Studia Waweliana (5.1996)

krakowskim pojawili się 15 marca, a 6 kwietnia
tekst gotowej rewizji wielkorządów podpisali: Woj-
ciech Krasiński, wojewoda mazowiecki, starosta
płocki, wspomniany już Tomasz Cieciszewski, sę-
dzia ziemski liwski, Adam Nowomiejski, sędzia
ziemski i grodzki rawski, wiceinstygator koronny,
Stefan Księski, burgrabia i podstarości krakowski,
działacz sejmikowy i sejmowy, dalej Mikołaj By-
kowski, starosta zakroczymski, Wacław Lasocki,
chorąży wyszogrodzki, Jan Karol Scibor Marchocki,
podsędek ziemski kaliski i Kasper Korwin Kocha-
nowski. Stosunkowo szybkie wykonanie zadania
było możliwe dlatego, że komisarze podzielili pracę
między siebie. Sześciu z nich lustrowało w tym
czasie olborę olkuską, tekst jej rewizji podpisując
29 marca, natomiast w Krakowie pozostali zapewne
tylko Księski i Bykowski14.

Nie znamy pełnego składu powołanej na sejmie
konwokacyjnym w roku 1733 komisji badającej
żupy krakowskie, wielkorządy krakowskie i eko-
nomię niepołomicką15. Niewątpliwie skomplikowana
sytuacja polityczna w owym bezkrólewiu odbiła
się niekorzystnie na wynikach kontroli. Przede
wszystkim nie starczyło czasu na gruntowną re-
wizję majątku wielkorządowego. Wydelegowany do
spisania inwentarza wielkorządowego ówczesny
podrzędczy i sędzia wielkorządowy, Franciszek Mi-
klaszewski, przedstawił komisji do zatwierdzenia
tekst niemal dosłownie przepisany z inwentarza
z rokul730, kiedy również pełnił funkcję komisarza
wielkorządowego. Wspomniana wyżej „komisja ge-
neralna" przebywała w wielkorządach bardzo krót-
ko; zapewne tylko na jeden dzień (8 sierpnia)
zainstalowała się w Łobzowie, gdzie sporządziła
dokument zatytułowany Punkta do utrzymania pro-
wentów wielkorządowy>ch i zapobieżenia wszelkim

zwyczajom, oblatowany 28 tego miesiąca w aktach
wielkorządowych. Podpisał go ówczesny wielkorząd-
ca Jerzy Ożarowski, obożny koronny, który otrzy-
mał również jeden egzemplarz inwentarza wielko-
rządowego16.

Aż szesnaście osób (czterech senatorów i po
sześciu posłów z Małopolski i Wielkopolski) liczyła
komisja generalna, wyznaczona uchwałą sejmu
konwokacyjnego z 7 maja 1764, której zadaniem
było przejęcie wielkorządów na czas bezkrólewia
i oddanie ich przyszłemu władcy na sejmie koro-
nacyjnym17. Pod koniec czerwca do administracji
wielkorządowej wpłynął list z zapowiedzią wizyty
komisarzy18. W ślad za nim 4 lipca tego roku na
zamku krakowskim pojawili się kasztelanowie:
inowrocławski - Andrzej Moszczeński, zawichojski

- Aleksander Romer i oświęcimski - Józef Sariusz
Jakliński oraz Stanisław Kostka Dembiński, pod-
czaszy krakowski, Franciszek Rościszewski, sędzia
ziemski płocki, i Baltazar Oborski, chorąży liwski

- „z Małej i Wielkiej Polski komisarze", którzy
w tym dniu podpisali Akt komisji podczas bezkró-
lewia, z sejmu konwokacyjnego naznaczonej,
a w wielkorządach krakowskich ekspediowanej19.
Następnie do poszczególnych dziedzin królewskich
wysłano specjalnych komisarzy odpowiedzialnych
za rewizję i spisanie inwentarzy majątkowych.
Wielkorządy i ekonomię niepołomicką wizytował
Wojciech Kluszewski, cześnik ciechanowski (od ro-
ku 1776 wielkorządca krakowski), powołany przez
króla elekta dokumentem z 26 września równo-
cześnie na komisarza do kontroli żup krakowskich
(z Janem Chryzostomem Krajewskim, instygatorem
koronnym)20. Kluszewski przyjechał do Krakowa
22 października, powierzone mu zadanie wykonał
w niespełna cztery tygodnie, oddając 17 listopada

14 Bibl.Cz.: rps 1026 (inwentarz 1674), k. 3, 76v, 81-91;
A. Przyboś, Księski Stefan, PSB, 15: 1970, s. 632. Możliwe,
że większość ekonomii królewskich nie została porządnie skon-
trolowana, skoro sejm warszawski z r. 1676 nakazał powołanie
nowych komisji ze względu na to, że „komisja na przeszłej
konwokacji przed elekcją do ekonomii koronnych i WXLite-
wskiego skutku swego nie wzięła" - VL, V, s. 189.

' 27 kwietnia 1733 postanowiono, że komisarze powołani
do kontroli żup solnych z powodu „bliskości wielkorządów
krakowskich z Niepołomicami prowenta i wszelkie dochody
zweryfikują, defekta i ruiny zlustrują i zupełną relacją Rzplitej
uczynią" - VL, VI, s. 294.

16 AP Kraków: IT, rps 83, bp. Tytuł tego inwentarza:
Inwentarz wielkorządów krakowskich i starostwa niepolomskiego
tudzież sumariusz przeszkód gruntów oderwanych i wszelkich
przeciwko prawu uzurpacji, ex niente komisji generalnej z sejmu
conuocationis naznaczonej stanie interregno spisany 1733tio
oddany Jaśnie Wielmożnemu JMci Panu Jerzemu z Ożarowa
Ożarowskiemu, obożnemu wielkiemu koronnemu, nowomiejskie-
mu etc. staroście, generałowi wojsk koronnych, wielkorządcy

krakowskiemu, przez urodzonego Franciszka Miklaszewskiego,
subdelegata grodzkiego, podrządczego i sędziego wielkorządów
krakowskich przez komisją do spisania deputowanego — AGAD:
ASK, Oddz. XLVI, rps 50 (inwentarz 1733), k. l-lv. Zob. też
k. 2, 97.

17 VL, VII, s. 50.

18 AP Kraków: IT, rps 88, bp.

19 AGAD: AKam., rps 111/28, nr 453. Zob. W. Konopczyń-
ski, Dembiński Stanisław Kostka, PSB, 5: 1939-1946, s. 75;
H. Dymni ck a-Woło szyńsk a, Moszczeński Andrzej, PSB,
22: 1977, s. 93; W. Szczygielski, Oborski Baltazar, PSB,
23: 1977, s. 436; Z. Anusik, A. Stroynowski, Rościszewski
Franciszek Ignacy, PSB, 32: 1989-1991, s. 278.

20 AGAD, AKam., rps 111/23, s. 3-10, 14-18. W owym
„Instrumencie komisjoralnym" król zlecił Kluszewskiemu, aby
wspomniane majątki „na skarb nasz odebrał i takowe posesji
odebranie po miejscach należących ogłosić kazał, zostawując
rządy zwierzchności teraźniejszej do dalszej dyspozycji i woli
naszej" - ibidem, s. 17-18.

93