DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Krzyżagórska-Pisarek, Katarzyna: Dwie pieczęcie miejskie Wąwolnicy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21225#0017
Katarzyna Pisarek
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Dwie pieczęcie miejskie Wąwolnicy
Wąwolnica - dziś niewielka osada, położna nad rzeką Bystrą w zachodniej części Płasko-
wyżu Nałęczowskiego, w średniowieczu była jednym z bardziej liczących się ośrodków
miejskich Lubelszczyzny. Związane z funkcjonowaniem wczesnośredniowiecznego grodu
początki Wąwolnicy, jak również moment prawnej lokacji miasta, do dziś są wyjaśnia-
ne przez historyków i archeologów1. W niniejszym artykule skoncentruję się wyłącznie
na drugim z wymienionych problemów, a właściwie związanej z nim tajemnicy dwóch
wąwolnickich pieczęci miejskich.
W oparciu o zachowane bardzo skąpe źródła pisane można stwierdzić, że Wąwolnica
posiadała dokument lokacyjny najprawdopodobniej już w XIV stuleciu, skoro w czter-
nastowiecznych zapisach określano ją mianem „civitas”2. Za istnieniem takiego aktu
przemawia pośrednio zapis w dokumencie Kazimierza Jagiellończyka, który informuje
o przeniesieniu Wąwolnicy „de iure Polonico et quovis alio” na prawo magdeburskie3.
Do powyższych ustaleń niewiele więcej wnoszą badania archeologiczne. Na podstawie
wyników prac wykopaliskowych przeprowadzonych na wąwolnickim Wzgórzu Ko-
ścielnym (w miejscu, gdzie usytuowane było średniowieczne miasto) ustalono jedynie,
że mury miejskie, otaczające średniowieczną Wąwolnicę, zostały wzniesione prawdopo-
dobnie w czasach panowania Kazimierza Wielkiego.4
1 Zob. Arch.KUL, mps, sygn. 51 129, K. Pisarek-Małyszek, Osadnictwo w granicach dorzecza Bystrej
1 dorzecza Grodarza w okresie od VI do końca XV wieku. Studium archeologiczno-historyczne, cz. 1, Lublin
2005, s. 88-95, 186-193, 286-359.
2 Według Henryka Samsonowicza terminy „cives”, „civitas” stosowane były w odniesieniu do gmin rzą-
dzących się prawem niemieckim, zob. idem, Miasto i wieś na prawie niemieckim w późnym średniowieczu
Polski (na marginesie pracy S. Kurasia, Przywileje prawa niemieckiego miast i wsi małopolskich XIV-XV
wieku, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971), „Przegląd Historyczny”, 1972, t. 53 , z. 3, s. 502. Rów-
nież według Stanisława Kurasia wszelkie wzmianki o „civitas, oppidum, cives, oppidani” pojawiające się
od pierwszej połowy XIV w. w źródłach pisanych „można i trzeba uznawać za dowód istnienia miasta
na prawie niemieckim”, zob. idem, Przywileje prawa niemieckiego miast i wsi małopolskich XIV-XV wieku,
Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971, s. 103.
3 ZDM, wyd. I. Sułkowska-Kuraś, St. Kuraś, cz. 8: Dokumenty z lat 1435-1450, Wrocław-Warsza-
wa-Kraków 1975, dok. nr 2514, s. 322-323.
4 Arch.WOSOZ, mps, sygn. 13 270, Wąwolnica, stan. 1 - Wzgórze Kościelne. Dokumentacja z badań
wykopaliskowych przeprowadzonych w 1999 r, oprać. I. Kutyłowska, A. Stachyra, Lublin 2000;
Arch.WOSOZ, mps, sygn. 14 108, Wąwolnica, woj. lubelskie, Wzgórze Kościelne - stanowisko 1. Materiały
pozyskane podczas nadzorów archeologicznych w 1999 r. do badań nad początkami miasta i jego parafialnej,
murowanej świątyni pw. św. Wojciecha, oprać. I. Kutyłowska, Lublin 2000; Arch.WOSOZ, mps, sygn.
14 189, Dokumentacja z archeologicznych badań weryfikacyjno-sondażowych prowadzonych w lipcu 2000
roku w Wąwolnicy na Wzgórzu Kościelnym - stan. 1, oprać. I. Kutyłowska, Lublin 2001; Arch.WOSOZ,
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Dwie pieczęcie miejskie Wąwolnicy
Wąwolnica - dziś niewielka osada, położna nad rzeką Bystrą w zachodniej części Płasko-
wyżu Nałęczowskiego, w średniowieczu była jednym z bardziej liczących się ośrodków
miejskich Lubelszczyzny. Związane z funkcjonowaniem wczesnośredniowiecznego grodu
początki Wąwolnicy, jak również moment prawnej lokacji miasta, do dziś są wyjaśnia-
ne przez historyków i archeologów1. W niniejszym artykule skoncentruję się wyłącznie
na drugim z wymienionych problemów, a właściwie związanej z nim tajemnicy dwóch
wąwolnickich pieczęci miejskich.
W oparciu o zachowane bardzo skąpe źródła pisane można stwierdzić, że Wąwolnica
posiadała dokument lokacyjny najprawdopodobniej już w XIV stuleciu, skoro w czter-
nastowiecznych zapisach określano ją mianem „civitas”2. Za istnieniem takiego aktu
przemawia pośrednio zapis w dokumencie Kazimierza Jagiellończyka, który informuje
o przeniesieniu Wąwolnicy „de iure Polonico et quovis alio” na prawo magdeburskie3.
Do powyższych ustaleń niewiele więcej wnoszą badania archeologiczne. Na podstawie
wyników prac wykopaliskowych przeprowadzonych na wąwolnickim Wzgórzu Ko-
ścielnym (w miejscu, gdzie usytuowane było średniowieczne miasto) ustalono jedynie,
że mury miejskie, otaczające średniowieczną Wąwolnicę, zostały wzniesione prawdopo-
dobnie w czasach panowania Kazimierza Wielkiego.4
1 Zob. Arch.KUL, mps, sygn. 51 129, K. Pisarek-Małyszek, Osadnictwo w granicach dorzecza Bystrej
1 dorzecza Grodarza w okresie od VI do końca XV wieku. Studium archeologiczno-historyczne, cz. 1, Lublin
2005, s. 88-95, 186-193, 286-359.
2 Według Henryka Samsonowicza terminy „cives”, „civitas” stosowane były w odniesieniu do gmin rzą-
dzących się prawem niemieckim, zob. idem, Miasto i wieś na prawie niemieckim w późnym średniowieczu
Polski (na marginesie pracy S. Kurasia, Przywileje prawa niemieckiego miast i wsi małopolskich XIV-XV
wieku, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971), „Przegląd Historyczny”, 1972, t. 53 , z. 3, s. 502. Rów-
nież według Stanisława Kurasia wszelkie wzmianki o „civitas, oppidum, cives, oppidani” pojawiające się
od pierwszej połowy XIV w. w źródłach pisanych „można i trzeba uznawać za dowód istnienia miasta
na prawie niemieckim”, zob. idem, Przywileje prawa niemieckiego miast i wsi małopolskich XIV-XV wieku,
Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971, s. 103.
3 ZDM, wyd. I. Sułkowska-Kuraś, St. Kuraś, cz. 8: Dokumenty z lat 1435-1450, Wrocław-Warsza-
wa-Kraków 1975, dok. nr 2514, s. 322-323.
4 Arch.WOSOZ, mps, sygn. 13 270, Wąwolnica, stan. 1 - Wzgórze Kościelne. Dokumentacja z badań
wykopaliskowych przeprowadzonych w 1999 r, oprać. I. Kutyłowska, A. Stachyra, Lublin 2000;
Arch.WOSOZ, mps, sygn. 14 108, Wąwolnica, woj. lubelskie, Wzgórze Kościelne - stanowisko 1. Materiały
pozyskane podczas nadzorów archeologicznych w 1999 r. do badań nad początkami miasta i jego parafialnej,
murowanej świątyni pw. św. Wojciecha, oprać. I. Kutyłowska, Lublin 2000; Arch.WOSOZ, mps, sygn.
14 189, Dokumentacja z archeologicznych badań weryfikacyjno-sondażowych prowadzonych w lipcu 2000
roku w Wąwolnicy na Wzgórzu Kościelnym - stan. 1, oprać. I. Kutyłowska, Lublin 2001; Arch.WOSOZ,