Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (16.1997)

Ceramika śląska 1600-1900

31

ska specjalista sprowadzony z Holicza. Po roku 1769
występują w archiwaliach nazwiska wielu ceramików,
którzy pracowali w różnych wytwórniach regionu, jed-
nak - z wyjątkiem nielicznych przypadków - trudno

12. Patera, fajans, Prószków, ok. 1770. Muzeum Narodowe we Wro-
cławiu, MNWr. 1-1506. Fot. E. Witecki

3. Patera, fajans, Prószków, ok. 1780. Muzeum Narodowe we Wro-
cławiu, MNWr. 1-96. Fot. E. Witecki

)est, przy nie zawsze pewnych sygnaturach, łączyć na-
zwiska fajansarzy z poszczególnymi wyrobami. Udo-
kumentowana archiwalnie działalność braci Fialów,
szczegółowo opracowana przez J. Matuszczaka22, jest
Przykładem zarówno przechodzenia fachowców z jed-
nego zakładu do drugiego, jak i konkurencji, która pa-
nowała pomiędzy manufakturami. Pochodzący z Mo-
raw bracia Józef i Jan Fialowie pracowali początkowo
W Glinicy, następnie Jan objął stanowisko malarza w
Holiczu, a Józef wraz z trzema towarzyszami założył
wytwórnię w Wierzbnie, lecz po jej upadku przeniósł
się do Prószkowa. W roku 1787 na polecenie Jana Got-
tlieba Leopolda, ówczesnego właściciela fajansami
Prószkowskiej, zaangażował się w Holiczu. gdzie miał
Podpatrzeć tajemnicę wyrobu fajansu delikatnego, nie
Znanego jeszcze w Prószkowie. Zdemaskowany, po-
wrócił po pół roku do swego zakładu, zaś w 1790 r.
Przeniósł się do Bystrzycy pod Horyniem, gdzie został
kierownikiem nowo założonej fajansami. Oprócz braci
fialów, którzy w szczególnych okolicznościach zmie-

niali miejsce pracy, znanych jest wiele innych nazwisk
fachowców pracujących nie tylko w jednej manufaktu-
rze. Praktyka taka była nie bez znaczenia dla kształto-
wania się wspólnych cech artystycznych w wyrobach
różnych zakładów23.

14. Patera, fajans, Prószków, ok. 1785. Muzeum Narodowe we Wro-
cławiu, MNWr. 1-3150. Fot. E. Witecki

15. Patera, fajans, Prószków, ok. 1790. Muzeum Narodowe we Wro-
cławiu, MNWr. 1-3172. Fot. E. Witecki

Porównanie poszczególnych wyrobów fajansowych
z Holicza i Prószkowa również potwierdza bliskie związ-
ki obu wytwórni. Zwracają uwagę zwłaszcza dwie for-
my: waza i nalewka, niewątpliwie przejęte przez Prósz-
ków z Holicza, a swą genezą sięgające do Strasburga
czy nawet innych, wcześniejszych fajansami oraz ma-
nufaktur porcelany. Kształt lekko kanelowanej wazy,
jeszcze barokowy, jest prawie identyczny w Holiczu i
Prószkowie, a zbieżność tę podkreśla owoc z listkami
na kopulastej przykrywie, wskazujący jednocześnie na
rodowód najbliższy Hannongom. Są jednak i pewne
drobne różnice. Wazy z Holicza opierają się bądź na
nóżkach, bądź na krótkiej stopce powtarzającej owal-
ny kształt naczynia. W Prószkowie stosowano tylko stop-
kę, która była rozwiązaniem prostszym. Koloryt mala-
tur na wazach z Holicza jest intensywniejszy, żywszy
niż na wazach prószkowskich. Podobnie nalewka, o
kształcie przypominającym hełm, mimo iż z niewielki-
mi zmianami spotykana już od początku XVIII w. w
wytwórniach fajansu i porcelany w wielu krajach, do