Museum Narodowe w Krakowie [Hrsg.]: Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie (N.S. 5.2012)

Kolekcja srebrnych łyżek Muzeum Narodowego w Krakowie - nabytki z lat 60. i 70. XX w.

63

„Ślepowron” w kartuszu z ornamentem okuciowym i inicjałami właściciela S-K / IS-K.
Komplet ten jest wyjątkowy ze względu na liczbę zachowanych egzemplarzy oraz pro-
porcje: łyżki są długie, przez co na tle omówionych zespołów prezentują się wyjątkowo
okazale. Na uwagę zasługuje nieco inny wariant dekoracji trójkątnego pola na trzonku,
który niewielkim językiem obejmuje również wnętrze czerpaka. W przytoczony schemat
wpisuje się łyżka z herbem „Herburt”, również z tego zbioru, która podobnie jak wspo-
mniany komplet, jest nieco dłuższa i posiada węższy i smuklejszy trzon3/.

Do tego zestawu należy zaliczyć dwie łyżki z rytowanymi na czerpakach herbami
„Łada” w odmianie i „Nałęcz” z kolekcji Zamku Królewskiego w Warszawie* 38. Również
w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie posiadamy nieznakowany przykład z ko-
lekcji Ursyn-Rusieckiego z rytowanym herbem „Doliwa”. Od przytoczonego schematu
różni się pozbawionym dekoracji trójkątnym polem na trzonie i profilowaną gałką w jego
zwieńczeniu39.

Uzupełnieniem prezentacji zabytków z tej grupy będzie informacja o kolejnej łyżce
z kolekcji Ursyn-Rusieckiego, nieodnotowanej w tekście Marekowskiej. Łyżka ta wykona-
na została ze srebra odlewanego, częściowo kutego i rytowanego. Jak wszystkie zabytki z tej
grupy posiada półkolisty czerpak i płaski, zwężający się trzonek zakończony puklowaną
szyszką. Na zewnętrznej stronie czerpaka znajduje się rytowany małżowinowo-chrząst-
kowy kartusz oraz litery IAD (il. 3). Zabytek, podobnie jak część wyżej opisanych, nie
posiada znaków złotniczych, ale można przypuszczać, że powstał na terenie Rzeczypo-
spolitej w latach 30. i 40. XVII w. Forma łyżki - czerpak i zwieńczenie trzonka - pozwalają
na kwalifikację zabytku do grupy łyżek analogicznych do przykładów ze skarbu ze Skrwil-
na, Nieszawy oraz omawianego kompletu z herbem „Korwin”. Wtórnie wykonany trzon
jest nieco za wąski w porównaniu z kompletnymi łyżkami o podobnej formie. Zapewne
z tej przyczyny zabytek został pominięty we wcześniejszym opracowaniu kolekcji40.

W 1968 r. zakupiono do zbiorów kolejny zabytek określony jako pochodzący z 2. po-
łowy XVII w. Nowy nabytek wchodził w skład oferty pani Marii Lityńskiej z Zakopa-
nego, która ponadto przedstawiła do zakupu kilka innych sztućców, będących również
przedmiotem obrad Komisji Zakupu Muzealiów41 * * *. Forma łyżki lokuje ją wśród obiektów

Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, nr inw. MUJ 7400/1-6, 1602-1607/IV - łyżki z dawnej ko-
lekcji Gabinetu Archeologicznego UJ, wym. 21,6x5,9 cm; nr inw. MUJ 9473, 1601 /IV - łyżka znalezio-
na w Słupach w Wielkopolsce, przekazana do zbiorów Gabinetu Archeologicznego UJ w latach 80. tych
XIX w. przez J. Sadowskiego; dł. 20,7 cm - za informacje dziękuję pani kustosz Beacie Frontczak z Mu-
zeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

38 Nr inw. ZKW/4844 - podobny do krakowskiego kartusz małżowinowy; nr inw. ZKW/4846, oba za-
bytki pochodzą z kolekcji Zuzanny Prószyńskiej w Warszawie.

39 B. Marekowska, op. cit., s. 132; nr inw. MNK-IV-Z-1125 (dawny MNK 75.075), dł. 21,2 cm, szer.
5,6 cm, waga: 56 g.

40 Nr inw. MNK-IV-Z-1140 (dawny: MNK 76 905, pozyskany przed 1939), dł. 20,3 cm, szer. 5,lcm,
waga: 42 g; Przewodnik 1908, op. cit., s. 73, poz. 326.

41 LMN/ZB/II-a/12/68 - 1.02.1968 - pisemna oferta p. Marii Lityńskiej; 6.02 - informacja o posiedze-

niu Komisji 17.02, łyżka z poz. 13; 17.02 - spis odręczny z Komisji, łyżka z poz. 14, opinia p. Stanisławy

Odrzywołskiej, poz. 2 - łyżka; 22.02 - rachunek podpisany przez p. Marię Lityńską: zabytek został pozy-

skany za 7.500 zł według wyceny DESY.