DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Paś, Monika: Album ofiarowany Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu w 1874 r. przechowywany w zbiorach Działu Rzemiosła Artystycznego i Kultury Materialnej Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21225#0140
138
Monika Paś
Nieco później jeden ze wspomnianych delegatów - Piotr Chmielowski, kreśląc rys biogra-
ficzno-literacki J.I. Kraszewskiego, tak uzasadniał kierujące ofiarodawcami intencje: „Kra-
szewski wskutek zżycia się swego z czasopismami dawniejszymi, które mniej lub więcej
miały wybitny charakter zachowawczy, pisywał oczywiście do nich najwięcej, ale w jego
wielostronnej i wrażliwej naturze zawsze tkwiła skłonność i możność wchłaniania prądów
nowych i przetwarzania ich na użytek własny; w jego poglądach politycznych, religijnych
i społecznych z poprzedniego okresu znajdowało się dużo wspólnych z postępowemi dąż-
nościami związków; on sam jak widzieliśmy, wobec konserwatywnych i ultramontańskich
dzienników, podawał się za postępowca i liberała. Czynnie do walki starych z młodymi
mieszać się nie chciał, bo już zerwał z natężoną działalnością publicystyczną; przytem
jego ugodowy charakter mogły ranić zbyt namiętne nieraz wystąpienia przedstawicieli
postępu radykalnego, z „Przeglądem Tygodniowym” nie wszedł nigdy w żadne stosun-
ki; ale innych reprezentantów naszego pozytywizmu nie odtrącał, w pismach tego obozu
brał udział, potrzeby jego istnienia uznawał, a w niektórych utworach swoich wpływowi
kierunku przezeń wyrażonego dał wyraz dobitny. [...] Oprócz chęci oddania hołdu pracy
i talentowi powieściopisarza pragnęli postępowcy zanieść tym darem protestacyę prze-
ciwko lekkomyślnie robionemu sobie zarzutowi pomiatania zasługami starszego pokole-
nia autorów”4. Ponadto pisał, iż nie zastawszy dostojnego solenizanta w Dreźnie, delegaci
złożyli album wraz z listem wyjaśniającym pobudki, które kierowały ofiarodawcami „przy
tym objawie czci głębokiej i uznania dla wielkiego pisarza5”.
J.I. Kraszewski odpowiedział prywatnym listem do obu delegatów, a 20 marca 1874 r.
na łamach „Niwy” publicznie podziękował za otrzymany dar: „Są uroczyste chwile w życiu
na które słów braknie a w mrokach błyskawica olśniewa. Taką błyskawicą wśród dni po-
nurych był nieoceniony dar Wasz, który dzisiaj mnie doszedł. Nie umiem wypowiedzieć
wdzięczności mojej. A nie za siebie tylko wdzięczen Wam jestem; wiąże się z tern myśl
pocieszająca, że jest jakiś węzeł, co przeszłość z przyszłością łączy. Ja już więcej do pierw-
szej, Wy do drugiej należycie. Zachowałem tylko wiarę w postęp, uczucie jego obowiązku,
miłość nauki i pracy, i to mnie do Was zbliża. Wszystko w świecie ma swój czas i miejsce
i przejść musi i być nawozem dla przyszłości. Czuję i ja, że mi sił nie starczy zdążyć za za-
stępem Waszym, ale duchem nie zestarzałem jeszcze, i pociechą dla mnie Wasze uznanie,
bo niem się czuję jeszcze żywym. Dziękować nie potrafię, patrzę i dumny jestem i upoko-
rzony razem, ale wdzięczen sercem całem”6 * *.
Album rzeczywiście robi imponujące wrażenie. Składa się z trzydziestu jeden kart uję-
tych masywną, płaskorzeźbioną w drewnie orzechowym oprawą, zapinaną dwiema me-
talowymi klamrami. Pośrodku przedniej okładki wprawiono owalny, odlewany w miedzi
medalion z portretem J.I. Kraszewskiego w lewym profilu, modelowany przez warszaw-
skiego rzeźbiarza Bolesława Syrewicza (1835-1899) - zapewne według fotografii pisarza,
wykonanej w latach 70. XIX w.' Medalion, sygnowany literami „BS” oraz datą roczną
4 P. Chmielowski, Józef Ignacy Kraszewski. Zarys biograficzno-literacki, Kraków 1888, s. 410.
5 P. Chmielowski, op. cit., s. 410.
6 P. Chmielowski, op. cit., s. 411.
W. Przybyszewski, Wizerunki Józefa Ignacego Kraszewskiego, [w:] „Spotkania z zabytkami”, nr 1-2
(styczeń-luty) 2012, s. 11, il. 1.
Monika Paś
Nieco później jeden ze wspomnianych delegatów - Piotr Chmielowski, kreśląc rys biogra-
ficzno-literacki J.I. Kraszewskiego, tak uzasadniał kierujące ofiarodawcami intencje: „Kra-
szewski wskutek zżycia się swego z czasopismami dawniejszymi, które mniej lub więcej
miały wybitny charakter zachowawczy, pisywał oczywiście do nich najwięcej, ale w jego
wielostronnej i wrażliwej naturze zawsze tkwiła skłonność i możność wchłaniania prądów
nowych i przetwarzania ich na użytek własny; w jego poglądach politycznych, religijnych
i społecznych z poprzedniego okresu znajdowało się dużo wspólnych z postępowemi dąż-
nościami związków; on sam jak widzieliśmy, wobec konserwatywnych i ultramontańskich
dzienników, podawał się za postępowca i liberała. Czynnie do walki starych z młodymi
mieszać się nie chciał, bo już zerwał z natężoną działalnością publicystyczną; przytem
jego ugodowy charakter mogły ranić zbyt namiętne nieraz wystąpienia przedstawicieli
postępu radykalnego, z „Przeglądem Tygodniowym” nie wszedł nigdy w żadne stosun-
ki; ale innych reprezentantów naszego pozytywizmu nie odtrącał, w pismach tego obozu
brał udział, potrzeby jego istnienia uznawał, a w niektórych utworach swoich wpływowi
kierunku przezeń wyrażonego dał wyraz dobitny. [...] Oprócz chęci oddania hołdu pracy
i talentowi powieściopisarza pragnęli postępowcy zanieść tym darem protestacyę prze-
ciwko lekkomyślnie robionemu sobie zarzutowi pomiatania zasługami starszego pokole-
nia autorów”4. Ponadto pisał, iż nie zastawszy dostojnego solenizanta w Dreźnie, delegaci
złożyli album wraz z listem wyjaśniającym pobudki, które kierowały ofiarodawcami „przy
tym objawie czci głębokiej i uznania dla wielkiego pisarza5”.
J.I. Kraszewski odpowiedział prywatnym listem do obu delegatów, a 20 marca 1874 r.
na łamach „Niwy” publicznie podziękował za otrzymany dar: „Są uroczyste chwile w życiu
na które słów braknie a w mrokach błyskawica olśniewa. Taką błyskawicą wśród dni po-
nurych był nieoceniony dar Wasz, który dzisiaj mnie doszedł. Nie umiem wypowiedzieć
wdzięczności mojej. A nie za siebie tylko wdzięczen Wam jestem; wiąże się z tern myśl
pocieszająca, że jest jakiś węzeł, co przeszłość z przyszłością łączy. Ja już więcej do pierw-
szej, Wy do drugiej należycie. Zachowałem tylko wiarę w postęp, uczucie jego obowiązku,
miłość nauki i pracy, i to mnie do Was zbliża. Wszystko w świecie ma swój czas i miejsce
i przejść musi i być nawozem dla przyszłości. Czuję i ja, że mi sił nie starczy zdążyć za za-
stępem Waszym, ale duchem nie zestarzałem jeszcze, i pociechą dla mnie Wasze uznanie,
bo niem się czuję jeszcze żywym. Dziękować nie potrafię, patrzę i dumny jestem i upoko-
rzony razem, ale wdzięczen sercem całem”6 * *.
Album rzeczywiście robi imponujące wrażenie. Składa się z trzydziestu jeden kart uję-
tych masywną, płaskorzeźbioną w drewnie orzechowym oprawą, zapinaną dwiema me-
talowymi klamrami. Pośrodku przedniej okładki wprawiono owalny, odlewany w miedzi
medalion z portretem J.I. Kraszewskiego w lewym profilu, modelowany przez warszaw-
skiego rzeźbiarza Bolesława Syrewicza (1835-1899) - zapewne według fotografii pisarza,
wykonanej w latach 70. XIX w.' Medalion, sygnowany literami „BS” oraz datą roczną
4 P. Chmielowski, Józef Ignacy Kraszewski. Zarys biograficzno-literacki, Kraków 1888, s. 410.
5 P. Chmielowski, op. cit., s. 410.
6 P. Chmielowski, op. cit., s. 411.
W. Przybyszewski, Wizerunki Józefa Ignacego Kraszewskiego, [w:] „Spotkania z zabytkami”, nr 1-2
(styczeń-luty) 2012, s. 11, il. 1.