Studia do Dziejów Wawelu (5.1991)

Studia do Dziejów Wawelu, i. V (1991)
ISSN 0137-5296

JANINA KALINOWSKA

KAPLICA JANA HINCZY W KATEDRZE
NA WAWELU I JEJ MALOWIDŁA ŚCIENNE *

WSTĘP

Przy północnej nawie bocznej w katedrze na Wawelu, tuż obok W ieży
Zegarowej zachowała się część gotyckiej kaplicy pod wezwaniem śś.
Młodzianków (Niewiniątek), zwanej w źródłach również Sacellum Hinczonum
lub po prostu kaplicą Hinczy, ufundowanej przez Jana Hinczę z Rogowa,
kasztelana sandomierskiego, ukończonej i poświęconej w r. 1465. Znacznie
zmniejszoną przez przebudowy tej części katedry, zamurowaną od strony
nawy, kaplicę te zamieniono w w. XVIII na mały składzik. Z okresu
fundacji przetrwały w niej fragmenty malowideł ściennych. Stan ich
zachowania jest bardzo zły, ze złotego tła pozostały nikłe ślady, z postaci
ludzkich widoczne są zaledwie zarysy głów i szat, wzmocnione ręką
konserwatora. Mimo wielkich zniszczeń można jednak, za wyjątkiem kilku
drobnych scen, odczytać cechy stylowe i program ikonograficzny malowideł.

Niespotykany w wieku panowania smukłych proporcji i strzelistych
łuków kształt kaplicy, użycie w malarstwie ściennym tła z płatkowego złota,
rzadkie w w. XV w Polsce przedstawienia Przemienienia i Maiestas Domini
oraz ich związek ze sztuką wschodnią budzą zainteresowanie tym nie
opracowanym dotąd zabytkiem.

Dzięki zachowanym źródłom można śledzić dzieje kaplicy od pierw-
szych chwil jej istnienia aż do likwidac ji w okresie baroku, w którym
beztrosko usuwano relikty przeszłości. Kaplica ta miała w swej historii dni
chwały i upadku. Zagubioną w murach katedry wydobył z zapomnienia
I adeusz Wojciechowski w swej monumentalnej pracy o katedrze wawel-
skiej, omawiając i rekonstruując jej architekturę1; rozdział XII (ego dzieła
poświęcony jest zespołowi trzech kaplic, w skład którego wchodziła również
Sacellum Hinczonum. W oparciu o opis kaplicy pozostawiony przez Długosza,
o wizytacje biskupie i o plan Dominika Packa (Pucka) przedstawił
Wojciechowski przekonująco jej pierwotny wygląd. Badając tę część katedry
autor zauważył, że „Był to kąt w całym kościele może najbardziej
malowniczy, z galerią i kaplicą na piętrze i z podwójnymi wschodami
kamiennymi"2. O malowidłach ściennych pisał, że Sławomir Odrzywolski
odkrył na ścianie północnej resztki fresków ze sceną Rzezi Niewiniątek oraz
krzyż konsekracyjny z r. 1364 na narożniku Wieży Zegarowej5. Resztę

133