Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (1.1959)

BIAŁY ORZEŁ NA GROBOWCU HENRYKA IV

35

czych Henryka o programie monarchicznym,
nie bardzo przekonuje, gdyż za podstawę wnio-
sku brano przede wszystkim biało-czerwone,
polskie barwy godła i jego udostojnienie, jak
również koncepcję ośrodkowości Krakowa w za-
łożeniach politycznych Henryka.

Najsłabszy punkt dotychczasowych zapa-
trywań stanowi wizerunek półksiężyca na pier-

i

si ptaka, który w krakowskim godle — proto-
typie herbu państwowego — nie znajdował za-
stosowania przed Henrykiem. Ten fakt bezspor-
ny, podważający słuszność całej tezy, próbowa-
no osłabić wyjaśnieniem dość sztucznym, a mia-
nowicie przyjęciem półksiężyca na krakowskie-
go orła dla podkreślenia dokonanego za Henry-
ka zjednoczenia Śląska — symbolizowanego
półksiężycem — z dzielnicą krakowską, obrazo-
waną przez tamtejszego orła :!. Koniecznym jest
jeszcze nadmienić, że przytaczane poglądy
kształtowały się w literaturze naukowej w la-
tach 1912—1931, a wówczas historycy nasi da-
towali powstanie grobowcowej rzeźby Henryka
na schyłek XIII w. W takim razie opisaną treść
tarczy herbowej z nagrobka można by uważać
jeszcze za odbicie rzeczywistych intencji same-
go Piasta. Częściowa zmiana zapatrywań na me-
trykę rzeźby i możliwości przesunięcia tej daty

3 Mikucki II, s. 126 i n. Podobnie rzecz ujmował
Kętrzyński (Kętrzyński s. 28).

na pierwszą ćwierć XIV wieku wywołały
wprawdzie stwierdzenie konieczności rewizji
aspektów heraldycznych z zabytkiem związa-
nych, do sprecyzowania tych potrzeb jednakże
nie doszło 4.

Wśród zastrzeżeń, które dadzą się podnieść
przeciwko dotychczasowym opiniom, najmniej-
szej wagi byłyby te, które by się rodzić mo;ły

i

z podłoża wnioskowań o chronologii zabytku.
Traktując nawet jako pewnik najpóźniejszą
z wysuwanych dat, co treść wyobrażenia her-
bowego zamienia automatycznie w wyraz sym-
bolizującej opinii czy to projektodawcy pomni-
ka, czy otoczenia dworskiego we Wrocławiu,
opinii nie związanej zatem pomysłem z oso-
bą samego Henryka, to i w takim razie treść
herbu przedstawiać się będzie dość wiarygodnie
dla czasów Piasta, z uwagi na niewielki stosun-
kowo odstęp między tak przyjmowaną datą po-
wstania rzeźby a śmiercią księcia (1290 r.).
Okoliczności te w wysokim stopniu aktualizują
zagadnienie heraldyczne dla schyłku XIII w.
Do rozstrzygnięcia wszystkich innych wątnli-
wości natomiast potrzebna jest nieodzownie po-

4 Mikucki 1, s. 488, przyp. 1 oraz s. 503, przyp. 1.
Zastrzeżenia wywołane w dużej mierze relacją G u-
mowskiego (Gumowski II, s. 11—13), jak również
niektórymi wynikami Kętrzyńskiego (Kętrzyń-
ski, passim).

II. 1. Biały orzeł na tumbie Henryka IV