DOI Heft:
Ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu
DOI Artikel:Myśliński, Michał: Monety bizantyńskie i bułgarska w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13593#0203
Monety bizantyńskie i bułgarska w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu
199
odpowiada określeniu dukat - „moneta książęca"
(duca, dux— doża, książę)11.
Ikonografia wizerunków widniejących na monetach
pierwszych emisji jest typowa dla sztuki bizantyńskiej:
na awersie przedstawiono tronującego Chrystusa z księ-
gą Ewangelii, zaś na rewersie stojących obok siebie
władców w pełni majestatu12.
Postaciom Chrystusa i cesarzy towarzyszą zazwy-
czaj legendy zawierające ich imiona oraz wezwania: IC
XC jest kontrakcją I[HCOY]C X[PICTO]C, KYPIE BO-
H0EI oznacza zaś „Panie wspomóż"; znana jest grupa
basilikonów Andronika II i Michała IX - a do nich nale-
ży moneta wrocławska - w których imiona władców
zastąpiono legendą AYTOKPATOPEC PCOMAICON,
czyli „Władca Rzymian". Można przypuszczać, że po-
, Aw™ , wodem tego były kwestie techniczne - zbyt długi tekst
"wers grosza Iwana Aleksandra i Michała Asena (1340/41-1345/ . . . , i...... .im
46)- Fot. e. Witecki z imionami mógł nie mieścić się w otoku13.
Swoistą cechą basilikonu jest charakter wyobrażeń
na awersach i rewersach. Daje się łatwo zauważyć, że
przedstawione postacie są wysmuklone, lysunek nato-
miast sprawia wrażenie uproszczonego i ma niemal
charakter znaku14.
Wywodzące swój początek z Bizancjum mennic-
two bułgarskie rozwijało się jako mennictwo państwa
niezależnego. Niemniej w zakresie monet srebrnych
przejęło wzór z groszy weneckich, co było także po-
średnim nawiązaniem do tradycji bizantyńskiej1".
O ile ikonografia na rewersie srebrnego grosza buł-
garskiego ze zbiorów wrocławskich może zostać uzna-
na za typową, to wizerunek Chrystusa błogosławiącego
obiema rękami nie należy do szczególnie popularnych.
Mimo to znane są w sztuce bizantyńskiej tego czasu, tj.
około polowy wieku XIV, wizerunki Chrystusa błogosła-
(x Rewers „ , wiąceso parę cesarską obiema rękami16. Można zatem
46). Fot8E° Witeck," d 'MiChała ASenU (1340/41-1345/ przyjąć, że ten gest błogosławieństwa odnosi się do obu
władców przedstawiony cli na rewersie.
Przy postaci Chrystusa na awersie czytelna jest le-
. Obie monety bizantyńskie zaliczyć wypada do no- genda IC XC; pozostałe legendy zapisane są alfabetem
^nału nazywanego „basilikon", który pojawił się w cyrylicznym. Na awersie znajdują się monogramy: X
Konstantynopolu między 1294 a 1304 r. i pozostawał w (AAELKCAHAPTd, czyli „Aleksander") i ^ (L([A]P[b],
oble8u do połowy wieku XIV. Wzorem dla tego nomi- czyli „Car"), natomiast na rewersie: i R1 oraz 1 (BA[A]
^łu> o dużej zawartości srebra (ok. 92%), stał się we- r[0]B"EPE[H]TD, czyli „prawowierny") i f! (M[H] X [AH]
ecki grosz (matapan), a nazwa basilikon („cesarskie") AfbJ, czyli „Michał")17.
PRZYPISY
fest już możliwe ustalenie, Jaką drogą monetv trafiły do wro- ' wroth, op. cit., nr 42-46, s. 626, tabl. LXXV. 6.
"awsklego Muzeum. Zostały zapewne zakupione przed II wojną 5 Bendall, Donald, op. cit., nr 6, s. 66; Grierson, op. cit., nr 1306, s.
pWlj"ową bądź przekaże wraz z większą kolekcją. 297, tabl. 82 (typ D).
Odstawą identyfikacji monet stały się katalogi: W. Wroth, Catalo- 6 Wroth, op. cit., nr 42-46, s. 626, tabl. LXXV. 6, 17, 18; Bendall,
Sue oj the Imperial Byzantine Coins in the British Museum, Lon- Donald, op. cit., nr 35, s. 88; Grierson, op. cit, nr 1307, s. 297, tabl.
n 1908; S. Bendall, P.J. Donald, TbeLaterPalaeologan Coinage 82.
Y82'1453, Dumbarton Oaks 1979; Ph. Grierson, Byzantine Co- 7 Bendall, Donald, op. cit., nr 3, s. 132; nr 4, s. 134.
,2 ^ndon 1982; M. Salamon, Mennictwo bizantyńskie, Kraków 8 Tamże, nr 1, s. 132; Grierson, op. cit., nr 1324, s. 299, tabl. 82
ly-, ' N'A' Mui5mov, Monetite ipećatite na B'lgarskite Care, Sofia
' 3; I. Iurukova, V. Penćev, Blgarski srednovekovnipećati i mo-
(grupa D).
Bendall, Donald, op.cit., nr 1, 2, 3, 4, s. 132-134.
'1c'*i, Sofia 1990 10 Muśmov, op. cit., nr 79-101, s. 105-113; Iurukova, Pen&v, op. cit.,
Jk*. op- cit.. nr 42-46 s 626 tabl LXXV. 17. 18; Bendall, Do- s. 125-136, 241, tabl. VIII nr 74 ab, 75 ab.
OP- cit., nr 35, s. 88; Grierson (op. cit., nr 1307, s. 297, tabl. " Salamon, op. cit., s. 322.
z> "kreślą te basilikony jako typ E 12 Na to> że w,adcy zostali ukazani w pełni majestatu, wskazuje zna-
199
odpowiada określeniu dukat - „moneta książęca"
(duca, dux— doża, książę)11.
Ikonografia wizerunków widniejących na monetach
pierwszych emisji jest typowa dla sztuki bizantyńskiej:
na awersie przedstawiono tronującego Chrystusa z księ-
gą Ewangelii, zaś na rewersie stojących obok siebie
władców w pełni majestatu12.
Postaciom Chrystusa i cesarzy towarzyszą zazwy-
czaj legendy zawierające ich imiona oraz wezwania: IC
XC jest kontrakcją I[HCOY]C X[PICTO]C, KYPIE BO-
H0EI oznacza zaś „Panie wspomóż"; znana jest grupa
basilikonów Andronika II i Michała IX - a do nich nale-
ży moneta wrocławska - w których imiona władców
zastąpiono legendą AYTOKPATOPEC PCOMAICON,
czyli „Władca Rzymian". Można przypuszczać, że po-
, Aw™ , wodem tego były kwestie techniczne - zbyt długi tekst
"wers grosza Iwana Aleksandra i Michała Asena (1340/41-1345/ . . . , i...... .im
46)- Fot. e. Witecki z imionami mógł nie mieścić się w otoku13.
Swoistą cechą basilikonu jest charakter wyobrażeń
na awersach i rewersach. Daje się łatwo zauważyć, że
przedstawione postacie są wysmuklone, lysunek nato-
miast sprawia wrażenie uproszczonego i ma niemal
charakter znaku14.
Wywodzące swój początek z Bizancjum mennic-
two bułgarskie rozwijało się jako mennictwo państwa
niezależnego. Niemniej w zakresie monet srebrnych
przejęło wzór z groszy weneckich, co było także po-
średnim nawiązaniem do tradycji bizantyńskiej1".
O ile ikonografia na rewersie srebrnego grosza buł-
garskiego ze zbiorów wrocławskich może zostać uzna-
na za typową, to wizerunek Chrystusa błogosławiącego
obiema rękami nie należy do szczególnie popularnych.
Mimo to znane są w sztuce bizantyńskiej tego czasu, tj.
około polowy wieku XIV, wizerunki Chrystusa błogosła-
(x Rewers „ , wiąceso parę cesarską obiema rękami16. Można zatem
46). Fot8E° Witeck," d 'MiChała ASenU (1340/41-1345/ przyjąć, że ten gest błogosławieństwa odnosi się do obu
władców przedstawiony cli na rewersie.
Przy postaci Chrystusa na awersie czytelna jest le-
. Obie monety bizantyńskie zaliczyć wypada do no- genda IC XC; pozostałe legendy zapisane są alfabetem
^nału nazywanego „basilikon", który pojawił się w cyrylicznym. Na awersie znajdują się monogramy: X
Konstantynopolu między 1294 a 1304 r. i pozostawał w (AAELKCAHAPTd, czyli „Aleksander") i ^ (L([A]P[b],
oble8u do połowy wieku XIV. Wzorem dla tego nomi- czyli „Car"), natomiast na rewersie: i R1 oraz 1 (BA[A]
^łu> o dużej zawartości srebra (ok. 92%), stał się we- r[0]B"EPE[H]TD, czyli „prawowierny") i f! (M[H] X [AH]
ecki grosz (matapan), a nazwa basilikon („cesarskie") AfbJ, czyli „Michał")17.
PRZYPISY
fest już możliwe ustalenie, Jaką drogą monetv trafiły do wro- ' wroth, op. cit., nr 42-46, s. 626, tabl. LXXV. 6.
"awsklego Muzeum. Zostały zapewne zakupione przed II wojną 5 Bendall, Donald, op. cit., nr 6, s. 66; Grierson, op. cit., nr 1306, s.
pWlj"ową bądź przekaże wraz z większą kolekcją. 297, tabl. 82 (typ D).
Odstawą identyfikacji monet stały się katalogi: W. Wroth, Catalo- 6 Wroth, op. cit., nr 42-46, s. 626, tabl. LXXV. 6, 17, 18; Bendall,
Sue oj the Imperial Byzantine Coins in the British Museum, Lon- Donald, op. cit., nr 35, s. 88; Grierson, op. cit, nr 1307, s. 297, tabl.
n 1908; S. Bendall, P.J. Donald, TbeLaterPalaeologan Coinage 82.
Y82'1453, Dumbarton Oaks 1979; Ph. Grierson, Byzantine Co- 7 Bendall, Donald, op. cit., nr 3, s. 132; nr 4, s. 134.
,2 ^ndon 1982; M. Salamon, Mennictwo bizantyńskie, Kraków 8 Tamże, nr 1, s. 132; Grierson, op. cit., nr 1324, s. 299, tabl. 82
ly-, ' N'A' Mui5mov, Monetite ipećatite na B'lgarskite Care, Sofia
' 3; I. Iurukova, V. Penćev, Blgarski srednovekovnipećati i mo-
(grupa D).
Bendall, Donald, op.cit., nr 1, 2, 3, 4, s. 132-134.
'1c'*i, Sofia 1990 10 Muśmov, op. cit., nr 79-101, s. 105-113; Iurukova, Pen&v, op. cit.,
Jk*. op- cit.. nr 42-46 s 626 tabl LXXV. 17. 18; Bendall, Do- s. 125-136, 241, tabl. VIII nr 74 ab, 75 ab.
OP- cit., nr 35, s. 88; Grierson (op. cit., nr 1307, s. 297, tabl. " Salamon, op. cit., s. 322.
z> "kreślą te basilikony jako typ E 12 Na to> że w,adcy zostali ukazani w pełni majestatu, wskazuje zna-