DOI Artikel:
Węcławowicz, Tomasz: Fazy budowy prezbiterium katedry na Wawelu na przełomie wieków XIII i XIV: Kościoły biskupów Muskaty, Nankera i Grota
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19891#0011
O_10
2. Kraków-Wawel, kościół katedralny p.w. ŚŚ. Wacława i Stanisława, około 1330 (wg J. Pietrusińskiego). Od zachodu pozostałości
romańskie - wieże i krypta p.w. Św. Leonarda, od wschodu na planie chóru gotyckiego zaznaczono jego fundamenty z r. 1320
(oprać. T. Węcławowicz na podstawie badań archeologicznych Z. Pianowskiego i J. Firleta)
czając „krakowski system" jako niemal końcowe ogni-
wo długiej ewolucji, od klasycznych rozwiązań katedral-
nych po redukcyjne wieku XIV.
* * *
Dzieje budowy katedralnego prezbiterium nie budzi-
ły dotąd wśród badaczy kontrowersji. Źródła pisane
brzmiąjednoznacznie: w roku 1320 rozpoczęto budowę
„od fundamentów", a konsekracja głównego ołtarza na-
stąpiła w roku 13467. Pewne wątpliwości stanowiło wy-
różnienie etapów budowy. Pochowanie Łokietka „po pra-
wej stronie chóru, naprzeciw wielkiego ołtarza"8 może
sugerować ukończenie wschodnich partii do roku 1333,
a tym samym niewytłumaczalną przerwę w budowie,
trwającą niemal do konsekracji.
Materialna struktura prezbiterium nasuwa więcej py-
tań. Już Wojciechowski zauważył różnice w jednostkach
miary użytych do wytyczania szerokości oraz długości
przęseł chóru i ambitu, ponieważ do poprzecznych wy-
miarów stosowano rzadko spotykaną jednostkę, nazy-
waną przez Wojciechowskiego stopą „brunświcko-ha-
nowerską", a do wytyczania wzdłużnych wielkości - sto-
pę nazywaną przezeń francuską9. Istotne są oczywiście
nie same nazwy stóp, przyjęte przez historyków w wie-
ku XIX, ale różnice w wielkości stosowanych jedno-
stek miary.
Jerzy Pietrusiński, opierając się na analizie detalu,
wyróżnił dwa umowne warsztaty: biskupa Nankera, któ-
ry miałby wykonać ambit i kaplicę Św. Małgorzaty, oraz
biskupa Grota, który miałby wykonać górną strefę ścian
po roku 132710. Pietrusiński nie odniósł się do różnic
dostrzeżonych przez Wojciechowskiego, zatem umow-
ny warsztat nankerowski musiałby stosować stopową
miarę o dwu różnych wielkościach. Proweniencję warsz-
tatu wznoszącego okienne ściany prezbiterium udało się
sprecyzować po odnalezieniu tzw. rysunku D strasbur-
skiego warsztatu katedralnego. Widoczna tam jest tria-
da ostrołukowych płycin, objętych wspólną arkadą. Ten
7MPH U, s. 909, 940; III, s. 367; VI, s. 651.
8 Ibidem, II, s. 619.
9 Wojciechowski, o.c, s. 217-222.
10 Pietrusiński, o.c, s. 260-261, 264-268.
7
2. Kraków-Wawel, kościół katedralny p.w. ŚŚ. Wacława i Stanisława, około 1330 (wg J. Pietrusińskiego). Od zachodu pozostałości
romańskie - wieże i krypta p.w. Św. Leonarda, od wschodu na planie chóru gotyckiego zaznaczono jego fundamenty z r. 1320
(oprać. T. Węcławowicz na podstawie badań archeologicznych Z. Pianowskiego i J. Firleta)
czając „krakowski system" jako niemal końcowe ogni-
wo długiej ewolucji, od klasycznych rozwiązań katedral-
nych po redukcyjne wieku XIV.
* * *
Dzieje budowy katedralnego prezbiterium nie budzi-
ły dotąd wśród badaczy kontrowersji. Źródła pisane
brzmiąjednoznacznie: w roku 1320 rozpoczęto budowę
„od fundamentów", a konsekracja głównego ołtarza na-
stąpiła w roku 13467. Pewne wątpliwości stanowiło wy-
różnienie etapów budowy. Pochowanie Łokietka „po pra-
wej stronie chóru, naprzeciw wielkiego ołtarza"8 może
sugerować ukończenie wschodnich partii do roku 1333,
a tym samym niewytłumaczalną przerwę w budowie,
trwającą niemal do konsekracji.
Materialna struktura prezbiterium nasuwa więcej py-
tań. Już Wojciechowski zauważył różnice w jednostkach
miary użytych do wytyczania szerokości oraz długości
przęseł chóru i ambitu, ponieważ do poprzecznych wy-
miarów stosowano rzadko spotykaną jednostkę, nazy-
waną przez Wojciechowskiego stopą „brunświcko-ha-
nowerską", a do wytyczania wzdłużnych wielkości - sto-
pę nazywaną przezeń francuską9. Istotne są oczywiście
nie same nazwy stóp, przyjęte przez historyków w wie-
ku XIX, ale różnice w wielkości stosowanych jedno-
stek miary.
Jerzy Pietrusiński, opierając się na analizie detalu,
wyróżnił dwa umowne warsztaty: biskupa Nankera, któ-
ry miałby wykonać ambit i kaplicę Św. Małgorzaty, oraz
biskupa Grota, który miałby wykonać górną strefę ścian
po roku 132710. Pietrusiński nie odniósł się do różnic
dostrzeżonych przez Wojciechowskiego, zatem umow-
ny warsztat nankerowski musiałby stosować stopową
miarę o dwu różnych wielkościach. Proweniencję warsz-
tatu wznoszącego okienne ściany prezbiterium udało się
sprecyzować po odnalezieniu tzw. rysunku D strasbur-
skiego warsztatu katedralnego. Widoczna tam jest tria-
da ostrołukowych płycin, objętych wspólną arkadą. Ten
7MPH U, s. 909, 940; III, s. 367; VI, s. 651.
8 Ibidem, II, s. 619.
9 Wojciechowski, o.c, s. 217-222.
10 Pietrusiński, o.c, s. 260-261, 264-268.
7