Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (16.1997)

EWA JANISZEWSKA (Ostrów Wielkopolski)

DAWNY GMACH ZARZĄDU PROWINCJI ŚLĄSKIEJ WE WROCŁAWIU

W okresie powojennym informacje na temat bu- ne są też zdjęcia przedstawiające stan budynku po zni-
dynku Zarządu Prowincji Śląskiej we Wrocławiu (obec- szczeniach wojennych13.

nie gmach Muzeum Narodowego) pojawiały się jedy- Teren, na którym powstał w latach 1883-1886 gmach

nie w formie lakonicznych wzmianek1. Dane zawarte Zarządu Prowincji Śląskiej, znajdował się poza drugim
w niniejszej publikacji dotyczące historii oraz rekon- obwodem umocnień miejskich, na wschód od Nowe-
strukcji pierwotnego wyglądu gmachu zostały zaczerp- go Miasta (Neustadt). Leżał w widłach Odry i wpadają-
nięte głównie z materiałów źródłowych publikowanych cej do niej Oławy. Podwójny pas murów obronnych i
przed II wojną światową oraz ze źródeł nie publikowa- fos, istniejący już od czasów średniowiecza, obejmo-
nych. Do źródeł publikowanych przed 1945 r. należą wał cały lewobrzeżny Wrocław uniemożliwiając aż do
prace historyczne dotyczące Wrocławia, takie jak kro- początku wieku XIX dalszy rozwój terytorialny miasta,
nika Weissa2 czy publikacja Markgrafa3 o ulicach i pla- Na miejscu, gdzie miał później powstać budynek Za-
cach Wrocławia, zawierające informacje na temat histo- rządu, prawdopodobnie już od czasów średniowiecz-
ni powstania zabudowy placu Lessinga (obecnie Po- nych aż do połowy wieku XVIII funkcjonowała cegiel-
wstańców Warszawy), oraz plany miasta Wrocławia1, nia. Świadczy o tym nazwa czternastowiecznej bramy
prasa codzienna (m.in. „Breslauer Zeitt E fcącej poza obręb murów w kierun-

sche Zeitung")\ która odnotowywała pc E"n ^S\f/^ ;lthor]') oraz analiza rysunku We-

py budowy, czasopisma architektonicz =-T I latach siedemdziesiątych wieku

furBauwesen" i „Zentralblatt der BauveE_ /yi|vN B^wód Nowego Miasta sypiąc wały.

p>wstały tam flankujące je potężne
585 r. (usytuowany w zakolu Odry
B r. W wieku XVIII sytuacja przed-
nie zmieniła. Ze względu na za-
danej na tych terenach popularne
u składowiska i place drzewne
ane wzdłuż wybrzeży Odry. Od
|XVIII taki plac drzewny rozciągał
Wybrzeża odrzańskiego na wschód
go aż do miejsca zbiegu Odry z
kęść tego terenu, tzn. obszar, na
jóźniej gmach Zarządu, zachowała
edemdziesiątych wieku XIX16, we
ześniej utworzono kąpielisko (Ba-
powstała tu druga miejska gazow-
żący w widłach Odry i Oławy już
dniej rozbiórce umocnień fortyfi-
losiadaniu miasta, istotne zmiany
latach siedemdziesiątych i osiem-
pX. Zapoczątkowała je budowa
ngbriicke), który stanowił przedłu-
ej ulicy Lessinga (LessingstrafSe)18.
owy mostu (1871) zlikwidowano
naczając ten teren na targowisko
i z dnia 4 listopada 1876 r. władze
i obszarowi w widłach Odry i Oła-

mieszczające m.in. projekty (w tym też E ?i
ny) budynku Zarządu, autorstwa Karla IE
la. Obszerne dane o nowym gmachu Zs= r-
cławiu zamieszczono też w swego rod: -
ku architektonicznym (Handbucb der A E- l_
wierającym wskazówki natury zarówno E_r (q
też artystycznej, i przykłady optymalnyc. E_
poszczególnych gatunków architektury E o ~o
pą materiałów są krótkie wzmianki w r E ^ -
niejednokrotnie mylnie informujące o E" q
nia i autorstwie projektu wrocławskiej E— i—
rządu8.

Źródła nie publikowane to plany ;.= n q g
projekty robocze budynku Zarządu z 1E E_ / \ ¥
ne „Knorr" i „von Behr", przechowywał E ^
Budowlanym we Wrocławiu9. Z materi E
ficznych szczególnie cenne są cztery fc: =" 0 c
i", wykonane przez E.Deldena"', przedst E-^ *j- 8
gmachu Zarządu, jego elewację północi-E. ®
hall i portal główny (il.l, 2, 3, 4). Foi= * ^
reprodukowane jeszcze przed 1945 r." = ^*
Południowej budynku Zarządu, zamieś E *— c
rnie z 1896 r.12, dotyczącym Muzeum E- 3 >
istotne znaczenie dla ustalenia czasu p Er-
gów Fryderyka Wielkiego i cesarza \XE_21 q
sZczonych w niszach ryzalitu środkowe =. f \

E E