Studia Waweliana (8.1999)

Studia Waweliana
Tom VIII, 1999
PL ISSN 1230-3275

STANISŁAWA LENCZOWSKA

MEBLE „DRUGIEGO RENESANSU" FRANCUSKIEGO
W ZBIORACH WAWELSKICH
WZORY GRAFICZNE PŁASKORZEŹBIONYCH PANNĘAUX

Prowadzone ze zmiennym szczęściem przez wład-
ców francuskich, począwszy od Karola VIII, tzw. woj-
ny włoskie ukazały z bliska królom Francji i ich towa-
rzyszom - „szlachetnym panom i rycerzom bez skazy"
-Italię „ojczyznę sztuk [...] matkę sztuk". Nic więc dziw-
nego, iż ci ludzie wychowani w gotyckich tradycjach
widząc nowoczesne, renesansowe miasta, pałace, pra-
cownie wypełnione obrazami, posągami czy klejnotami
interesowali się wszystkim, co dało się zabrać lub ku-
pić, śniąc o przeniesieniu do swojego kraju tych..." rze-
czy całkiem niezwykłych [...] domów z prześlicznymi
oknami, wielkich galerii, długich obszernych i szero-
kich, przyjemnych ogrodów [...] dziedzińczyków, pasa-
żyków i balustrad, zboczy, fontann i rzeczek, ku uciesze
i zarazem rozrywce, gdzie są figury starożytne z alaba-
stru, białego marmuru, a także i porfiru"1.

Karol VIII, Ludwik XII, a później Franciszek I wra-
cali do Francji na czele długich taborów wyładowanych
wozów. Wraz z rycerzami jechali również malarze i złot-
nicy, rzeźbiarze, muzycy, a nawet stolarze. Wielkie am-
bicje i projekty królewskie, naśladowane przez skupio-
ną wokół osoby monarchy arystokrację francuską, do-
prowadziły do powstania i rozbudowy wspaniałych zam-
ków, przede wszystkim nad Loarą - m.in. w Gaillon,
Chambord, Azay-le-Rideau, Blois, w których skupiało
się życie dworskie i gdzie pojawiły się pierwsze oznaki
renesansu. W późniejszym okresie dwór królewski prze-
niósł się bliżej Paryża i tu, zarówno w jego najbliższych
okolicach, jak i w samej stolicy rozwijał się i utrwalał
nowy styl zmieniający nie tylko architekturę, malarstwo
i rzeźbę, ale również sposób myślenia, naukę i literatu-

1 Fragment z Yergier d'Honneur Andre de la Vigne - kroniki
podróży Karola VIII, wg G. Duby, R. Mandrou, Historia kultury
francuskiej wiekX-XX, Warszawa 1965, s. 276.

rę. Król Franciszek I nie tylko kolekcjonował wspania-
łe dzieła sztuki, lecz także otaczał się artystami, rozko-
szując się ich towarzystwem i przedmiotami, które two-
rzyli. Położony 65 km od Paryża pałac-rezydencja
w Fontainebleau na co najmniej pół wieku stał się cen-
trum życia artystycznego. Tu, na zaproszenie króla, przy-
bywali: Rosso Fiorentino, Francesco Primaticcio, Do-
menico del Barbiere, Benvenuto Cellini - artyści, któ-
rzy korzystając z osiągnięć pełnego renesansu tworzyli
dzieła należące już do jego schyłkowej fazy zwanej
manieryzmem. Oni to przeszczepili nowy styl na pół-
noc od Alp i z ich nazwiskami łączy się pojęcie szkoły
Fontainebleau, odbierane jako symbol nowego smaku.
Powstała w latach 1533-1540 Galeria Franciszka I, naj-
piękniejsza, zachowana do dziś realizacja ornamental-
na Rossa Fiorentina, ze stiukami o motywach kartuszy,
groteskami, girlandami owoców i kwiatów, plecionka-
mi z pasków skóry, postaciami inspirowanymi mitolo-
gią, odkryła przed francuskimi artystami zarówno real-
ne piękno antyku, jak i manierystyczną finezję i dąż-
ność do doskonałości, stając się bazą dla rodzimej sztu-
ki dekoracyjnej. Tę inspirującą rolę kontynuował parę
lat później w apartamentach królewskich Primaticcio
i jego zespół złożony z Włochów, Francuzów i Flaman-
dów.

Szkoła Fontainebleau wzbogaciła Francję o wspa-
niałe realizacje ornamentalne szeroko rozpowszechnione
dzięki swobodnemu obiegowi rycin i rysunków wycho-
dzących spod ręki zarówno samego mistrza Rossa, jak
i jego uczniów oraz naśladowców. Natomiast znajomość
sztuki grecko-rzymskiej i reguł architektonicznych za-
wdzięczano bogato ilustrowanym księgom i traktatom
Vignoli, Witruwiusza oraz cieszącego się wśród Fran-
cuzów dużą popularnością bolończyka, Sebastiana Ser-
lia, o którym wydawca jego dzieł, Jacopo Strada, pisał:
„odrodził architekturę, uczynił ją łatwą dla wszystkich

53