DOI Heft:
Recenzje
DOI Artikel:Marcinkowski, Wojciech: ,,Od van Eycka do Dürera. Staroniderlandzcy mistrzowie a malarstwo Europy Środkowej 1430-1530'': Brugia, Groeningemuseum, 28 października 2010-30 stycznia 2011
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21225#0309
,Od van Eycka do Durera. Staroniderlandzcy mistrzowie a malarstwo Europy Środkowej 1430-1530” 307
fałdów szat (szczególnie u Konrada Witza) wyprowadzać można choćby od Św. Barbary
Jana van Eyka z r. 1437 (podmalowany rysunek w Antwerpii)18;
5. motywy rodzajowe. Karierę zrobił np. niderlandzki motyw etui na przybory pi-
śmienne z podwieszonym kałamarzem. Tę „martwą naturę”” znajdujemy u Mistrza Ołta-
rza Króla Albrechta (Zwiastowanie, dawniej w Berlinie), dalej na pewnym witrażu w Ulm,
na tablicy Mistrza z Polling, u Mistrza z Iserlohn19 - wszystko to jednak bez precyzyjnie
uchwytnego wzoru!20
6. pejzaż. Konrad Witz stworzył „portret” Jeziora Genewskiego z masywem Mont
Blanc w tle - w tym zakresie przelicytował nawet współczesnych mu malarzy niderlandz-
kich21. Miejską paralelą do pejzażu Witza jest weduta Luneburga u hamburskiego malarza
Hansa Bornemanna (Retabulum św. Lamberta, pierwsza odsłona). Jest to pełna panorama
miasta, a nie - jak dotychczas - jedynie najważniejsze, charakterystyczne budowle22;
7. koloryt. Figury malowane en grisaille, tak uderzające na Ołtarzu Gandawskim, szyb-
ko przyswojone zostały przez Gabriela Anglera na retabulum lektorialnym w Tegernsee
(ok. 1440). Pośrednie miejsce zajmuje tu ograniczenie skali kolorystycznej w rodzaju
Zwiastowania Stefana Lochnera na rewersach Retabulum św. patronów Kolonii (tzw. Do-
mbild). Ale nie dotyczy to już Hansa Multschera - skrzydła „z Wurzach” odznaczają się
przesytem kolorystycznym, co wynika pewnie z faktu, że musiały one harmonizować
ze złoconymi, monumentalnymi, rzeźbionymi figurami w korpusie nastawy. U Lochnera
pojawia się też szczególne zestawienie kolorystyczne, „trójdźwięk””: czerwony - niebieski
- zielony (stroje trzech głównych postaci w korpusie Retabulum św. patronów Kolonii)
wzorowany na barwach szat postaci w scenie Deesis z Ołtarza Gandawskiego23-,
8. samoświadoma postawa twórcy. Wyraża się ona już w samym fakcie sygnowania
dzieła. Co więcej, motto Jana van Eycka „Ais ich kann” przejmują Conrad Laib, Hans Mult-
scher, Konrad Witz, Lucas Moser.
Zgoła odmienny charakter ma druga fala inspiracji niderlandzkiej, związana z recep-
cją malarstwa Rogiera van der Weyden, miejskiego malarza Brukseli24. Teraz artyści nie
zadowalają sie już sięganiem po cytaty, tylko przenoszą kompletne kompozycje. Co naj-
mniej jeden Rogierowy wzorzec był łatwo dostępny: Retabulum św. Kolumbana (ok. 1458),
dziś w Starej Pinakotece w Monachium, podówczas w kościele św. Kolumbana w Kolonii.
Do najstarszych znanych nam szkiców-zapisków z podróży artystów należy Ofiarowa-
nie w świątyni Rogiera van der Weyden przerysowane przez Hansa Burgkmaira25. Jesz-
cze większą karierę zrobiła jednak kompozycja korpusu, mianowicie Pokłon Trzech Króli
18 Van Eyck bis Dilrer..., nr kat. 18 na s. 145 (T.-H. Borchert).
19 Van Eyck bis Dilrer..., nr kat. 82, s. 231-232 (T.-H. Borchert).
20 S. Kemperdick, op. cit., s. 64.
21 Ibidem, s. 58-59.
22 Ibidem, s. 59.
23 Ibidem, s. 59.
24 A.-F. Kóllermann, Modelle der Aneignung. Anmerkungen zur Rezeption der Kunst Rogier van der
Weydens in Deutschland, [w:] Van Eyck bis Dilrer..., s. 69-81.
23 Van Eyck bis Dilrer..., nr kat. 165 s. 332 (J. von Fircks).
fałdów szat (szczególnie u Konrada Witza) wyprowadzać można choćby od Św. Barbary
Jana van Eyka z r. 1437 (podmalowany rysunek w Antwerpii)18;
5. motywy rodzajowe. Karierę zrobił np. niderlandzki motyw etui na przybory pi-
śmienne z podwieszonym kałamarzem. Tę „martwą naturę”” znajdujemy u Mistrza Ołta-
rza Króla Albrechta (Zwiastowanie, dawniej w Berlinie), dalej na pewnym witrażu w Ulm,
na tablicy Mistrza z Polling, u Mistrza z Iserlohn19 - wszystko to jednak bez precyzyjnie
uchwytnego wzoru!20
6. pejzaż. Konrad Witz stworzył „portret” Jeziora Genewskiego z masywem Mont
Blanc w tle - w tym zakresie przelicytował nawet współczesnych mu malarzy niderlandz-
kich21. Miejską paralelą do pejzażu Witza jest weduta Luneburga u hamburskiego malarza
Hansa Bornemanna (Retabulum św. Lamberta, pierwsza odsłona). Jest to pełna panorama
miasta, a nie - jak dotychczas - jedynie najważniejsze, charakterystyczne budowle22;
7. koloryt. Figury malowane en grisaille, tak uderzające na Ołtarzu Gandawskim, szyb-
ko przyswojone zostały przez Gabriela Anglera na retabulum lektorialnym w Tegernsee
(ok. 1440). Pośrednie miejsce zajmuje tu ograniczenie skali kolorystycznej w rodzaju
Zwiastowania Stefana Lochnera na rewersach Retabulum św. patronów Kolonii (tzw. Do-
mbild). Ale nie dotyczy to już Hansa Multschera - skrzydła „z Wurzach” odznaczają się
przesytem kolorystycznym, co wynika pewnie z faktu, że musiały one harmonizować
ze złoconymi, monumentalnymi, rzeźbionymi figurami w korpusie nastawy. U Lochnera
pojawia się też szczególne zestawienie kolorystyczne, „trójdźwięk””: czerwony - niebieski
- zielony (stroje trzech głównych postaci w korpusie Retabulum św. patronów Kolonii)
wzorowany na barwach szat postaci w scenie Deesis z Ołtarza Gandawskiego23-,
8. samoświadoma postawa twórcy. Wyraża się ona już w samym fakcie sygnowania
dzieła. Co więcej, motto Jana van Eycka „Ais ich kann” przejmują Conrad Laib, Hans Mult-
scher, Konrad Witz, Lucas Moser.
Zgoła odmienny charakter ma druga fala inspiracji niderlandzkiej, związana z recep-
cją malarstwa Rogiera van der Weyden, miejskiego malarza Brukseli24. Teraz artyści nie
zadowalają sie już sięganiem po cytaty, tylko przenoszą kompletne kompozycje. Co naj-
mniej jeden Rogierowy wzorzec był łatwo dostępny: Retabulum św. Kolumbana (ok. 1458),
dziś w Starej Pinakotece w Monachium, podówczas w kościele św. Kolumbana w Kolonii.
Do najstarszych znanych nam szkiców-zapisków z podróży artystów należy Ofiarowa-
nie w świątyni Rogiera van der Weyden przerysowane przez Hansa Burgkmaira25. Jesz-
cze większą karierę zrobiła jednak kompozycja korpusu, mianowicie Pokłon Trzech Króli
18 Van Eyck bis Dilrer..., nr kat. 18 na s. 145 (T.-H. Borchert).
19 Van Eyck bis Dilrer..., nr kat. 82, s. 231-232 (T.-H. Borchert).
20 S. Kemperdick, op. cit., s. 64.
21 Ibidem, s. 58-59.
22 Ibidem, s. 59.
23 Ibidem, s. 59.
24 A.-F. Kóllermann, Modelle der Aneignung. Anmerkungen zur Rezeption der Kunst Rogier van der
Weydens in Deutschland, [w:] Van Eyck bis Dilrer..., s. 69-81.
23 Van Eyck bis Dilrer..., nr kat. 165 s. 332 (J. von Fircks).