Studia do Dziejów Wawelu (5.1991)

Studia do Dziejów Wawelu, i. V (1991)
ISSN 0137-5296

JERZY PIASKOWSKI

TECHNOLOGIA
WCZESNOŚREDNIOWIECZNYCH
PRZEDMIOTÓW ŻELAZNYCH
ZE WZGÓRZA WAWELSKIEGO

Badania wszesnośredniowiecznych przedmiotów żelaznych znalezio-
nych podczas prac archeologicznych na wzgórzu wawelskim w Krakowie
miały szczególne znaczenie. We wczesnym średniowieczu mieścił się tu
najważniejszy w tej części kraju ośrodek władzy plemion słowiańskich.
W w. VIII—IX istniał już na Wawelu gród, a obok — podgrodzie; w końcu
w. X Kraków został włączony do Państwa Polskiego, a w r. 1000 założono
tu biskupstwo. Od czasów Kazimierza Odnowiciela (1034?—1058) Kraków
był głównym grodem państwa. Było więc interesujące, czy wyjątkowe
znaczenie Wawelu znajdzie odbicie w przedmiotach żelaznych, używanych
przez ludność tego grodu, a zwłaszcza w technologii tych przedmiotów.

Wyniki badań metaloznawczych przedmiotów żelaznych ze wzgórza
wawelskiego uzupełniały dotychczasowe prace nad technologią żelaza na
terenie wczesnośredniowiecznego Krakowa i sąsiednich osad. Badania te,
przedstawione w dalszej części opracowania, dały wyniki dość rozbieżne,
świadczące o zróżnicowaniu technologii, lub stosowaniu wyrobów obcego
pochodzenia. Badania metaloznawcze przedmiotów żelaznych ze wzgórza
wawelskiego, uzupełnione analizami żużla dymarskiego z terenu Krakowa
umożliwiały ustosunkowanie się do wyników dotychczasowych badań.

Jak się też okazało, wyniki analiz ze wzgórza wawelskiego dostarczyły
materiałów do bliższego poznania wyrobów dziwerowanych zwanych
niekiedy niesłusznie ,,damasceńskimi,,, gdyż 3 z 9 zbadanych noży z Wawe-
lu należało do tych wyrobów7. Przeznaczone do analiz przedmioty żelazne
pochodzą z prac archeologicznych na pcł.-zach. krawędzi wzgórza wawels-
kiego (tzw. rejon X) prowadzonych w latach 1953—1957 pod kierunkiem
doc. dr. A. Żakiego.

Datowanie i inne dane archoeologiczne dotyczące zbadanych przed-
miotów zamieszczone w niniejszym opracowaniu pochodzą od doc. dr. A.
Żakiego, któremu autor składa podziękowanie za ich udostępnienie. Należy
w końcu zaznaczyć, że badania metaloznawcze przedstawione w tej pracy
przeprowadzono w latach 1956—1958; z przyczyn niezależnych od autora
wyniki tych badań nie były opublikowane wcześniej i do ich ponownego
opracowania przystąpiono dopiero po dwudziestu latach od rozpoczęcia
analiz.