Studia do Dziejów Wawelu (3.1968)

ZOFIA BUDKOWA

W SPRAWIE WEZWANIA ROTUNDY NP MARII

Pracę dr Klementyny Żurowskiej, jakkolwiek wyczerpującą, można jednak
uzupełnić przyczynkiem odnoszącym się do rozdziału I — analizy źródeł
pisanych.

Czy rotunda zwana od czasu Kazimierza Wielkiego kościołem SS. Feliksa
i Adaukta istotnie nosiła dawniej wezwanie NP Marii? Jedyne świadectwo
o tym to, według Autorki, wzmianka w Annales Długosza, w opowiadaniu

0 budowie grodu w Krakowie przez Konrada Mazowieckiego w r. 1241:
«usque ad ecclesiam Beatę Marie rotundam». Krytyczny czytelnik zauważy,
że to relacja autora piszącego w 220 lat po tym zdarzeniu, a więc jako taka wy-
maga sprawdzenia wiarogodności. Spróbujmy ten dowód przeprowadzić.

Przekaz jest tak późny, a zarazem zawiera tyle konkretnych szczegółów,
że musiał się oprzeć na jakimś nie znanym nam, znacznie wcześniejszym źródle.
Rzut oka na odnośną stronę (530) w autografie Annales, tj. w czystopisie sporzą-
dzonym pod kierunkiem Długosza i własnoręcznie przez niego poprawianym

1 uzupełnianym (Biblioteka Czartoryskich, ms. 1306) pozwala stwierdzić, że
cały ustęp od słów: «Zegotha siąuidem de Bipennibus cum sua societate» aż
do słów: «in castro Skala relicto» jest dopisany na czystopisie ręką Długosza.
Takich dopisków jest więcej — pochodzą one ze źródeł, z którymi Długosz
zapoznał się już po zredagowaniu i przepisaniu głównego zrębu swojego dzieła.
Większość tych źródeł dochowała się i dzięki temu można stwierdzić, że Długosz
je streszczał niewiele zmieniając, nieraz niemal dosłownie przepisywał1. To
pozwala przyjąć z dużym prawdopodobieństwem, że mamy tu do czynienia nie
z tekstem spreparowanym i amplifikowanym przez domysły i wyobraźnię
piętnastowiecznego autora, ale z dawniejszym zapisem niewiele tylko zmie-
nionym.

Za tym samym przemawia konfrontacja tego ustępu Annales z innymi
wiadomościami Długosza. Zawarte tu wzmianki o wawelskich kościołach nie
stoją w żadnym związku z opisem stosunków kościelnych na Wawelu w Liber
beneficiorum — nie zostały ani tam, ani gdzie indziej wykorzystane czy
powtórzone. Stanowią świadectwo niejako niezależne od całości prac Długosza.

Skąd je zaczerpnął? Nie tu miejsce na szczegółową analizę i próby re-
konstrukcji tego zaginionego źródła. Trzeba się ograniczyć do krytyki we-
wnętrznej, tj. zbadania prawdopodobieństwa tylko w zakresie obchodzącego
nas fragmentu. Przejdźmy kolejno zawarte tu wiadomości:

1. «Cunradus vero--castrum in Cracovia edificat». Tę wiadomość

potwierdza i bliżej datuje odnaleziony niedawno w kopiarzu klasztornym
w Imbramowicach dokument z r. 1241 z podwójną datą dzienną: «VI idus

122