Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (1.1959)

ZBIORY SFRAGISTYCZNE MUZEUM ŚLĄSKIEGO

137

wrocławskiego, na jego pieczęci pieszej z r. 1288
występuje pod sklepieniem bramy zwieńczonej
szczytami gotyckiej architektury o misternie

II. 4. Pieczęć klasztoru cystersek
w Trzebnicy z r. 1234

uwydatnionych elementach konstrukcji. Na pie-
częciach kościelnych, głównie klasztornych, mo-
tywy ikonograficzne wypełniają obramienia
subtelnie odtworzonych gotyckich tryptyków
i podniebi, w wykończonej, pełnej stylowo for-
mie. Szczególnie jednak żywy i plastyczny wy-
raz znalazła architektura w rzeźbie pieczęci
miejskiej, odtwarzając symbolicznie obraz mia-
sta w jednym z charakterystycznic-jszych obiek-
tów jego budownictwa w postaci bram i murów
miejskich umocnionych basztami i wieżami, po-
jedynczych wież blankowych, zamków, a niekie-
dy świątyń. Obok motywów architektonicznych
zapożyczonych ze świata fantazji, znajdujemy
również przedstawienia realne, odtworzone
przez artystę rytownika według rzeczywistego,
oglądanego przezeń współcześnie wzoru. Kla-
sycznym przykładem realistycznych przedsta-
wień architektonicznych jest pieczęć klasztoru
trzebnickiego z pocz. XIII wieku, w której rzeź-
bie dochował się widok typowej budowli ro-
mańskiej o wieżach okrągłych, oparty być mo-
że na realnej współczesnej architekturze tam-
tejszej świątyni. Gotycka fasada kościoła na
pieczęci miasta Ziębic z r. 1309, to inny przykład
realizmu motywów architektonicznych utrwa-
lonych w rzeźbie dawnej pieczęci. W motywach
tych, opartych na realnych wzorach lub fanta-
stycznych, często dopełniających symboliki na-
pieczętnego obrazu, przejawia się dobitnie sztu-
ka monumentalna oraz jej ścisłe powiązanie ze
stylem panującym w danym okresie.

Pieczęć miejska poza bosactwem motywów
architektonicznych dostarcza najcenniejszego,
najbardziej wiarygodnego materiału źródłowego,
obrazującego plastycznie kształtowanie się g o-
d ł a miejskiego na przestrzeni wieków. Stąd
zwarta kolekcja pieczęci miast i miasteczek od
XIII do XIX w. stanowi niezastąpiony materiał
badawczy dla nowego i pełnego opracowania
heraldyki miast śląskich, zaś uwzględniając
aspekt polskości naszych ziem zachodnich, po-
zwoli w oparciu o najstarszy zespół pieczęci
z okresu piastowskiego udokumentować repolo-
nizację godeł miejskich i oczyszczenie ich z na-
leciałości obcych, sprzecznych z duchem pol-
skiej heraldyki. Poza swoją ściśle naukową war-
tością, ta szczególnie grupa zabytków dostar-
czyć może cennych wzorów dla plastyka, który
tematykę swoich koncepcji artystycznych prag-
nie ująć w oparciu o dawne wzory regionalne.
Historyk, badając wszelkie dostępne mu źródła
do dziejów danego miasta, winien pamiętać
również o tym, iż w kształtowaniu się herbów
miejskich, w ich przemianach zachodzących na
przestrzeni wieków, odzwierciedla się obraz
dziejów miasta, utrwalony w szczegółach na-
pieczętnego godła.

Zajmijmy się dalszą grupą zabytków zwią-
zanych z regionem Śląska. Pieczęcie cechów
rzemieślniczych, dochowane najliczniej z XVI—

II. 5. Pieczęć m. Ziębic z r. 1309

XVIII w., zaś w zabytkach wcześniejszych re-
prezentowane tylko wyjątkowo, dostarczyć mo-
gą wiele cennego materiału badawczego o wy-
sokim ciężarze gatunkowym. Stanowiąc sam
w sobie produkt rytownictwa artystycznego,
związanego z rzemiosłem złotniczym, przema-
wiają treścią swych motywów wyobrażenio-
wych. Znajdujemy wśród nich narzędzia