DOI Heft:
Prace konserwatorskie
DOI Artikel:Okrągła, Dorota: Duży format - duży problem?: Konserwacja wielkoformatowych prac Stanisława Wyspiańskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21225#0213
Dorota Okrągła
Muzeum Narodowe w Krakowie
Duży format - duży problem?
Konserwacja wielkoformatowych prac Stanisława Wyspiańskiego
Na wstępie chciałabym zaznaczyć, że określenie obiekt wielkoformatowy jest pojęciem
względnym. I chociaż w przypadku Pochodni Nerona Henryka Siemiradzkiego nikt nie bę-
dzie miał wątpliwości, że mamy do czynienia z takim właśnie obiektem, to już dzieła cha-
rakteryzujące się mniejszym rozmiarem mogą nastręczać pewnych trudności z zaklasyfi-
kowaniem ich do grupy wielkich formatów. Jak płynna jest granica między dużym a wiel-
kim formatem i co ją określa - to pytania z gatunku akademickich i w niniejszym artykule
nie będziemy się tym zajmować. Omówione poniżej przykłady konserwacji dotyczą prac,
którym daleko jest do rozmiaru dzieła Henryka Siemiradzkiego. Jednak fakt, że przynaj-
mniej jeden z wymiarów owych prac przekracza wzrost przeciętnego dorosłego człowieka,
upoważnił autorkę do określenia ich mianem wielkoformatowych. Obiekty, o których bę-
dzie mowa, to trzy prace Stanisława Wyspiańskiego powstałe w latach 1896-1904:
• Falsa Disciplina (1896) - akwarela, przerys fragmentu fryzu z Sali Poselskiej na Wa-
welu (2 arkusze, 229 x 110 cm każdy).
• Wanda (1900/1901) - pastel, projekt witraża dla Katedry Wawelskiej (242 x 148 cm).
• Apollo Spętany (1904) - pastel, projekt witraża dla Domu Towarzystwa Lekarskiego
w Krakowie (350x 151 cm; rys. 1).
Prace konserwatorskie nad obiektami trwały od 2000 do 2004 r. Ich wykonaniem zaj-
mowała się Pracownia Konserwacji Papieru i Skóry MNK w szczególnych przypadkach
wspomagana przez konserwatorów z Biblioteki Jagiellońskiej i Archiwum UJ. Konser-
wacja Apolla Spętanego wymagała zaadaptowania innego pomieszczenia, ponieważ prze-
strzeń pracowni okazała się niewystarczająca. W dwóch - na trzy - przypadkach wystąpiły
ograniczenia sprzętowe, co skomplikowało nieco proces konserwacji, jednak nie wpłynęło
na jej jakość.
Konserwacja obiektów wielkoformatowych nie jest łatwym przedsięwzięciem. Najważ-
niejsze jest dokładne opracowanie strategii działania ze szczególnym uwzględnieniem bez-
pieczeństwa dzieła sztuki na każdym etapie prac - począwszy od transportu do pracowni aż
po umieszczenie go w miejscu docelowym. Czas, jaki zajmowały dyskusje nad tą kwestią, był
zazwyczaj wprost proporcjonalny do rozmiaru obiektu. Omawiając szczegóły postępowania,
zwracano uwagę na to, aby do minimum ograniczyć przemieszczanie obiektu. Było to zwią-
zane z ryzykiem uszkodzenia dzieła sztuki, jakie występuje podczas operowania tak znaczną
powierzchnią. Niestety, nie zawsze możliwe było zapewnienie odpowiednio dużej przestrze-
ni roboczej wokół eksponatu. Wymagało to zdwojonej uwagi ze strony zespołu w trakcie
wykonywania czynności konserwatorskich. Jeśli chodzi o kolejność realizacji poszczegól-
nych zabiegów, to była ona taka sama, jak w przypadku pracy z mniejszymi obiektami.
Muzeum Narodowe w Krakowie
Duży format - duży problem?
Konserwacja wielkoformatowych prac Stanisława Wyspiańskiego
Na wstępie chciałabym zaznaczyć, że określenie obiekt wielkoformatowy jest pojęciem
względnym. I chociaż w przypadku Pochodni Nerona Henryka Siemiradzkiego nikt nie bę-
dzie miał wątpliwości, że mamy do czynienia z takim właśnie obiektem, to już dzieła cha-
rakteryzujące się mniejszym rozmiarem mogą nastręczać pewnych trudności z zaklasyfi-
kowaniem ich do grupy wielkich formatów. Jak płynna jest granica między dużym a wiel-
kim formatem i co ją określa - to pytania z gatunku akademickich i w niniejszym artykule
nie będziemy się tym zajmować. Omówione poniżej przykłady konserwacji dotyczą prac,
którym daleko jest do rozmiaru dzieła Henryka Siemiradzkiego. Jednak fakt, że przynaj-
mniej jeden z wymiarów owych prac przekracza wzrost przeciętnego dorosłego człowieka,
upoważnił autorkę do określenia ich mianem wielkoformatowych. Obiekty, o których bę-
dzie mowa, to trzy prace Stanisława Wyspiańskiego powstałe w latach 1896-1904:
• Falsa Disciplina (1896) - akwarela, przerys fragmentu fryzu z Sali Poselskiej na Wa-
welu (2 arkusze, 229 x 110 cm każdy).
• Wanda (1900/1901) - pastel, projekt witraża dla Katedry Wawelskiej (242 x 148 cm).
• Apollo Spętany (1904) - pastel, projekt witraża dla Domu Towarzystwa Lekarskiego
w Krakowie (350x 151 cm; rys. 1).
Prace konserwatorskie nad obiektami trwały od 2000 do 2004 r. Ich wykonaniem zaj-
mowała się Pracownia Konserwacji Papieru i Skóry MNK w szczególnych przypadkach
wspomagana przez konserwatorów z Biblioteki Jagiellońskiej i Archiwum UJ. Konser-
wacja Apolla Spętanego wymagała zaadaptowania innego pomieszczenia, ponieważ prze-
strzeń pracowni okazała się niewystarczająca. W dwóch - na trzy - przypadkach wystąpiły
ograniczenia sprzętowe, co skomplikowało nieco proces konserwacji, jednak nie wpłynęło
na jej jakość.
Konserwacja obiektów wielkoformatowych nie jest łatwym przedsięwzięciem. Najważ-
niejsze jest dokładne opracowanie strategii działania ze szczególnym uwzględnieniem bez-
pieczeństwa dzieła sztuki na każdym etapie prac - począwszy od transportu do pracowni aż
po umieszczenie go w miejscu docelowym. Czas, jaki zajmowały dyskusje nad tą kwestią, był
zazwyczaj wprost proporcjonalny do rozmiaru obiektu. Omawiając szczegóły postępowania,
zwracano uwagę na to, aby do minimum ograniczyć przemieszczanie obiektu. Było to zwią-
zane z ryzykiem uszkodzenia dzieła sztuki, jakie występuje podczas operowania tak znaczną
powierzchnią. Niestety, nie zawsze możliwe było zapewnienie odpowiednio dużej przestrze-
ni roboczej wokół eksponatu. Wymagało to zdwojonej uwagi ze strony zespołu w trakcie
wykonywania czynności konserwatorskich. Jeśli chodzi o kolejność realizacji poszczegól-
nych zabiegów, to była ona taka sama, jak w przypadku pracy z mniejszymi obiektami.