DOI article:
Nowacki, Dariusz; Vitkauskienė, Birutė Rūta: Srebrna kaseta w Skarbcu Koronnym na Wawelu i jej twórca
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19894#0056
14. Wawrzyniec Willatz, frontyspis panegi^ku na ślub
Kazimierza Jana Sapiehy i Krystyny Hlebowiczówny,
Wilno, 1667 (fot. M. Sakalauskas)
skiego, dotyczą rozpoczętego w marcu 1676 procesu
cechu złotników z jednym z członków Józefem Bar-
czyńskim (czynnym 1674-1698)3'. W tej skardze Wil-
latz wystąpił jako starszy korporacji38, jego autograf
odnajdujemy wśród podpisów wszystkich mistrzów
podówczas czynnych w Wilnie na ważnym dokumen-
cie z 4 października 167739.
W roku 1678 miał miejsce zatarg cechu z ku-
pcem Janem Szreterem trudniącym się nielegalnym
skupem i sprzedażą czystego srebra. Trzech spośród
przesłuchanych złotników: Willatz, Olof Petersen
i Gaspar Ling - przyznało się do używania kruszcu
nie kontrolowanego przez cech. Mattiasz Greyter,
Jan Rohacewicz, Gaspar Deltowicz, Adam Żołąd-
kiewicz oraz Piotr Daniłowicz ujawnili bieżące
transakcje Willatza ze Szreterem, przeprowadzane
za pośrednictwem żydowskiego handlarza o imieniu
Józef10. Rozprawa dowiodła silnej konkurencji w ob-
rębie wielowyznaniowej korporacji złotników, po-
tęgowanej przez nieuczciwych kupców.
Dokument spisany 26 grudnia 1680 w domu
cechowym krawców wileńskich dotyczy śmierci ucz-
nia Willatza - Jana Brasse, zwanego Gastgebel
vel Borussie, vel Alograff, pochodzącego z Hildey-
stein, nie odnotowanego w księdze cechowej. Willatz
był podejrzany o morderstwo, w związku z tym
zeznawali m. in.: Jerzy Blum - złotnik królewiecki,
Endrych Wedmiier - złotnik ryski, Henryk Stopss
(Stopf) - uczeń Willatza pochodzący z Hamburga,
Endrych Szteffen - złotnik wileński pochodzący
z Lubeki, uczniowie Jana Rohacewicza - Stefan
Męczyński, Jan Halszewer z Nowogródka i Kazi-
mierz Zwiączkowski oraz złotnik wileński Lorens
Wulf11. Nie znamy finału tej sprawy, choć wolno
sądzić, że Willatza oczyszczono z podejrzeń o mor-
derstwo.
W latach 1674, 1676-1677, 1681, 1683-1685,
1687-1688, 1692-1693 Willatz sprawował funkcję
jednego z dwóch starszych cechu42. Instytucja
dwóch starszych w jednej korporacji istniała od
XVI wieku i służyła pogodzeniu nierzadko sprze-
cznych interesów katolików i protestantów. Do-
kumenty poświadczają publiczne wystąpienia Wil-
latza wraz ze starszym - katolikiem. 22 grudnia
1681 wspólnie ze Stanisławem Daniłowiczem
przedstawił Magistratowi Iuramentum Seniorum
Contuberniorum Vilnensis - według ustalonych
praw rada miejska otrzymywała i przyznawała
pełnomocnictwa nowo wybranym starszym ce-
chu43. W maju 1685 ci sami oskarżali kupca
wileńskiego Andrzeja Simonowicza Cybulskiego
o fałszowanie srebra44, a w roku 1687 przedstawili
Magistratowi dwanaście uzupełniających artyku-
łów do statutu cechowego4^. W tym samym roku
z powodu konfliktu ze złotnikami Bazylim Szy-
szem, Franciszkiem Felsztyńskim i Albertem Do-
lfusem, którzy - jak zaznaczono w dokumencie
opisującym zatarg - nie szanowali starszych ce-
chu „i tu w Mieście Wileńskim zrodzonych post-
' Brat krakowskiego jubilera Kazimierza Barczyńskiego -
Ciechanowiecki, o.c, s. 18.
38 LVI A, sygn. SA, 5212, s. 170v-180, 301-302; sygn. SA
5110, s. 413^15.
39 LVIA sygn. SA, 5212, s. 301-302. In extenso: Augustin
Zelichmacher, Ollof Petersen, Ditrich Witt, Jan Rohaczewicz
Krystian Lindener, Adam Zełądkiewicz, Casper Deltowicz, To-
masz Dobrotynski, Stanisław Daniłowycz, Johan Casper Ling,
Wawrzyniec Juntkiewicy., Macei G-ołynski, Marcin Zegaliński,
Laurentis Wolff. Dalszy bieg skargi w sądzie ławniczym wi-
leńskim zapisany w księdze urzędu bui-mistrzowskiego radziec-
kiego w Wilnie: LVIA, sygn. SA. 5110, s. 413^15.
40 LVIA, sygn. SA, 5110, s. 782-783; sygn. SA, 5112.
s. 36-237.
41 Zeznania tego ostatniego zachowane fragmentarycznie:
LVIA sygn. SA, 5337, s. 115-117.
LVTA, sygn. F. 956, ap. 1, b. 1, passim.
43 LVIA, sygn. SA, 5111, s. 354-355.
44 Ibidem, s. 591-592.
45 LVIA, sygn. SA, 5115, s. 741.
54
Kazimierza Jana Sapiehy i Krystyny Hlebowiczówny,
Wilno, 1667 (fot. M. Sakalauskas)
skiego, dotyczą rozpoczętego w marcu 1676 procesu
cechu złotników z jednym z członków Józefem Bar-
czyńskim (czynnym 1674-1698)3'. W tej skardze Wil-
latz wystąpił jako starszy korporacji38, jego autograf
odnajdujemy wśród podpisów wszystkich mistrzów
podówczas czynnych w Wilnie na ważnym dokumen-
cie z 4 października 167739.
W roku 1678 miał miejsce zatarg cechu z ku-
pcem Janem Szreterem trudniącym się nielegalnym
skupem i sprzedażą czystego srebra. Trzech spośród
przesłuchanych złotników: Willatz, Olof Petersen
i Gaspar Ling - przyznało się do używania kruszcu
nie kontrolowanego przez cech. Mattiasz Greyter,
Jan Rohacewicz, Gaspar Deltowicz, Adam Żołąd-
kiewicz oraz Piotr Daniłowicz ujawnili bieżące
transakcje Willatza ze Szreterem, przeprowadzane
za pośrednictwem żydowskiego handlarza o imieniu
Józef10. Rozprawa dowiodła silnej konkurencji w ob-
rębie wielowyznaniowej korporacji złotników, po-
tęgowanej przez nieuczciwych kupców.
Dokument spisany 26 grudnia 1680 w domu
cechowym krawców wileńskich dotyczy śmierci ucz-
nia Willatza - Jana Brasse, zwanego Gastgebel
vel Borussie, vel Alograff, pochodzącego z Hildey-
stein, nie odnotowanego w księdze cechowej. Willatz
był podejrzany o morderstwo, w związku z tym
zeznawali m. in.: Jerzy Blum - złotnik królewiecki,
Endrych Wedmiier - złotnik ryski, Henryk Stopss
(Stopf) - uczeń Willatza pochodzący z Hamburga,
Endrych Szteffen - złotnik wileński pochodzący
z Lubeki, uczniowie Jana Rohacewicza - Stefan
Męczyński, Jan Halszewer z Nowogródka i Kazi-
mierz Zwiączkowski oraz złotnik wileński Lorens
Wulf11. Nie znamy finału tej sprawy, choć wolno
sądzić, że Willatza oczyszczono z podejrzeń o mor-
derstwo.
W latach 1674, 1676-1677, 1681, 1683-1685,
1687-1688, 1692-1693 Willatz sprawował funkcję
jednego z dwóch starszych cechu42. Instytucja
dwóch starszych w jednej korporacji istniała od
XVI wieku i służyła pogodzeniu nierzadko sprze-
cznych interesów katolików i protestantów. Do-
kumenty poświadczają publiczne wystąpienia Wil-
latza wraz ze starszym - katolikiem. 22 grudnia
1681 wspólnie ze Stanisławem Daniłowiczem
przedstawił Magistratowi Iuramentum Seniorum
Contuberniorum Vilnensis - według ustalonych
praw rada miejska otrzymywała i przyznawała
pełnomocnictwa nowo wybranym starszym ce-
chu43. W maju 1685 ci sami oskarżali kupca
wileńskiego Andrzeja Simonowicza Cybulskiego
o fałszowanie srebra44, a w roku 1687 przedstawili
Magistratowi dwanaście uzupełniających artyku-
łów do statutu cechowego4^. W tym samym roku
z powodu konfliktu ze złotnikami Bazylim Szy-
szem, Franciszkiem Felsztyńskim i Albertem Do-
lfusem, którzy - jak zaznaczono w dokumencie
opisującym zatarg - nie szanowali starszych ce-
chu „i tu w Mieście Wileńskim zrodzonych post-
' Brat krakowskiego jubilera Kazimierza Barczyńskiego -
Ciechanowiecki, o.c, s. 18.
38 LVI A, sygn. SA, 5212, s. 170v-180, 301-302; sygn. SA
5110, s. 413^15.
39 LVIA sygn. SA, 5212, s. 301-302. In extenso: Augustin
Zelichmacher, Ollof Petersen, Ditrich Witt, Jan Rohaczewicz
Krystian Lindener, Adam Zełądkiewicz, Casper Deltowicz, To-
masz Dobrotynski, Stanisław Daniłowycz, Johan Casper Ling,
Wawrzyniec Juntkiewicy., Macei G-ołynski, Marcin Zegaliński,
Laurentis Wolff. Dalszy bieg skargi w sądzie ławniczym wi-
leńskim zapisany w księdze urzędu bui-mistrzowskiego radziec-
kiego w Wilnie: LVIA, sygn. SA. 5110, s. 413^15.
40 LVIA, sygn. SA, 5110, s. 782-783; sygn. SA, 5112.
s. 36-237.
41 Zeznania tego ostatniego zachowane fragmentarycznie:
LVIA sygn. SA, 5337, s. 115-117.
LVTA, sygn. F. 956, ap. 1, b. 1, passim.
43 LVIA, sygn. SA, 5111, s. 354-355.
44 Ibidem, s. 591-592.
45 LVIA, sygn. SA, 5115, s. 741.
54