DOI Artikel:
Miscellanea
DOI Artikel:Wrabec, Jan: Niedawna intensyfikacja badań nad czeskimi Dientzenhoferami zagranicą oraz jej śląskie aspekty
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13593#0118
114
Jan Wrabec
Natomiast Beda Menzel na marginesie swojej źródło-
wej publikacji dorzuca garść informacji o różnorakich
powiązaniach łączących opactwo broumowskie z po-
łożonym dosłownie „za miedzą" Śląskiem67. Są one tym
cenniejsze dla śląskiego badacza, że problem ten pra-
wie wcale nie jest zbadany. Owe kontakty, m. in. to-
warzyskie i artystyczne, miały mocne podstawy gospo-
darcze. Główne źródło ogromnych dochodów czeskie-
go opactwa stanowiła rozwinięta w należących do
niego wioskach produkcja lnu i sukna w licznych ma-
nufakturach. Produkty te sprzedawane były przecie
wszystkim we Wrocławiu, Świdnicy, Kamiennej i Jele-
niej Górze. Również wytwarzana w posiadłościach kla-
sztornych wełna wysokiej jakości kupowana była chęt-
niej na Śląsku niż w Czechach. Ze Śląska sprowadzano
za to wyroby rzemiosła, żelazo, wapno i inne materiały
potrzebne przy budowie i wyposażeniu licznych inwe-
stycji podejmowanych przez opatów broumowskich.
Pisze Menzel o dobiych stosunkach, jakie łączyły
już opata Tomasza Sartoriusa z przełożonym cystersów
krzeszowskich, Bernardem Rosą. Zarówno Sartoriusa,
jak i jego następcę w Broumowie, opata Othmara Zin-
ke, wiązały także liczne kontakty z Krzysztofem Janem
Mayerem, proboszczem w Legnicy i zarazem kapłanem
tamtejszych benedyktynek, który pośredniczył przy
zakupie Legnickiego Pola. Do Legnicy czy Lubomierza
było z Broumova ok. 60 km, a do Krzeszowa i Świdni-
cy - tylko 20. Natomiast do Pragi, oddalonej od Brou-
mova o ok. 140 km, trzeba było podróżować 3 dni.
Opat Othmar bywał tam więc rzadko i stosunkowo krót-
ko. Na obchodzone w Broumovie uroczystości klasz-
torne w dniach świętych Benedykta, Wojciecha, Wacła-
wa, Małgorzaty oraz z okazji imienin opata w dniu 16
listopada zapraszano jako gości głównie „opatów cy-
sterskich i arystokrację z sąsiedniego Śląska"68. Zaszczyt
wygłoszenia okolicznościowego kazania przypadał z
reguły jednemu z franciszkanów kłodzkich. Brali w tych
uroczystościach udział również artyści: obydwaj Dien-
tzenhoferowie, Piotr Brandl, JJ. Steinfels i inni.
O związkach artystycznych wspomina jednak Men-
zel mało. Tylko przypadkowo dowiadujemy się, że
drewniane figuiy Św. Jana i Magdaleny flankujące ołtarz
Ukrzyżowania w Broumovie wykonał snycerz z Cie-
plic. Opat Tomasz Sartorius miał podarować bractwu
św. Józefa w Krzeszowie obraz jego patrona.
Na zakończenie trzeba, być może, zauważyć, że
chociaż na sympozjum dientzenhoferowskie w 1989 r.
do Pragi zaproszono aż czterech badaczy z Polski, w
bibliografii przedmiotu zamieszczonej na końcu książ-
ki Milady Vilimkovej i w katalogu wystawy poświęco-
nej K.I. Dientzenhoferowi69 nie została uwzględniona
(z wyjątkiem dwóch pozycji o Neunherzu) ani jedna
publikacja polska. Odnotujmy więc na pocieszenie re-
fleksję Menzla, z wielokrotnie tu przywoływanego ar-
tykułu, że gdy czynił doń przygotowania, w dawnej
ĆSSR nie udostępniono mu zasobów archiwalnych i
nie zezwolono na podróż do Bfevnova i Broumova. W
Legnickim Polu mógł natomiast swobodnie przepro-
wadzić badania i uzupełnić zdjęcia70.
PRZYPISY
' H.G. Franz, Dientzenhofer und „Hausstdtter" Kirchenbaumeister
in Bayern und Bóhmen, Miinchen - Zurich 1985.
2 M. Vili'mkova. SUwitelepałacu a chramu, Kiystof a Kilian Ignac
Dienlzenhoferoue, Praha 1986.
3 O. Stefan, Pfispeuky k dSjindm ceskó barokni architektury. Oslo-
hovepodstalecentrdlnich staveb u Kiliana lgnące Dienlzenhofe-
ra, „Pamatky archeologicke" XXXV, 1926-1927, s. 79-116, 468-545.
4 M. Korecky, Tvorba Kilidna Igndce Dientzenhofera, „Zpravy pa-
matkove pece" 11/12, 1951-1952, s. 45-108.
s M. Vih'mkova, Norę archiuni doklady ke stavbe klastera a kostela
sv. Markety v Bfeunoue, „Umenf'XXII, 1974, s. 146-152; tejże, Mar-
ginalia k architektonickó tvorbS1.polotHny 18. stola!, KryStof Dien-
tzenhofer - Jan Blazcj Santini - Kilian Ignac Dientzenhofer,
„Umenf XXVI, 1978, s. 414-436.
6 V. Nańkova, Kilian Ignac Dientzenhofer a zapadni Cechy, Pizeń
• 1973; tejże, Konvolut planu z byraleho klastera vorsilek v Kulne
Hore, „Umenf XXXIII, 1985, s. 160-164.
7 Ch. Norberg-Schulz, Kilian IgnazDientzenhofer e il barocco boe-
mo, Roma 1968.
s V. Richter, Zdmeckd kapie ve Smificich, „Sbornik pracf filosoficke
fakulty Brnenske university, rada historicka", (C) IV, 1955, s. 93nn.
9 E. Rehova, De 1'origine des constructions du groupe radical baro-
que de Bohemę „Sbornfk pracf filosoficke fakulty Brnenske uni-
versity" XIX-XX, 1971, 14-15, s. 207-233.
10 Z. Wirth, Barokni gotika v Cechach v XVIII, a l .pohwine XIX stoi,
..Pamatky archeologicke a mfstopisne" XXIII, 1908, s. 122-155, 202-
219; H.G. Franz, Golik und Barock im Werk des Jobami Santini
Aichel, „Wiener Jahrbuch fur Kunstgeschichte" 14, 1950, s. 65 nn.
11 Franz, Dientzenhofer..., s. 98-99.
12 Tamże, s. 138-141.
13 R. Zuber, Osudy morauske cirkue v 18. stoleli 1695-1777, Brno
1987. Literaturę tego typu w Polsce reprezentuje dotąd głównie
książka K. Krejćiego, Praga, legenda i rzeczywistość. Warszawa
1974, tłum. C. Dmochowska. Oiyginał czeski z 1967 r.
14 V. Nafikova, Na okraj dvou ćldnku o barokni architekturę V Ce-
chach, „Umenf XXIV, 1976, s. 145, przyp. 144.; Vih'mkova, Stavi-
telepałacu..., s. 67.
15 Vilfmkova, SUwitele pałacu..., s. 92.
Tamże, s. 201-205.
17 Tamże, s. 82-83.
18 Franz, Dientzenhofer..., s. 134.
19 Vilfmkova, Stauilelepałacu..., s. 205.
20 Tamże, s. 206.
21 P. Voit, Der kunslgescbicbtlicbe Ursprung der Minoritenkirche /"
Eger, „Acta Historiae Artiurri" (Budapest) 1965, s. 133 nn.
22 W.G. Rizzi, Die Kuppelbauten jobann Lucas von Hildebrandls, „Wie-
ner Jahrbuch fur Kunstgeschichte" XXIX, 1976, s. 121 nn.; R. Wagner-
Rieger, Die Piaristenkirche in Wien, tamże, XVIII, 1956, s. 49 nn.
23 Vilimkova, Stauilele pałacu..., s. 206.
21 Franz, Dientzenhofer..., s. 9-
K Tenże, Cbris/oph und Kilian Ignaz Dientzenhofer ais Kirchenbau-
meister in Prag und Bóhmen, „Wiener Jahrbuch fur Kunstgeschich-
te" XIII, 1989, s. 169-189.
26 F.M. Pelzel, Abbildungen bóbmiseber und mdhriscber Gelebrten
undKunstler, II, Prag 1775.
- M. Togner, K tystoupeni Kilidna Igndce Dientzenhofera v Olo-
mouci, „Umenf XXII, 1974, s. 286-289.
28 A. Prokop, DieMarkgrafscbaftMdhreu in kunstgeschichllicherBe-
ziehung,\\\, Wien 1904, s. 1051.
2'' Franz, Cbristoph und Kilian Ignaz..., s. 185
30 Tenże, Poćdlky a rane dtto K.I. Dientzenhofera, „Umenf XXXIX.
1991, s. 32-50.
Jan Wrabec
Natomiast Beda Menzel na marginesie swojej źródło-
wej publikacji dorzuca garść informacji o różnorakich
powiązaniach łączących opactwo broumowskie z po-
łożonym dosłownie „za miedzą" Śląskiem67. Są one tym
cenniejsze dla śląskiego badacza, że problem ten pra-
wie wcale nie jest zbadany. Owe kontakty, m. in. to-
warzyskie i artystyczne, miały mocne podstawy gospo-
darcze. Główne źródło ogromnych dochodów czeskie-
go opactwa stanowiła rozwinięta w należących do
niego wioskach produkcja lnu i sukna w licznych ma-
nufakturach. Produkty te sprzedawane były przecie
wszystkim we Wrocławiu, Świdnicy, Kamiennej i Jele-
niej Górze. Również wytwarzana w posiadłościach kla-
sztornych wełna wysokiej jakości kupowana była chęt-
niej na Śląsku niż w Czechach. Ze Śląska sprowadzano
za to wyroby rzemiosła, żelazo, wapno i inne materiały
potrzebne przy budowie i wyposażeniu licznych inwe-
stycji podejmowanych przez opatów broumowskich.
Pisze Menzel o dobiych stosunkach, jakie łączyły
już opata Tomasza Sartoriusa z przełożonym cystersów
krzeszowskich, Bernardem Rosą. Zarówno Sartoriusa,
jak i jego następcę w Broumowie, opata Othmara Zin-
ke, wiązały także liczne kontakty z Krzysztofem Janem
Mayerem, proboszczem w Legnicy i zarazem kapłanem
tamtejszych benedyktynek, który pośredniczył przy
zakupie Legnickiego Pola. Do Legnicy czy Lubomierza
było z Broumova ok. 60 km, a do Krzeszowa i Świdni-
cy - tylko 20. Natomiast do Pragi, oddalonej od Brou-
mova o ok. 140 km, trzeba było podróżować 3 dni.
Opat Othmar bywał tam więc rzadko i stosunkowo krót-
ko. Na obchodzone w Broumovie uroczystości klasz-
torne w dniach świętych Benedykta, Wojciecha, Wacła-
wa, Małgorzaty oraz z okazji imienin opata w dniu 16
listopada zapraszano jako gości głównie „opatów cy-
sterskich i arystokrację z sąsiedniego Śląska"68. Zaszczyt
wygłoszenia okolicznościowego kazania przypadał z
reguły jednemu z franciszkanów kłodzkich. Brali w tych
uroczystościach udział również artyści: obydwaj Dien-
tzenhoferowie, Piotr Brandl, JJ. Steinfels i inni.
O związkach artystycznych wspomina jednak Men-
zel mało. Tylko przypadkowo dowiadujemy się, że
drewniane figuiy Św. Jana i Magdaleny flankujące ołtarz
Ukrzyżowania w Broumovie wykonał snycerz z Cie-
plic. Opat Tomasz Sartorius miał podarować bractwu
św. Józefa w Krzeszowie obraz jego patrona.
Na zakończenie trzeba, być może, zauważyć, że
chociaż na sympozjum dientzenhoferowskie w 1989 r.
do Pragi zaproszono aż czterech badaczy z Polski, w
bibliografii przedmiotu zamieszczonej na końcu książ-
ki Milady Vilimkovej i w katalogu wystawy poświęco-
nej K.I. Dientzenhoferowi69 nie została uwzględniona
(z wyjątkiem dwóch pozycji o Neunherzu) ani jedna
publikacja polska. Odnotujmy więc na pocieszenie re-
fleksję Menzla, z wielokrotnie tu przywoływanego ar-
tykułu, że gdy czynił doń przygotowania, w dawnej
ĆSSR nie udostępniono mu zasobów archiwalnych i
nie zezwolono na podróż do Bfevnova i Broumova. W
Legnickim Polu mógł natomiast swobodnie przepro-
wadzić badania i uzupełnić zdjęcia70.
PRZYPISY
' H.G. Franz, Dientzenhofer und „Hausstdtter" Kirchenbaumeister
in Bayern und Bóhmen, Miinchen - Zurich 1985.
2 M. Vili'mkova. SUwitelepałacu a chramu, Kiystof a Kilian Ignac
Dienlzenhoferoue, Praha 1986.
3 O. Stefan, Pfispeuky k dSjindm ceskó barokni architektury. Oslo-
hovepodstalecentrdlnich staveb u Kiliana lgnące Dienlzenhofe-
ra, „Pamatky archeologicke" XXXV, 1926-1927, s. 79-116, 468-545.
4 M. Korecky, Tvorba Kilidna Igndce Dientzenhofera, „Zpravy pa-
matkove pece" 11/12, 1951-1952, s. 45-108.
s M. Vih'mkova, Norę archiuni doklady ke stavbe klastera a kostela
sv. Markety v Bfeunoue, „Umenf'XXII, 1974, s. 146-152; tejże, Mar-
ginalia k architektonickó tvorbS1.polotHny 18. stola!, KryStof Dien-
tzenhofer - Jan Blazcj Santini - Kilian Ignac Dientzenhofer,
„Umenf XXVI, 1978, s. 414-436.
6 V. Nańkova, Kilian Ignac Dientzenhofer a zapadni Cechy, Pizeń
• 1973; tejże, Konvolut planu z byraleho klastera vorsilek v Kulne
Hore, „Umenf XXXIII, 1985, s. 160-164.
7 Ch. Norberg-Schulz, Kilian IgnazDientzenhofer e il barocco boe-
mo, Roma 1968.
s V. Richter, Zdmeckd kapie ve Smificich, „Sbornik pracf filosoficke
fakulty Brnenske university, rada historicka", (C) IV, 1955, s. 93nn.
9 E. Rehova, De 1'origine des constructions du groupe radical baro-
que de Bohemę „Sbornfk pracf filosoficke fakulty Brnenske uni-
versity" XIX-XX, 1971, 14-15, s. 207-233.
10 Z. Wirth, Barokni gotika v Cechach v XVIII, a l .pohwine XIX stoi,
..Pamatky archeologicke a mfstopisne" XXIII, 1908, s. 122-155, 202-
219; H.G. Franz, Golik und Barock im Werk des Jobami Santini
Aichel, „Wiener Jahrbuch fur Kunstgeschichte" 14, 1950, s. 65 nn.
11 Franz, Dientzenhofer..., s. 98-99.
12 Tamże, s. 138-141.
13 R. Zuber, Osudy morauske cirkue v 18. stoleli 1695-1777, Brno
1987. Literaturę tego typu w Polsce reprezentuje dotąd głównie
książka K. Krejćiego, Praga, legenda i rzeczywistość. Warszawa
1974, tłum. C. Dmochowska. Oiyginał czeski z 1967 r.
14 V. Nafikova, Na okraj dvou ćldnku o barokni architekturę V Ce-
chach, „Umenf XXIV, 1976, s. 145, przyp. 144.; Vih'mkova, Stavi-
telepałacu..., s. 67.
15 Vilfmkova, SUwitele pałacu..., s. 92.
Tamże, s. 201-205.
17 Tamże, s. 82-83.
18 Franz, Dientzenhofer..., s. 134.
19 Vilfmkova, Stauilelepałacu..., s. 205.
20 Tamże, s. 206.
21 P. Voit, Der kunslgescbicbtlicbe Ursprung der Minoritenkirche /"
Eger, „Acta Historiae Artiurri" (Budapest) 1965, s. 133 nn.
22 W.G. Rizzi, Die Kuppelbauten jobann Lucas von Hildebrandls, „Wie-
ner Jahrbuch fur Kunstgeschichte" XXIX, 1976, s. 121 nn.; R. Wagner-
Rieger, Die Piaristenkirche in Wien, tamże, XVIII, 1956, s. 49 nn.
23 Vilimkova, Stauilele pałacu..., s. 206.
21 Franz, Dientzenhofer..., s. 9-
K Tenże, Cbris/oph und Kilian Ignaz Dientzenhofer ais Kirchenbau-
meister in Prag und Bóhmen, „Wiener Jahrbuch fur Kunstgeschich-
te" XIII, 1989, s. 169-189.
26 F.M. Pelzel, Abbildungen bóbmiseber und mdhriscber Gelebrten
undKunstler, II, Prag 1775.
- M. Togner, K tystoupeni Kilidna Igndce Dientzenhofera v Olo-
mouci, „Umenf XXII, 1974, s. 286-289.
28 A. Prokop, DieMarkgrafscbaftMdhreu in kunstgeschichllicherBe-
ziehung,\\\, Wien 1904, s. 1051.
2'' Franz, Cbristoph und Kilian Ignaz..., s. 185
30 Tenże, Poćdlky a rane dtto K.I. Dientzenhofera, „Umenf XXXIX.
1991, s. 32-50.