Studia do Dziejów Wawelu (3.1968)

de celles dc la Pologne: l'Aigle blanche et lc
Ghevalier montć. On lc voit, par excmplc, sur la
reliure du livre de Bernard Trotto: Dialoghi de
małrimonio e vita Verdouille, publie en 1578,
aujourd'hui propriete de la Bibliotheąue des
Collections Czartoryski a Cracovie. La reliure fut
cxćcutee entre 1579 et 1588, dans Patelier
d'Eve, relieur de Henri III (fig. 1, 2).

Dans la Bibliotheąue des Collections Czarto-
ryski il y a egalement un livre de priere latin,
precede du calendrier franęais. Cc manuscrit,
execute vers 1500 a Tours dans l'atelier dc
1'cntourage de Jean Bourdichon, fut autrefois
propriete de Henri III. La premierę page du
calendrier est dćcoree d'une vignette, ou sur
un fond bleu d'azur semć de fleurs de lis dorees
se trouve un ecu a fond amarantc avec 1'Aigle
blanche portant la lettre H sur sa poitrine (fig. 3).
Cette vignette a ćtć rajoutee apres que Henri
fut elu roi de Pologne, c.-a-d. en 1573 ou au
debut de 1574.

Deux autres souvenirs de Henri III etudies
dans ce travail se trouvent egalement dans les
livres de la Bibliotheąue des Collections Czarto-
ryski. Un de ces livres publie a Paris en 1574,
intitule: Stanislai Carncouii Episcopi Vladisla-
uiensis ad Henricum Valesium Poloniarum regem des.
Panegiricus, possede sur le revers du frontispice
un cartouche a l'Aigle de Pologne portant sur

sa poitrine les fleurs dc lis et la lettre H, mono-
grammc de Henri (fig. 4). Lc frontispice du
deuxieme livrc, publić a Cracovie en 1574,
intitule: De iure protinciali terrarum maiorumque
cwitatum Russiae, cst dćcore d'un cmblcme
semblablc, ąuoiąue dans un style different.
Execute probablement a Cracovie, il est l'cxem-
ple de la sculpture sur bois polonaisc dc la
2e moitie du XVle siecle, et une des rares
armoiries de Henri III provenant de la periode
ou il ne fut ąue le roi de Pologne (fig. 5).

Au Musćc Historiąue de Nancy se trouve un
autre souvenir lie a la personne du roi et tout
a fait inconnu en Pologne. Cest le fragment
d'un drapeau des annees 1577—78 portant ses
armes (fig. 6). II est decore du double blason
aux armoiries de France et de Pologne-Litu-
anie, ainsi ąue de trois couronnes dont deux
symbolisent le regne du roi ici-bas (en France
et en Pologne) et la troisieme est le symbole de
la gloire celeste, recompense obtenue apres
la mort. Leur sens symboliąue semble etre
explique par la devise: «Manet ultima caelo»,
ecrite sur le bandeau de la couronne de plus
grandes dimensions decorant aussi bien les
reliures des livres du roi que les medailles
frappees en son honneur, probablement l'oeuvre
dc Germain Pilon.

i

MARIA BERMASIKOWA

SZACHOWNICA KRÓLA ZYGMUNTA III W ZBIORACH WAWELSKICH

W r. 1928 Towarzystwo Przyjaciół Wa-
welu zakupiło i ofiarowało Państwowym
Zbiorom Sztuki szachownicę stanowiącą
niegdyś własność króla Zygmunta III 1.
Jakkolwiek jest to obiekt skromny, po-
zbawiony figur i uszkodzony dotkliwie
w kilku miejscach, zasługuje na uwagę
zarówno ze względu na swą wartość królew-
skiej pamiątki historycznej, jak i precyzyjne
wykonanie wyróżniające się dużym sma-
kiem artystycznym (fig. 1).

Wymiary szachownicy wynoszą 30 x
30 cm, grubość — 2,5 cm (fig. 2).
Środkowe pole, wyłożone płytkami kości
słoniowej i hebanu, otoczone jest bordiurą
ujętą dwiema profilowanymi listwami
z kości słoniowej. Ta część szachownicy
skupia na sobie całą dekorację i jest głów-
nym przedmiotem naszej uwagi. Bordiura
jest wyłożona prostokątnymi i kwadrato-

wymi płytkami bursztynu, na przemian
matowymi i przeźroczystymi; pod tymi
ostatnimi mieszczą się w ozdobnych obra-
mieniach napisy oraz herby, narzucając
pewne położenie szachownicy, dzięki czemu
w trakcie opisu zastosowano określenia:
pas bordiury górny i dolny oraz boczne,
prawy i lewy. Trzy narożne przeźroczyste
płytki zostały wyłamane wraz z tym, co
się pod nimi znajdowało, czwarta, popęka-
na, nie pozwala dojrzeć zawartego pod nią
przedstawienia. Zostały również zniszczone
podobne środkowe płytki bocznych pasów
bordiury, po lewej wyłamano ją całko-
wicie, po prawej spod wykruszonego bur-
sztynu widoczna jest płaskorzeźbiona
w kości postać kobieca spoczywająca na fa-
lach (fig. 4). Boczne pola ozdobiono prosto-
kątami hebanu i przeźroczystego bursztynu,
pod którym znów widnieją napisy. Cztery

49«