraz
społeczne wzorce zachowań3. Wśród najbardziej wyrazistych i trwałych XIX-wiecznych
wzorców postaw wyróżniały się trzy, wyznaczające modelową postawę kobiety: Matki-Pol-
ki i Dziewicy polskiej oraz Dziewicy-Bohaterki. Ideały te zagościły w literaturze i sztuce
tego czasu, sprzyjając mityzacji wizerunku Polki4.
Niezależnie od przynależności środowiskowej społeczna rola kobiety na ziemiach pol-
skich w XIX w. ogniskowała się wokół małżeństwa, macierzyństwa oraz prowadzenia go-
1 Pragnę podziękować wszystkim, których życzliwe rady oraz pomoc w przeprowadzeniu kwerend przy-
czyniły się do powstania oraz udoskonalenia tego tekstu, a szczególnie: Małgorzacie Możdżyńskiej-Na-
wotce, Alicji Kiliańskiej, Monice Paś, Joannie Kowalskiej oraz Rafałowi Rogowi.
2 M. Porębski, Interregnum. Studia z historii sztuki polskiej XIX i XX wieku, Warszawa 1975, s. 64.
3 Por. także: M. Janion,M. Żmigrodzka, Romantyzm i historia, Gdańsk 2001.
4 Zob. także m.in.: A. Kusiak, Narodowa pamięć historyczna a historia kobiet, [w:] Polka. Medium. Cień.
Wyobrażenie. Katalog wystawy, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie 12 maja
- 31 lipca 2005, Warszawa 2005, s. 214-217; M. Hartwich, Męczennica czy imperatorka? „Polonia” a ko-
biece alegorie narodowe w sztuce europejskiej XIX i XX wieku, „Kultura i Historia”, 2004, nr 6, s. 56-62;
J. Kowalczyk, Od Matki-Polki do supermatki, [w:] eadem, Matki-Polki, Chłopcy i Cyborgi... Sztuka i fe-
minizm w Polsce, Poznań 2010, s. 51-63.
Muzeum Narodowe w Krakowie
Czarna sukienka
Wizerunek Polki w twórczości Artura Grottgera
Pomimo różnorodności stylistycznej polską sztukę XIX stulecia zdominował postulat
głoszenia chwały i tragedii narodu pozbawionego państwa, niezłomnie walczącego o od-
zyskanie niepodległości1. Jak zauważył Mieczysław Porębski, skoncentrowanie się wokół
patriotycznych treści przesądzało o jej specyfice: „istotną odrębność naszej sztuki dzie-
więtnasto-, a i dwudziestowiecznej także, stanowiło jej żywe uczestnictwo w tej jedynej,
nadrzędnej sprawie - narodowego istnienia lub nieistnienia. Służebne funkcje, jakie
w związku z tym na siebie przyjęła, naznaczyły ją w sposób nieodwracalny, nie bez pożyt-
ku zresztą również i dla jej własnej pozycji i prestiżu”2. Obywatelskie zadania narzucały
jednocześnie wyraźne ograniczenia w odniesieniu do tematyki, a nawet środków wyrazu,
którymi posługiwali się rodzimi artyści. W literaturze oraz sztukach plastycznych tego
czasu dominowały nasycone patriotyczną treścią tematy, wątki i motywy, często przybie-
rające formę alegorii bądź symbolu. Czasy politycznej niewoli oraz postulat zachowania
tożsamości narodowej sprzyjały zapotrzebowaniu na rodzimych bohaterów, mity oraz
społeczne wzorce zachowań3. Wśród najbardziej wyrazistych i trwałych XIX-wiecznych
wzorców postaw wyróżniały się trzy, wyznaczające modelową postawę kobiety: Matki-Pol-
ki i Dziewicy polskiej oraz Dziewicy-Bohaterki. Ideały te zagościły w literaturze i sztuce
tego czasu, sprzyjając mityzacji wizerunku Polki4.
Niezależnie od przynależności środowiskowej społeczna rola kobiety na ziemiach pol-
skich w XIX w. ogniskowała się wokół małżeństwa, macierzyństwa oraz prowadzenia go-
1 Pragnę podziękować wszystkim, których życzliwe rady oraz pomoc w przeprowadzeniu kwerend przy-
czyniły się do powstania oraz udoskonalenia tego tekstu, a szczególnie: Małgorzacie Możdżyńskiej-Na-
wotce, Alicji Kiliańskiej, Monice Paś, Joannie Kowalskiej oraz Rafałowi Rogowi.
2 M. Porębski, Interregnum. Studia z historii sztuki polskiej XIX i XX wieku, Warszawa 1975, s. 64.
3 Por. także: M. Janion,M. Żmigrodzka, Romantyzm i historia, Gdańsk 2001.
4 Zob. także m.in.: A. Kusiak, Narodowa pamięć historyczna a historia kobiet, [w:] Polka. Medium. Cień.
Wyobrażenie. Katalog wystawy, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie 12 maja
- 31 lipca 2005, Warszawa 2005, s. 214-217; M. Hartwich, Męczennica czy imperatorka? „Polonia” a ko-
biece alegorie narodowe w sztuce europejskiej XIX i XX wieku, „Kultura i Historia”, 2004, nr 6, s. 56-62;
J. Kowalczyk, Od Matki-Polki do supermatki, [w:] eadem, Matki-Polki, Chłopcy i Cyborgi... Sztuka i fe-
minizm w Polsce, Poznań 2010, s. 51-63.