DOI Artikel:
Miscellanea
DOI Artikel:Jurkowlaniec, Tadeusz: Najstarsze posągi gotyckie w Legnicy: stan i perspektywy badań
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13593#0074
70
Tadeusz Jurkowlaniec
Bonn 1985 (Diss.), s. 233, 235, 424-434.
"Grzybkowski, Concordia apostolorum—gotycka rzeźba..., s. 228.
12 Tamże, s. 229.
<3Jw. i wyżej przyp. 1.
44 M. Poksińska, Polichromia romańskiej i wczesnogolyckiej rzeźby
architektonicznej. Zespól rzeźby trzebnickiej, Toruń 1993, s. 17 i
przyp. 54,.'Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Rozprawy-.
45 Zob. wyżej przyp. 26.
''Wg Grzybkowskiego, Concordia apostolorum-gotycka rzeźba...,
s. 221: „z tylu rzeźba [świętych Piotra i Pawia] jest niedopracowa-
na".
17Wg Kębłowskiego, Zapomniany zespół..., s. 174, rzeźba św. Bar-
bary mierzy ok. 1 16 cm, por. wyżej s. 59- Grzybkowski, Concordia
apostolorum — gotycka rzeźba..., s. 221, podał wysokość podwój-
nego posągu bez głów (ok. 123 cm) jako wymiar figury zrekon-
struowanej (138 cm).
'"Kębłowski, Zapomniany zespól..., s. 174.
"Zob. wyżej przyp. 6.
s"Zob. wyżej przyp. 28. Wg Grzybkowskiego, Concordia apostolo-
rum- gotycka rzeźba..., s. 221: „niewielkie uzupełnienia u nasady
odłamanych głów".
51 Monochromatyczną szarą polichromie z dyskretnymi złoceniami
na posągach św. Marcina i św. Jerzego w Ratyzbonie (ok. 1340-
1350) datuje się na koniec wieku XVII, zob. F. Fuchs, DieReiteran
der inneren Wand, [w:] Der Dom zu Regensburg. Ausgrabuug,
Restaurierung, Forschung. Ausstellung anldJSlich der Beendigung
derInnenrestaurierung des RegensburgerDomes 1984-1988, Mun-
chen-Zurich 1990, s. 254, ił. 16, ■Kunstsammlungen des Bistums
Regensburg, Diózesanmuseum Regensburg. Kataloge und Schri-
ften- 8.
S2W. Braunfels, Petrus Apostel Bischof von Rom, [w:] Lexikon der
christlichen Ikonographie (dalej cyt. LCI), 8, Rom-Freiberg-Basel-
Wien, wyd. 2, 1990, szp. 166.
53 A. I Iubel, Der Erminoldmeister und die deutscbe Skulptur des 13-
Jabrhunderts, [w:] Beitrdge zur Geschichle des Bistums Regensburg,
hrsg. von G. Schwaiger.J. Staber, 8, Regensburg 1974, s. 197-223,
il. 24-26.
54H. Aurenhammer, Lexikon der christlichen Ikonographie, Wien
1959-1967, I, s. 302; M. Lechner, Bartholomaus, [w:] LCI, 5, szp.
326; F. Mąkinia, Bartłomiej Apostoł, 2. Ikonografia, [w:] Encyklope-
dia Katolicka (dalej cyt. EK), 2, Lublin 1976, szp. 77.
^ Aurenhammer, op. cit., I, s. 302.
56W. Danielski, K. Kuźmak, Bartłomiej Apostoł, [w:] EK, 2, szp. 76;
M. Zender, Barlholomaeus, [w:] Lexikon des Mittelalters, I, Miin-
chen-Ziirich 1980, szp.1491. W Legendzie obrazowej z 1353 r. (J.
Paul Getty Museum, Malibu, Cal. USA, fol. 46v, zob. J. Krasa, Ru-
kopis legendy su. Heduiky, [w:] tegoż, Ćeśke iluminowane rukopisy
13 -16. stoleti, Prana 1990, il. 34, s. 81) ukazano św. Jadwigę mo-
dlącą się przed ołtarzem, na którym stoją figury św. Wawrzyńca
oraz św. Bartłomieja - z nożem i skórą zawieszoną na kiju opar-
tym na ramieniu. O tym wariancie ikonograficznym zob. Lechner,
op. cit., szp. 326, 327. O związku kultu św. Bartłomieja z życiem
Henryka Brodatego i Jadwigi zob.: B. Suchoń, Święta Jadwiga.
Księżna śląska, „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kul-
tury katolickiej w Polsce" 53, 1980, s. 63-63.
57 Urkunden-Buch des Stadt Liegnitz und ihres Weichbildes bis zurjahre
1455, hrsg. von F. W. Schirrmacher, Liegnitz 1866, nr 105, s. 73.
58 I Iubel. op. cit., s. 99-101.
59 Np. D. Schubert, Von Halberstadt nach Meifśen. Bildwerke des 13-
Jabrhunderts in Tburingen, Sachsen und Anhalt, Kółn 1974, il.
197.
""Kębłowski, Zapomniany zespól..., s. 177.
61 F. Muhlberg, DerHansasaal des KólnerRalhauses, „Wallraf-Richartz-
Jahrbuch" XXXVI, 1974, s. 72, il. 8.
62 A. Labuda, Wrocławski ołtarz św. Barbary i jego twórcy. Studium o
malarstwie śląskim połowy XVwieku, Poznań 1984, s. 45-49, "Uni-
wersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seria Historia Sztu-
ki- 16.
MTamże, s. 49; Kębłowski, Zapomniany zespól..., s. 177.
'"Grzybkowski, Concordia apostolorum-gotycka rzeźba..., s. 228.
*"Jw.
""Jw.
"Tamże, s. 230.
""Tamże, s. 229.
";J. Burchard, List Wite/ona do Ludwika we Lwówku Śląskim..., Wro-
cław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979, s. 27, 29, 31-33, 61, 64-71,
■Studia Copernicana- XIX.
711 Grzybkowski, "Concordia apostolorum-- einegolische..., s. 278.
71 Następnym świadectwem (pol. XIV w.) jest pieczęć miejska z przed-
stawieniem tronujących apostołów. Przypuszczalnie na ołtarzu
głównym w farze legnickiej, może identycznym z konsekrowa-
nym p. w. PMarii przez bp. Nankera (1326-1341), ustawiono ok.
1380 r. kamienne figury: Marii z Dzieciątkiem (Muzeum Narodowe
w Warszawie) oraz św. Piotra i św. Pawła (nawa pd. fary). Rów-
nież przy portalu pn. znajdują się współczesne im posągi patro-
nów kościoła. W hermach nowej nastawy ołtarza głównego (w
szafie figury: Marii z Dzieciątkiem, św. Piotra i św. Pawła), ukoń-
czonej w 1466 r.. znajdowały się bliżej nie określone relikwie św.
Pawia oraz świętych Piotra i Pawła. Przy kościele istniało bractwo
pod patronatem obu apostołów, zob.: Urkunden-Buch..., s. 93, nr
128; Ziegler, op. cit., s. 31 i przyp. 44 na s. 183; przyp. 50 na s. 186,
187; A. Zum Winkel, Die Stadt Liegnitz im Millelallct; „Mitteilun-
gen des Geschichtes- und Altertums-Vereins fiir Stadt und das Fiir-
stentum Liegnitz" II, 1906-1908, s. 35, przyp. 2-5; II. Nehmiz, Siegel
und Wappen des Stadt Liegnitz. Beitrdge zu ihrergeschichtlichen
Entwicklung, [w:] Liegnitz. JOOJahre eine Stadt deulschen Recbts,
Breslau 1942, s. 33-35; M. Haisig, Herb miasta Legnicy. Jego geneza
i symbolika, „Szkice Legnickie" V, 1969, s. 5-10; Kaczmarek, op.
cit., s. 46.
72 P. Skubiszewski, Obrazy dewocyjne (mpis wykładu wygłoszonego
na posiedzeniu Komitetu Nauk o Sztuce PAN w grudniu 1993 r.);
tegoż, Figurazioni deuozionali, [w:] Enciclópedia deli' Arie Medie-
vale, VI, Roma 1995, s. 177-195. Zob. też: W. Marcinkowski, Przed-
stawienia dewocyjne jako kategoria sztuki gotyckiej, Kraków 1994.
73 S. Trawkowski, Przemiany społeczne i gospodarcze w XLI i XLII
wieku, [w:] Polska dzielnicowa i zjednoczona. Państwo - społe-
czeństwo— kultura, pod red. A. Gieysztora, Warszawa 1972, s. 62-
118, -Konfrontacje Historyczne. Prace Instytutu Historii PAN» pod
red. B. Leśnodorskiego; S. Kwiatkowski, Moralne i społeczne in-
nowacje etosu mendykanckiego te trzynastowiecznej Polsce. Etos
cysterski a etos mendykancki, [w:] Zakony franciszkańskie w Pol-
sce, pod red. J. Kloczowskiego, I: Franciszkanie w Polsce średnio-
wiecznej, 1: Franciszkanie na ziemiach Polski, Kraków 1983, s.
185-193.
74 J. Kłoczowski, Dominikanie polscy na Śląsku XIH-XIV wieku, Lu-
blin 1956, s. 53, 54, 300, 301, -Towarzystwo Naukowe KUL. Roz-
prawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego- 17; M. Daniluk, Fran-
ciszkanie, 11. W Polsce, [w:] EK, 5, szp. 495; J.J. Menzel, Liegnitz,
[w:] Lexikon des Mittelalters, V, Munchen-Zurich 1991, szp. 1974.
7,J. Wolny, Łaciński zbiór kazań Peregryna z Opola i ich związek z
tzw. Kazaniami Gnieźnieńskimi, [w:] Średniowiecze. Studia o kul-
turze, I, Warszawa 1961, s. 171.
76 Legenda na dzień Św. Piotra Apostola [w]: J. de Voragine, Złota
legenda. Wybór, tłum. J. Pleziowa, oprać. M. Plezia, Warszawa 1983,
wyd. 2, s. 250; tenże, Legenda Aurea, uttlgo historia lombardica
dicta, ed. Th. Graesse, wyd. 3, Vratislaviae 1890, Cap. XXXIX (84),
s. 375, 376: „attende miraculum, vide prodigium [...] diei victima-
tionis ipsorum. Nam praesto rui in tempore separationis ipsorum
post mottem autem illorum vidi eos invicem manu ad manum
intrantes portas urbis, indutos vestibus luminositatis vel veste lu-
minis et coronis claritatis et lucis ornatos". - Por. Legenda na dzień
św. Pawia Apostola, [w]: tegoż, Zlola legenda, s. 258, 260.
77 lMgenda na dzień św. Pawia Apostola, [w]: de Voragine, Złota le-
genda, s. 255; tenże, Legenda aurea..., s. 381: „Invenitur autem
aliąuando, quod Paulus est minor Petro, quandoque major, quan-
doąue aeąualis, sed revera minor dignitate, major predicationes,
aequalis sanctitate".
78Grzybkowski, Concordia apostolorum - gotycka rzeźba..., przyp.
19 na s. 231.
"''Kębłowski, Zapomniany zespól..., s. 177, 187.
80 Co sugerował Grzybkowski, Concordia apostolorum-gotycka rzeź-
ba..., s. 229 i przyp. 18.
"'Podsumowanie dyskusji zoli. Hubel, op. cit., s. 93-129- Por. np.;
Schubert, op. cit., s. 78-80, 323; F. Arens, Der Figurenzyklus des
.. Grojśen Weltgerichts" im Dommuseum und der Lettner der Augu-
stinerkirche in Maiuz, „Stadeł Jahrbuch" N.F. 8, 1981, s. 57-66.
Tadeusz Jurkowlaniec
Bonn 1985 (Diss.), s. 233, 235, 424-434.
"Grzybkowski, Concordia apostolorum—gotycka rzeźba..., s. 228.
12 Tamże, s. 229.
<3Jw. i wyżej przyp. 1.
44 M. Poksińska, Polichromia romańskiej i wczesnogolyckiej rzeźby
architektonicznej. Zespól rzeźby trzebnickiej, Toruń 1993, s. 17 i
przyp. 54,.'Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Rozprawy-.
45 Zob. wyżej przyp. 26.
''Wg Grzybkowskiego, Concordia apostolorum-gotycka rzeźba...,
s. 221: „z tylu rzeźba [świętych Piotra i Pawia] jest niedopracowa-
na".
17Wg Kębłowskiego, Zapomniany zespół..., s. 174, rzeźba św. Bar-
bary mierzy ok. 1 16 cm, por. wyżej s. 59- Grzybkowski, Concordia
apostolorum — gotycka rzeźba..., s. 221, podał wysokość podwój-
nego posągu bez głów (ok. 123 cm) jako wymiar figury zrekon-
struowanej (138 cm).
'"Kębłowski, Zapomniany zespól..., s. 174.
"Zob. wyżej przyp. 6.
s"Zob. wyżej przyp. 28. Wg Grzybkowskiego, Concordia apostolo-
rum- gotycka rzeźba..., s. 221: „niewielkie uzupełnienia u nasady
odłamanych głów".
51 Monochromatyczną szarą polichromie z dyskretnymi złoceniami
na posągach św. Marcina i św. Jerzego w Ratyzbonie (ok. 1340-
1350) datuje się na koniec wieku XVII, zob. F. Fuchs, DieReiteran
der inneren Wand, [w:] Der Dom zu Regensburg. Ausgrabuug,
Restaurierung, Forschung. Ausstellung anldJSlich der Beendigung
derInnenrestaurierung des RegensburgerDomes 1984-1988, Mun-
chen-Zurich 1990, s. 254, ił. 16, ■Kunstsammlungen des Bistums
Regensburg, Diózesanmuseum Regensburg. Kataloge und Schri-
ften- 8.
S2W. Braunfels, Petrus Apostel Bischof von Rom, [w:] Lexikon der
christlichen Ikonographie (dalej cyt. LCI), 8, Rom-Freiberg-Basel-
Wien, wyd. 2, 1990, szp. 166.
53 A. I Iubel, Der Erminoldmeister und die deutscbe Skulptur des 13-
Jabrhunderts, [w:] Beitrdge zur Geschichle des Bistums Regensburg,
hrsg. von G. Schwaiger.J. Staber, 8, Regensburg 1974, s. 197-223,
il. 24-26.
54H. Aurenhammer, Lexikon der christlichen Ikonographie, Wien
1959-1967, I, s. 302; M. Lechner, Bartholomaus, [w:] LCI, 5, szp.
326; F. Mąkinia, Bartłomiej Apostoł, 2. Ikonografia, [w:] Encyklope-
dia Katolicka (dalej cyt. EK), 2, Lublin 1976, szp. 77.
^ Aurenhammer, op. cit., I, s. 302.
56W. Danielski, K. Kuźmak, Bartłomiej Apostoł, [w:] EK, 2, szp. 76;
M. Zender, Barlholomaeus, [w:] Lexikon des Mittelalters, I, Miin-
chen-Ziirich 1980, szp.1491. W Legendzie obrazowej z 1353 r. (J.
Paul Getty Museum, Malibu, Cal. USA, fol. 46v, zob. J. Krasa, Ru-
kopis legendy su. Heduiky, [w:] tegoż, Ćeśke iluminowane rukopisy
13 -16. stoleti, Prana 1990, il. 34, s. 81) ukazano św. Jadwigę mo-
dlącą się przed ołtarzem, na którym stoją figury św. Wawrzyńca
oraz św. Bartłomieja - z nożem i skórą zawieszoną na kiju opar-
tym na ramieniu. O tym wariancie ikonograficznym zob. Lechner,
op. cit., szp. 326, 327. O związku kultu św. Bartłomieja z życiem
Henryka Brodatego i Jadwigi zob.: B. Suchoń, Święta Jadwiga.
Księżna śląska, „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kul-
tury katolickiej w Polsce" 53, 1980, s. 63-63.
57 Urkunden-Buch des Stadt Liegnitz und ihres Weichbildes bis zurjahre
1455, hrsg. von F. W. Schirrmacher, Liegnitz 1866, nr 105, s. 73.
58 I Iubel. op. cit., s. 99-101.
59 Np. D. Schubert, Von Halberstadt nach Meifśen. Bildwerke des 13-
Jabrhunderts in Tburingen, Sachsen und Anhalt, Kółn 1974, il.
197.
""Kębłowski, Zapomniany zespól..., s. 177.
61 F. Muhlberg, DerHansasaal des KólnerRalhauses, „Wallraf-Richartz-
Jahrbuch" XXXVI, 1974, s. 72, il. 8.
62 A. Labuda, Wrocławski ołtarz św. Barbary i jego twórcy. Studium o
malarstwie śląskim połowy XVwieku, Poznań 1984, s. 45-49, "Uni-
wersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seria Historia Sztu-
ki- 16.
MTamże, s. 49; Kębłowski, Zapomniany zespól..., s. 177.
'"Grzybkowski, Concordia apostolorum-gotycka rzeźba..., s. 228.
*"Jw.
""Jw.
"Tamże, s. 230.
""Tamże, s. 229.
";J. Burchard, List Wite/ona do Ludwika we Lwówku Śląskim..., Wro-
cław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979, s. 27, 29, 31-33, 61, 64-71,
■Studia Copernicana- XIX.
711 Grzybkowski, "Concordia apostolorum-- einegolische..., s. 278.
71 Następnym świadectwem (pol. XIV w.) jest pieczęć miejska z przed-
stawieniem tronujących apostołów. Przypuszczalnie na ołtarzu
głównym w farze legnickiej, może identycznym z konsekrowa-
nym p. w. PMarii przez bp. Nankera (1326-1341), ustawiono ok.
1380 r. kamienne figury: Marii z Dzieciątkiem (Muzeum Narodowe
w Warszawie) oraz św. Piotra i św. Pawła (nawa pd. fary). Rów-
nież przy portalu pn. znajdują się współczesne im posągi patro-
nów kościoła. W hermach nowej nastawy ołtarza głównego (w
szafie figury: Marii z Dzieciątkiem, św. Piotra i św. Pawła), ukoń-
czonej w 1466 r.. znajdowały się bliżej nie określone relikwie św.
Pawia oraz świętych Piotra i Pawła. Przy kościele istniało bractwo
pod patronatem obu apostołów, zob.: Urkunden-Buch..., s. 93, nr
128; Ziegler, op. cit., s. 31 i przyp. 44 na s. 183; przyp. 50 na s. 186,
187; A. Zum Winkel, Die Stadt Liegnitz im Millelallct; „Mitteilun-
gen des Geschichtes- und Altertums-Vereins fiir Stadt und das Fiir-
stentum Liegnitz" II, 1906-1908, s. 35, przyp. 2-5; II. Nehmiz, Siegel
und Wappen des Stadt Liegnitz. Beitrdge zu ihrergeschichtlichen
Entwicklung, [w:] Liegnitz. JOOJahre eine Stadt deulschen Recbts,
Breslau 1942, s. 33-35; M. Haisig, Herb miasta Legnicy. Jego geneza
i symbolika, „Szkice Legnickie" V, 1969, s. 5-10; Kaczmarek, op.
cit., s. 46.
72 P. Skubiszewski, Obrazy dewocyjne (mpis wykładu wygłoszonego
na posiedzeniu Komitetu Nauk o Sztuce PAN w grudniu 1993 r.);
tegoż, Figurazioni deuozionali, [w:] Enciclópedia deli' Arie Medie-
vale, VI, Roma 1995, s. 177-195. Zob. też: W. Marcinkowski, Przed-
stawienia dewocyjne jako kategoria sztuki gotyckiej, Kraków 1994.
73 S. Trawkowski, Przemiany społeczne i gospodarcze w XLI i XLII
wieku, [w:] Polska dzielnicowa i zjednoczona. Państwo - społe-
czeństwo— kultura, pod red. A. Gieysztora, Warszawa 1972, s. 62-
118, -Konfrontacje Historyczne. Prace Instytutu Historii PAN» pod
red. B. Leśnodorskiego; S. Kwiatkowski, Moralne i społeczne in-
nowacje etosu mendykanckiego te trzynastowiecznej Polsce. Etos
cysterski a etos mendykancki, [w:] Zakony franciszkańskie w Pol-
sce, pod red. J. Kloczowskiego, I: Franciszkanie w Polsce średnio-
wiecznej, 1: Franciszkanie na ziemiach Polski, Kraków 1983, s.
185-193.
74 J. Kłoczowski, Dominikanie polscy na Śląsku XIH-XIV wieku, Lu-
blin 1956, s. 53, 54, 300, 301, -Towarzystwo Naukowe KUL. Roz-
prawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego- 17; M. Daniluk, Fran-
ciszkanie, 11. W Polsce, [w:] EK, 5, szp. 495; J.J. Menzel, Liegnitz,
[w:] Lexikon des Mittelalters, V, Munchen-Zurich 1991, szp. 1974.
7,J. Wolny, Łaciński zbiór kazań Peregryna z Opola i ich związek z
tzw. Kazaniami Gnieźnieńskimi, [w:] Średniowiecze. Studia o kul-
turze, I, Warszawa 1961, s. 171.
76 Legenda na dzień Św. Piotra Apostola [w]: J. de Voragine, Złota
legenda. Wybór, tłum. J. Pleziowa, oprać. M. Plezia, Warszawa 1983,
wyd. 2, s. 250; tenże, Legenda Aurea, uttlgo historia lombardica
dicta, ed. Th. Graesse, wyd. 3, Vratislaviae 1890, Cap. XXXIX (84),
s. 375, 376: „attende miraculum, vide prodigium [...] diei victima-
tionis ipsorum. Nam praesto rui in tempore separationis ipsorum
post mottem autem illorum vidi eos invicem manu ad manum
intrantes portas urbis, indutos vestibus luminositatis vel veste lu-
minis et coronis claritatis et lucis ornatos". - Por. Legenda na dzień
św. Pawia Apostola, [w]: tegoż, Zlola legenda, s. 258, 260.
77 lMgenda na dzień św. Pawia Apostola, [w]: de Voragine, Złota le-
genda, s. 255; tenże, Legenda aurea..., s. 381: „Invenitur autem
aliąuando, quod Paulus est minor Petro, quandoque major, quan-
doąue aeąualis, sed revera minor dignitate, major predicationes,
aequalis sanctitate".
78Grzybkowski, Concordia apostolorum - gotycka rzeźba..., przyp.
19 na s. 231.
"''Kębłowski, Zapomniany zespól..., s. 177, 187.
80 Co sugerował Grzybkowski, Concordia apostolorum-gotycka rzeź-
ba..., s. 229 i przyp. 18.
"'Podsumowanie dyskusji zoli. Hubel, op. cit., s. 93-129- Por. np.;
Schubert, op. cit., s. 78-80, 323; F. Arens, Der Figurenzyklus des
.. Grojśen Weltgerichts" im Dommuseum und der Lettner der Augu-
stinerkirche in Maiuz, „Stadeł Jahrbuch" N.F. 8, 1981, s. 57-66.