DOI article:
Burnatowa, Irena: Płaszcz kawalera Orderu Św. Ducha ofiarowany królowi Janowi III Sobieskiemu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.17923#0332
Założenie nowego orderu /ostało upamiętnione — zgodnie ł ówczes-
nym obyczajem — wybiciem medalu w dwóch wariantach. Na rewersie
jednego z nich 0 42 mm, fig. 15) widnieje wieniec laurów\ z dwóch gałązek
/. owocami i listkami, spięty u góry i u dołu kokardką, otoczony perełkami,
/. poziomym napisem pośrodku: HENRl • III • DE ■ CE- NOM ■ ROT- DE
■ FRAN • ET ■ DE ■ POL • AUTHEUR ■ ET ■ SOWERAIN ■ DE
■ L ■ ORDRE ■ DES • CHEVALIERS • DU • S ■ ESPRI1 ■ 1579. Na awersie
wytłoczono relief ze sceną nadania orderu: pośrodku na tronie Henryk III,
przed nim klęczący nowicjusz, po obu stronach dwaj komandorzy w profilu:
u góry w obłokach gołębica emanująca promienie, tło usiane ognistymi
językami, napis równoległy do brzegów medalu: IN TE VERE CHRISTUS,
u dołu data 1579; otok z drobnych perełek (fig. 14)76. Drugi medal ma
identyczny rewers, na awersie zaś profilowe popiersie Henryka III w wieńcu
laurowym, u dołu data, wokół piękną majuskułą napis: HENRICUS • III
■ DG ■ ERANGO RUM • ET ■ POL • REX, obrzeżony drobnymi perełkami77.
Medale nie są sygnowane, wiadomo jednak, że odlał je Klaudiusz
Hery78, paryski złotnik i sztycharz, od r. 1557 główny grawer mennicy
francuskiej, twórca medali Franciszka II i Katarzyny Medycejskiej. Sławny
rzeźbiarz Germain Pilon został w r. 1572 mianowany generalnym kontrole-
rem wizerunków, Hery opracował je według jego modeli woskowych79. Obu
tym twórcom przypisana jest też wielka pieczęć orderu80, na której widniała
identyczna scena promocji kawalera, ta sama data i taki sam napis, jak na
rewersach obu medali.
Zaginiona, niestety, pieczęć znana jest z rysunku zawartego w kolekcji
Clairambault w dziale rękopisów paryskiej Biblioteki Narodowej81. W jed-
nym z rękopisów obie strony pieczęci zostały dokładnie opisane82 z wymie-
nieniem wszystkich postaci, tj. Henryka III na tronie, po jego prawej ręce
kanclerza Filipa Hurault księcia Cheverny z Ewangelią w rękach, po
przeciwnej stronie sekretarza kapituły, Klaudiusza de 1'Aubespine, czytają-
cego przyrzeczenie, które zaprzysięga nowicjusz, książę Gonzaga de Nevers,
z dłońmi na Ewangelii. Według cytowanego rękopisu portrety wzięte .są
z natury, postacie w przepisanych statutem strojach, wymieniona jest też
gołębica, zstępująca ze świetlistego nieba na króla. W tle pieczęci widnieją
promienie i ogniste języki, wokół taki sam jak na medalu napis. Na
odwrociu, na tarczy 3 lilie z płomykami, tarczę podtrzymują dwa anioły,
u góry gołębica. Średnica pieczęci wynosiła 13,5 cm, była odciskana
w zielonym wosku, zawieszana na sznurze splatanym z pasm zielonego
i czerwonego jedwabiu83.
Order został zniesiony przez wielką rewolucję, restytuowany przez
Bourbonów w r. 1815, nadawany był do r. 1830, który był kresem jego
istnienia.
II DZIEJE NADANIA ORDERU KRÓLOWI JANOWI III
Wynikająca z położenia geograficznego odległość Polski i Francji
z jednej strony nie ułatwiała wzajemnych kontaktów, z drugiej strony
dawała okazję do zawierania sojuszów w specjalnych warunkach, tj.
w obliczu wspólnych trudności, w wypadku wspólnych wrogów.
330
nym obyczajem — wybiciem medalu w dwóch wariantach. Na rewersie
jednego z nich 0 42 mm, fig. 15) widnieje wieniec laurów\ z dwóch gałązek
/. owocami i listkami, spięty u góry i u dołu kokardką, otoczony perełkami,
/. poziomym napisem pośrodku: HENRl • III • DE ■ CE- NOM ■ ROT- DE
■ FRAN • ET ■ DE ■ POL • AUTHEUR ■ ET ■ SOWERAIN ■ DE
■ L ■ ORDRE ■ DES • CHEVALIERS • DU • S ■ ESPRI1 ■ 1579. Na awersie
wytłoczono relief ze sceną nadania orderu: pośrodku na tronie Henryk III,
przed nim klęczący nowicjusz, po obu stronach dwaj komandorzy w profilu:
u góry w obłokach gołębica emanująca promienie, tło usiane ognistymi
językami, napis równoległy do brzegów medalu: IN TE VERE CHRISTUS,
u dołu data 1579; otok z drobnych perełek (fig. 14)76. Drugi medal ma
identyczny rewers, na awersie zaś profilowe popiersie Henryka III w wieńcu
laurowym, u dołu data, wokół piękną majuskułą napis: HENRICUS • III
■ DG ■ ERANGO RUM • ET ■ POL • REX, obrzeżony drobnymi perełkami77.
Medale nie są sygnowane, wiadomo jednak, że odlał je Klaudiusz
Hery78, paryski złotnik i sztycharz, od r. 1557 główny grawer mennicy
francuskiej, twórca medali Franciszka II i Katarzyny Medycejskiej. Sławny
rzeźbiarz Germain Pilon został w r. 1572 mianowany generalnym kontrole-
rem wizerunków, Hery opracował je według jego modeli woskowych79. Obu
tym twórcom przypisana jest też wielka pieczęć orderu80, na której widniała
identyczna scena promocji kawalera, ta sama data i taki sam napis, jak na
rewersach obu medali.
Zaginiona, niestety, pieczęć znana jest z rysunku zawartego w kolekcji
Clairambault w dziale rękopisów paryskiej Biblioteki Narodowej81. W jed-
nym z rękopisów obie strony pieczęci zostały dokładnie opisane82 z wymie-
nieniem wszystkich postaci, tj. Henryka III na tronie, po jego prawej ręce
kanclerza Filipa Hurault księcia Cheverny z Ewangelią w rękach, po
przeciwnej stronie sekretarza kapituły, Klaudiusza de 1'Aubespine, czytają-
cego przyrzeczenie, które zaprzysięga nowicjusz, książę Gonzaga de Nevers,
z dłońmi na Ewangelii. Według cytowanego rękopisu portrety wzięte .są
z natury, postacie w przepisanych statutem strojach, wymieniona jest też
gołębica, zstępująca ze świetlistego nieba na króla. W tle pieczęci widnieją
promienie i ogniste języki, wokół taki sam jak na medalu napis. Na
odwrociu, na tarczy 3 lilie z płomykami, tarczę podtrzymują dwa anioły,
u góry gołębica. Średnica pieczęci wynosiła 13,5 cm, była odciskana
w zielonym wosku, zawieszana na sznurze splatanym z pasm zielonego
i czerwonego jedwabiu83.
Order został zniesiony przez wielką rewolucję, restytuowany przez
Bourbonów w r. 1815, nadawany był do r. 1830, który był kresem jego
istnienia.
II DZIEJE NADANIA ORDERU KRÓLOWI JANOWI III
Wynikająca z położenia geograficznego odległość Polski i Francji
z jednej strony nie ułatwiała wzajemnych kontaktów, z drugiej strony
dawała okazję do zawierania sojuszów w specjalnych warunkach, tj.
w obliczu wspólnych trudności, w wypadku wspólnych wrogów.
330