DOI article:
Miscellanea
DOI article:Janiszewska, Ewa: Dawny gmach Zarządu Prowincji Śląskiej we Wrocławiu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13593#0172
168
Ewa Janiszewska
dzo wykusze ze wschodniej i zachodniej elewacji bu-
dynku wrocławskiego.
Budynki rządowe w Monastyrze i Stade (il. 15) oraz
gmach Sądu Krajowego i Rejonowego w Akwizgranie
mają w zasadzie identyczny ogólny schemat kompozy-
cyjny elewacji oraz bardzo zbliżony repertuar architek-
tonicznych form dekoracyjnych.
Obiekt wrocławski, którego projekt powstał jako
jeden z pierwszych wśród budynków użyteczności pu-
blicznej projektowanych przez Encllla i należy — wraz z
gmachami sądu we Frankfurcie i Kolonii - do najbar-
dziej okazałych, charakteryzuje się przede wszystkim
wyważonymi proporcjami pionów i poziomów, klarow-
nością podziałów wszystkich elewacji, symetrią i per-
fekcyjnym opracowaniem detalu.
W odróżnieniu od północnorenesansowej stylisty-
ki fasad, wszystkim reprezentacyjnym wnętrzom bu-
dynku Zarządu Prowincji Śląskiej we Wrocławiu nada-
no charakter renesansu włoskiego. „Otwarte", przeni-
kające się wzajemnie przestrzenie klatki schodowej, we-
stybulu oraz korytarzy z kolumnowymi, często zdwo-
jonymi podporami, sklepieniami żaglastymi i kolebko-
wymi oraz piętrzącymi się w perspektywie zakolami
tuków nawiązują zwłaszcza clo wnętrz szesnastowiecz-
nych pałaców genueńskich (Palazzo deli' Universita,
Bartolomeo Bianco, 1634, il. 16; Palazzo Doria Tursi,
1568-1593, il. 17; Palazzo Podesta; Palazzo Doria Pam-
phili, poł. XVI w.; Palazzo Imperiale, 1560). Podobnie
jak we Florencji i Rzymie46, rdzeniem założeń pałaco-
wych tego okresu w Genui była reprezentacyjna, sze-
roka klatka schodowa, przechodząca przez wszystkie
kondygnacje, tak jak i korytarze nacechowana pewną
surowością i oszczędnością dekoracji, a niekiedy zu-
pełnie jej pozbawiona. Często - tak jak we Wrocławiu
- jedyną jej ozdobę stanowiła balustrada schodów47. Z
każdego podestu roztaczał się widok na wewnętrzny
arkadowy dziedziniec, równie surowy w swej formie
jak przestrzeń klatki schodowej i korytarzy.
Reprezentacyjne sale wrocławskiego gmachu rzą-
dowego, przede wszystkim Sala Posiedzeń, również
wywoływały reminiscencje włoskie (np. Palazzo Duca-
16. Palazzo deli' Universita w Genui. Fot. wg D. Joseph, Geschichte
der Baukunst des XIXJh., Leipzig 1984, 2, s. 430
17. Palazzo Doria Tursi w Genui. Fot. wg Masson, Italienische Vil-
len..., il. 7
le, Wenecja, poł. XVI w., czy Palazzo Spada, Rzym, od
lat czterdziestych XVI w.). Ich wnętrza zdobiły boaze-
rie, a płaszczyzny pomiędzy pilastrami artykułującymi
ściany - malowidła. Także kwateiy sufitów wypełnio-
ne były obrazami. Stylistyka przeszklonego hallu we-
wnętrznego w budynku Zarządu ma swe źródło rów-
nież w architekturze włoskiej. Poprzez założenie na
rzucie regularnego prostokąta, usytuowanie w central-
nej części budynku oraz system ciągów arkadowych,
fiyzów, gzymsów i detali architektonicznych nawiązu-
je do renesansowych dziedzińców, np. Pałacu Stroz-
zich we Florencji, Doria Tursi w Genui i wraz z typową
dla wieku XIX konstrukcją stalowo-szklanego dachu
jest charakterystyczna dla określonych gatunków dzie-
więtnastowiecznej architektury46. Tego typu wnętrza nie
należały bowiem w XIX w. do rzadkości. "Występowały
powszechnie we wznoszonych wtedy pałacach i waż-
niejszych gmachach użyteczności publicznej, takich jak
budynki sądów, rządowe, muzeów itd. (np. wnętrze
sądu w Kolonii, wnętrze siedziby Sądu Krajowego w
Koblencji, westybul opeiy w Dreźnie). Oprócz niewąt-
pliwych nawiązań do form architektonicznych włoskie-
go renesansu długie ciągi sklepionych krzyżowo kory-
tarzy, system kolumnowych podpór i pewna ogólm1
surowość architektury w zestawieniu z kolorowym
światłem sączącym się przez różnobarwne szkła mogły
wywoływać skojarzenia z wnętrzami klasztornymi '9.
Oryginalność architektury budynku Zarządu Pro-
wincji Śląskiej we Wrocławiu polega przede wszystkim
na połączeniu elementów dwóch stylów: renesansu
niemieckiego (szata zewnętrzna) z renesansem włoskin1
(wnętrza). Forma stylistyczna wnętrz i ich dyspozycji
(reprezentacyjny ciąg pomieszczeń obok zwykłych
pokoi urzędniczych) są bardzo typowe dla rozwiązać
stosowanych w budowlach użyteczności publicznej w
Ewa Janiszewska
dzo wykusze ze wschodniej i zachodniej elewacji bu-
dynku wrocławskiego.
Budynki rządowe w Monastyrze i Stade (il. 15) oraz
gmach Sądu Krajowego i Rejonowego w Akwizgranie
mają w zasadzie identyczny ogólny schemat kompozy-
cyjny elewacji oraz bardzo zbliżony repertuar architek-
tonicznych form dekoracyjnych.
Obiekt wrocławski, którego projekt powstał jako
jeden z pierwszych wśród budynków użyteczności pu-
blicznej projektowanych przez Encllla i należy — wraz z
gmachami sądu we Frankfurcie i Kolonii - do najbar-
dziej okazałych, charakteryzuje się przede wszystkim
wyważonymi proporcjami pionów i poziomów, klarow-
nością podziałów wszystkich elewacji, symetrią i per-
fekcyjnym opracowaniem detalu.
W odróżnieniu od północnorenesansowej stylisty-
ki fasad, wszystkim reprezentacyjnym wnętrzom bu-
dynku Zarządu Prowincji Śląskiej we Wrocławiu nada-
no charakter renesansu włoskiego. „Otwarte", przeni-
kające się wzajemnie przestrzenie klatki schodowej, we-
stybulu oraz korytarzy z kolumnowymi, często zdwo-
jonymi podporami, sklepieniami żaglastymi i kolebko-
wymi oraz piętrzącymi się w perspektywie zakolami
tuków nawiązują zwłaszcza clo wnętrz szesnastowiecz-
nych pałaców genueńskich (Palazzo deli' Universita,
Bartolomeo Bianco, 1634, il. 16; Palazzo Doria Tursi,
1568-1593, il. 17; Palazzo Podesta; Palazzo Doria Pam-
phili, poł. XVI w.; Palazzo Imperiale, 1560). Podobnie
jak we Florencji i Rzymie46, rdzeniem założeń pałaco-
wych tego okresu w Genui była reprezentacyjna, sze-
roka klatka schodowa, przechodząca przez wszystkie
kondygnacje, tak jak i korytarze nacechowana pewną
surowością i oszczędnością dekoracji, a niekiedy zu-
pełnie jej pozbawiona. Często - tak jak we Wrocławiu
- jedyną jej ozdobę stanowiła balustrada schodów47. Z
każdego podestu roztaczał się widok na wewnętrzny
arkadowy dziedziniec, równie surowy w swej formie
jak przestrzeń klatki schodowej i korytarzy.
Reprezentacyjne sale wrocławskiego gmachu rzą-
dowego, przede wszystkim Sala Posiedzeń, również
wywoływały reminiscencje włoskie (np. Palazzo Duca-
16. Palazzo deli' Universita w Genui. Fot. wg D. Joseph, Geschichte
der Baukunst des XIXJh., Leipzig 1984, 2, s. 430
17. Palazzo Doria Tursi w Genui. Fot. wg Masson, Italienische Vil-
len..., il. 7
le, Wenecja, poł. XVI w., czy Palazzo Spada, Rzym, od
lat czterdziestych XVI w.). Ich wnętrza zdobiły boaze-
rie, a płaszczyzny pomiędzy pilastrami artykułującymi
ściany - malowidła. Także kwateiy sufitów wypełnio-
ne były obrazami. Stylistyka przeszklonego hallu we-
wnętrznego w budynku Zarządu ma swe źródło rów-
nież w architekturze włoskiej. Poprzez założenie na
rzucie regularnego prostokąta, usytuowanie w central-
nej części budynku oraz system ciągów arkadowych,
fiyzów, gzymsów i detali architektonicznych nawiązu-
je do renesansowych dziedzińców, np. Pałacu Stroz-
zich we Florencji, Doria Tursi w Genui i wraz z typową
dla wieku XIX konstrukcją stalowo-szklanego dachu
jest charakterystyczna dla określonych gatunków dzie-
więtnastowiecznej architektury46. Tego typu wnętrza nie
należały bowiem w XIX w. do rzadkości. "Występowały
powszechnie we wznoszonych wtedy pałacach i waż-
niejszych gmachach użyteczności publicznej, takich jak
budynki sądów, rządowe, muzeów itd. (np. wnętrze
sądu w Kolonii, wnętrze siedziby Sądu Krajowego w
Koblencji, westybul opeiy w Dreźnie). Oprócz niewąt-
pliwych nawiązań do form architektonicznych włoskie-
go renesansu długie ciągi sklepionych krzyżowo kory-
tarzy, system kolumnowych podpór i pewna ogólm1
surowość architektury w zestawieniu z kolorowym
światłem sączącym się przez różnobarwne szkła mogły
wywoływać skojarzenia z wnętrzami klasztornymi '9.
Oryginalność architektury budynku Zarządu Pro-
wincji Śląskiej we Wrocławiu polega przede wszystkim
na połączeniu elementów dwóch stylów: renesansu
niemieckiego (szata zewnętrzna) z renesansem włoskin1
(wnętrza). Forma stylistyczna wnętrz i ich dyspozycji
(reprezentacyjny ciąg pomieszczeń obok zwykłych
pokoi urzędniczych) są bardzo typowe dla rozwiązać
stosowanych w budowlach użyteczności publicznej w