DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Krzyżagórska-Pisarek, Katarzyna: Dwie pieczęcie miejskie Wąwolnicy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21225#0018
16
Katarzyna Pisarek
Nowych informacji dostarczają dość intrygujące pieczęcie miejskie Wąwolnicy Warto
im się bliżej przyjrzeć, ponieważ z całą pewnością mają one jakiś związek z początkami
prawnej egzystencji wąwolnickiego ośrodka miejskiego. Pierwsza, starsza pieczęć, o średni-
cy około 64 mm5, posiada legendę kapitałową z elementami uncjały w napisie S(IGILLUM)
*CIVITATIS*DE*KVNIGISBERG* (Pieczęć Miasta Kunigisberg)6. W zakratkowanym
i zakropkowanym polu znajduje się wizerunek św. Jerzego na koniu, zwróconego w prawo,
z dzidą i tarczą w ręku, który przebija pełzającego u jego nóg skrzydlatego smoka, o skrę-
conej szyi i ogonie7 (il. 1-2). Pieczęć ta od dawna budziła duże zainteresowanie naukow-
ców. W drugiej połowie XIX w. dwóch niemieckich badaczy - Friedrich August Vossberg8
oraz Otto Hupp9 potraktowało ją jako pieczęć miejską Bydgoszczy (pomyłkę spowodo-
wała zbieżność nazw Kunigesburg [Kunigisberg] występujących na wąwolnickiej pieczęci
oraz w pochodzącym z 1346 r. dokumencie lokacyjnym Bydgoszczy nazwanej w tym akcie
miastem Kunigesburg10). Jednak w tym samym czasie za pieczęć miasta Wąwolnicy uznał
mps, sygn. 15 134, Dokumentacja z archeologicznych badań weryfikacyjno-sondażowych przeprowadzo-
nych w lipcu 2001 roku w Wąwolnicy na Wzgórzu Kościelnym - stan. 1, oprać. I. Kutylowska, Lublin
2002; Arch.WOSOZ, mps, sygn. 19 108, Wąwolnica, woj. Lubelskie, Wzgórze Kościelne - stan. 1, 2002
rok, dokumentacja z badań sondażowo-weryfikacyjnych przeprowadzonych w lipcu 2001 roku w Wąwol-
nicy na Wzgórzu Kościelnym - stan. 1, oprać. I. Kutylowska, Lublin 2002; Arch.PBiNA, mps, sygn.
196, Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego nad pracami ziemnymi związanymi z budową kanalizacji
sanitarnej w Wąwolnicy, oprać. E. Mitrus, M. Matyaszewski, Lublin 2001; I. Kutylowska, Miasto, za-
mek i sanktuarium na Wzgórzu Kościelnym w Wąwolnicy, [w:] Archeologiczne odkrycia na obszarze Kazi-
mierskiego Parku Krajobrazowego, red. E. Banasiewicz-Szykuła, Lublin 2000, s. 55-68; eadem, Nowe
dane do badań nad początkami miasta Wąwolnicy i jego murowanej świątyni p. w. św. Wojciecha pozyska-
ne podczas nadzorów archeologicznych w 1999 r., „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 2000, t. 5,
s. 173-180; eadem. Nieznane materiały źródłowe do dziejów Wąwolnicy z badań 2000, „Archeologia Polski
Środkowowschodniej”, 2001, t. 6, s. 155-167; eadem. Średniowieczne miasto Wąwolnica w świetle źródeł
archeologicznych i pisanych, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 2005, t. 7, s. 253-258. Zob. także:
Arch.KUL, mps, sygn. 51 129, K. Pisarek- Małyszek, op. cit., s. 334-359 oraz eadem, Wąwolnica w śre-
dniowieczu, Lublin 2007, tam też dokładne omówienie problemu.
5 Identyczne wymiary średnicy podał H. Seroka, zob. idem. Herby miast małopolskich do końca XVIII
wieku, Warszawa 2002, s. 101. Natomiast u M. Gumowskiego napotykamy niewielkie różnice w wy-
miarach średnicy wąwolnickiej pieczęci: 65 mm (idem, Pieczęcie i herby miejscowości województwa lu-
belskiego, Lublin 1959, s. 90) albo też 62 mm (idem. Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII i XIV wieku,
Toruń 1960, s. 235).
6 H. Seroka, op. cit., s. 101.
7 Taki sam opis podaje M. Gumowski, zob. idem, Najstarsze pieczęcie miast polskich..., s. 235. Zbli-
żony opis wąwolnickiej pieczęci znajduje się również u Henryka Seroki, przy czym według tego autora
św. Jerzy na omawianej pieczęci zwrócony jest w lewo, zob. idem, op. cit., s. 101.
8 F.A. Yossberg, Wappenbuch der Stadte des Grossherzogthums Posen, Berlin 1866, s. 7.
9 O. Hupp, Wappen und Siegel der Deutschen Staedte, Heft 2: Pommern, Posen und Schlesien, Frankfurt
1898, s. 44.
10 Chodzi o dokument lokacyjny wystawiony w 1346 r. przez Kazimierza Wielkiego dla miasta o nazwie
Kunigesburg [„królewski gród”] (tłum. za: M. Borzestowski, Lokacja miasta Bydgoszczy, „Zapiski Hi-
storyczne”, 1957, t. 23, z. 1-3, s. 145), położonego przy (obok) grodu (zamku) Bydgoszcz [„(...) ad castrum
Bydgoszcz oppidi nomine Kunigesburg”] (KDP, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, t. 2, cz. 2,
Warszawa 1852, dok. nr 496, s. 694-701). Przez część badaczy dokument ten został uznany za akt lokacyjny
Wąwolnicy. Dla wyjaśnienia należy dodać, że na miejskiej pieczęci Wąwolnicy aż do XIX w. figurował napis:
Katarzyna Pisarek
Nowych informacji dostarczają dość intrygujące pieczęcie miejskie Wąwolnicy Warto
im się bliżej przyjrzeć, ponieważ z całą pewnością mają one jakiś związek z początkami
prawnej egzystencji wąwolnickiego ośrodka miejskiego. Pierwsza, starsza pieczęć, o średni-
cy około 64 mm5, posiada legendę kapitałową z elementami uncjały w napisie S(IGILLUM)
*CIVITATIS*DE*KVNIGISBERG* (Pieczęć Miasta Kunigisberg)6. W zakratkowanym
i zakropkowanym polu znajduje się wizerunek św. Jerzego na koniu, zwróconego w prawo,
z dzidą i tarczą w ręku, który przebija pełzającego u jego nóg skrzydlatego smoka, o skrę-
conej szyi i ogonie7 (il. 1-2). Pieczęć ta od dawna budziła duże zainteresowanie naukow-
ców. W drugiej połowie XIX w. dwóch niemieckich badaczy - Friedrich August Vossberg8
oraz Otto Hupp9 potraktowało ją jako pieczęć miejską Bydgoszczy (pomyłkę spowodo-
wała zbieżność nazw Kunigesburg [Kunigisberg] występujących na wąwolnickiej pieczęci
oraz w pochodzącym z 1346 r. dokumencie lokacyjnym Bydgoszczy nazwanej w tym akcie
miastem Kunigesburg10). Jednak w tym samym czasie za pieczęć miasta Wąwolnicy uznał
mps, sygn. 15 134, Dokumentacja z archeologicznych badań weryfikacyjno-sondażowych przeprowadzo-
nych w lipcu 2001 roku w Wąwolnicy na Wzgórzu Kościelnym - stan. 1, oprać. I. Kutylowska, Lublin
2002; Arch.WOSOZ, mps, sygn. 19 108, Wąwolnica, woj. Lubelskie, Wzgórze Kościelne - stan. 1, 2002
rok, dokumentacja z badań sondażowo-weryfikacyjnych przeprowadzonych w lipcu 2001 roku w Wąwol-
nicy na Wzgórzu Kościelnym - stan. 1, oprać. I. Kutylowska, Lublin 2002; Arch.PBiNA, mps, sygn.
196, Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego nad pracami ziemnymi związanymi z budową kanalizacji
sanitarnej w Wąwolnicy, oprać. E. Mitrus, M. Matyaszewski, Lublin 2001; I. Kutylowska, Miasto, za-
mek i sanktuarium na Wzgórzu Kościelnym w Wąwolnicy, [w:] Archeologiczne odkrycia na obszarze Kazi-
mierskiego Parku Krajobrazowego, red. E. Banasiewicz-Szykuła, Lublin 2000, s. 55-68; eadem, Nowe
dane do badań nad początkami miasta Wąwolnicy i jego murowanej świątyni p. w. św. Wojciecha pozyska-
ne podczas nadzorów archeologicznych w 1999 r., „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 2000, t. 5,
s. 173-180; eadem. Nieznane materiały źródłowe do dziejów Wąwolnicy z badań 2000, „Archeologia Polski
Środkowowschodniej”, 2001, t. 6, s. 155-167; eadem. Średniowieczne miasto Wąwolnica w świetle źródeł
archeologicznych i pisanych, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 2005, t. 7, s. 253-258. Zob. także:
Arch.KUL, mps, sygn. 51 129, K. Pisarek- Małyszek, op. cit., s. 334-359 oraz eadem, Wąwolnica w śre-
dniowieczu, Lublin 2007, tam też dokładne omówienie problemu.
5 Identyczne wymiary średnicy podał H. Seroka, zob. idem. Herby miast małopolskich do końca XVIII
wieku, Warszawa 2002, s. 101. Natomiast u M. Gumowskiego napotykamy niewielkie różnice w wy-
miarach średnicy wąwolnickiej pieczęci: 65 mm (idem, Pieczęcie i herby miejscowości województwa lu-
belskiego, Lublin 1959, s. 90) albo też 62 mm (idem. Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII i XIV wieku,
Toruń 1960, s. 235).
6 H. Seroka, op. cit., s. 101.
7 Taki sam opis podaje M. Gumowski, zob. idem, Najstarsze pieczęcie miast polskich..., s. 235. Zbli-
żony opis wąwolnickiej pieczęci znajduje się również u Henryka Seroki, przy czym według tego autora
św. Jerzy na omawianej pieczęci zwrócony jest w lewo, zob. idem, op. cit., s. 101.
8 F.A. Yossberg, Wappenbuch der Stadte des Grossherzogthums Posen, Berlin 1866, s. 7.
9 O. Hupp, Wappen und Siegel der Deutschen Staedte, Heft 2: Pommern, Posen und Schlesien, Frankfurt
1898, s. 44.
10 Chodzi o dokument lokacyjny wystawiony w 1346 r. przez Kazimierza Wielkiego dla miasta o nazwie
Kunigesburg [„królewski gród”] (tłum. za: M. Borzestowski, Lokacja miasta Bydgoszczy, „Zapiski Hi-
storyczne”, 1957, t. 23, z. 1-3, s. 145), położonego przy (obok) grodu (zamku) Bydgoszcz [„(...) ad castrum
Bydgoszcz oppidi nomine Kunigesburg”] (KDP, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, t. 2, cz. 2,
Warszawa 1852, dok. nr 496, s. 694-701). Przez część badaczy dokument ten został uznany za akt lokacyjny
Wąwolnicy. Dla wyjaśnienia należy dodać, że na miejskiej pieczęci Wąwolnicy aż do XIX w. figurował napis: