DOI Artikel:
Piwocka, Magdalena: Jeszcze o misie i dzbanie z herbami Chodkiewiczów w skarbcu katedry na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19891#0085
Studia Waweliana
Tom VIII, 1999
PLISSN 1230-3275
MAGDALENA PIWOCKA
JESZCZE O MISIE I DZBANIE Z HERBAMI CHODKIEWICZÓW
W SKARBCU KATEDRY NA WAWELU
W skarbcu katedry wawelskiej znajduje się wybitne
dzieło złotnicze, służące do dzisiaj w liturgii Wielkiego
Czwartku do symbolicznego umywania nóg ubogim -
misa i dzban z herbami Krzysztofa Chodkiewicza, kasz-
telana wileńskiego, starosty mozyrskiego i trockiego
oraz wojewody wileńskiego, zmarłego w roku 16521.
Garnitur ów (fig. 1-2) wzbudzał podziw koneserów od-
wiedzających katedrę na wiele lat przedtem zanim
ksiądz Ignacy Polkowski urządził stałą ekspozycję
skarbca, regularnie udostępnianą publiczności2. Zaled-
wie pół wieku po przekazaniu do świątyni tego daru
przez biskupa Franciszka Potkańskiego (7 października
1766)3, odnotowała go w liście z Krakowa (1817) -
wśród najznakomitszych historycznych pamiątek -
podróżniczka z Bolonii, markiza Giovanna Betnwoglio4.
Obserwatorom imponowały nie tylko okazałe roz-
miary kompletu i jego wartość materialna, ale przede
wszystkim - dekoracja. Bogactwo form, które zachwy-
ciło Matejkę (przedmioty pojawiły się w obrazach: Ba-
tory pod Pskowem, 1872, i Hołd pruski, 1882)-, opisy-
wał z prawdziwą fascynacją zarówno autor albumu wy-
branych dzieł ze skarbca katedralnego ks. Polkowski,
jak i organizator wystawy z roku 1884 Nieczuja-Zie-
mięcki6. Po latach ornamentykę misy entuzjastycznie
ocenił John F. Hayward, w zawierającym arcydzieła
kompendium z roku 1976, mówiąc, iż jest ona „highly
original, so much so that the piece ranks as one of the
most interesting extant from its period"7(il. kolor.).
Obszerną rozprawę poświęciła kompletowi w roku
1978 Elżbieta Daunowa, interpretując dekorację jako
powstałą w kręgu artystycznym Franęois Briota i po-
chodną jego misy z Temperancjąs. Komentarz, jaki
w artykule towarzyszył wawelskiej misie, gdzie moty-
wy w czterech trapezoidalnych polach określone są in-
skrypcjami: ITALIA, HISPANIA, FRANCIA, GER-
MANIA - zmierzał do wykazania związku tematyki
' Srebro złocone, kute, repusowane, cyzelowane i rytowane, z ele-
mentami odlewanymi; misa: 0 59 cm, waga 4150 g; dzban: wys. 45
cm, waga 1850 g. Oznaczone austriackimi cechami kontrybucyjnymi
z lat 1806-1807 bitymi w probierni krakowskiej.
2I. Polkowski, Przewodnik dla zwiedzających Skarbiec Ka-
tedralny na Wawelu, Kraków 1882 (wyd. II), s. 11.
3 Fabrica Ecclesiae Cracoviensis. Materiały źródłowe do dzie-
jów katedry krakowskiej w XVIII wieku z archiwaliów kapitul-
nych i kurialnych krakowskich, oprać. B. Przybyszewski, Kra-
ków 1993, s. 150,poz. 316 (Źródła DW 14/1). Sufragan krakowski bp
Franciszek Potkański (1710-1789) ofiarował katedrze w latach 1766-
1773 szaty i naczynia liturgiczne o skromnych artystycznych walo-
rach - ibidem, s. 153, nr 324, s. 154, nr 327. s. 170. nr 364. Nie
wiadomo, jak wszedł w posiadanie chodkiewiczowskiego kompletu.
4 G. Mondani Bortolan, Una dama bolognese in gita da'
Vienna a Varsavia nell 1817 [w:] Atti del convegno Italo-Polacco
,,Viaggio in Italia e viaggio in Polonia" organizzato daWIstituto
di Storia dell'Universita Jagellonica di Cracovia dal 19 al 20
ottobre 1992 in occasione del cinąuecentesimo anniversario del-
ia scoperta deli' America, red. D. Quirini-Popławska, Kraków
1994, s. 219 (Zesz. Nauk. UJ 1128, Prace Historyczne 110, Studia
Italo-Polonica 5).
5 Matejko. Obrazy olejne. Katalog, red. K. Sroczyńska, War-
szawa 1993; I: s. 117-118, poz. 139, s. 181-186, poz. 209; II: il. 60,
112; D. Nowacki, Skarbiec katediy na Wawelu w XIX wieku -
zaiys problematyki (Studia Waw. 3: 1994, s. 177-178).
6 I. Polkowski, Skarbiec katedralny na Wawelu w 32. tabli-
cach autografowanych przedstawiony, Kraków 1882. tabl. nlb.;
T. Nieczuja-Ziemięcki, Wystawa zabytków z epoki Jana Ko-
chanowskiego, Kraków 1884, s. 38-39; Wystawa zabytków staro-
żytności z czasów Jana Kochanowskiego (wiek XVI), odbitka z No-
wej Reformy, Kraków 1884, s. 24. Anonimowy tekst na temat obu
przedmiotów zamieścił Katalog wystawy zabytków epoki Jagiel-
lońskiej w 500-letnią rocznicę odnowienia Uniwersytetu Jagiel-
lońskiego zorganizowanej, Kraków 1900, s. 36-37, poz. 355.
J. F. Hayward, Virtuoso Goldsmiths and the Triumph of
Mannerism, 1540-1620, London 1976, s. 277-278.
8 E. Daunowa, Misa i dzban z herbami Chodkiewiczów
w skarbcu katedry wawelskiej (Studia DW 4: 1978, s. 261-297).
81
Tom VIII, 1999
PLISSN 1230-3275
MAGDALENA PIWOCKA
JESZCZE O MISIE I DZBANIE Z HERBAMI CHODKIEWICZÓW
W SKARBCU KATEDRY NA WAWELU
W skarbcu katedry wawelskiej znajduje się wybitne
dzieło złotnicze, służące do dzisiaj w liturgii Wielkiego
Czwartku do symbolicznego umywania nóg ubogim -
misa i dzban z herbami Krzysztofa Chodkiewicza, kasz-
telana wileńskiego, starosty mozyrskiego i trockiego
oraz wojewody wileńskiego, zmarłego w roku 16521.
Garnitur ów (fig. 1-2) wzbudzał podziw koneserów od-
wiedzających katedrę na wiele lat przedtem zanim
ksiądz Ignacy Polkowski urządził stałą ekspozycję
skarbca, regularnie udostępnianą publiczności2. Zaled-
wie pół wieku po przekazaniu do świątyni tego daru
przez biskupa Franciszka Potkańskiego (7 października
1766)3, odnotowała go w liście z Krakowa (1817) -
wśród najznakomitszych historycznych pamiątek -
podróżniczka z Bolonii, markiza Giovanna Betnwoglio4.
Obserwatorom imponowały nie tylko okazałe roz-
miary kompletu i jego wartość materialna, ale przede
wszystkim - dekoracja. Bogactwo form, które zachwy-
ciło Matejkę (przedmioty pojawiły się w obrazach: Ba-
tory pod Pskowem, 1872, i Hołd pruski, 1882)-, opisy-
wał z prawdziwą fascynacją zarówno autor albumu wy-
branych dzieł ze skarbca katedralnego ks. Polkowski,
jak i organizator wystawy z roku 1884 Nieczuja-Zie-
mięcki6. Po latach ornamentykę misy entuzjastycznie
ocenił John F. Hayward, w zawierającym arcydzieła
kompendium z roku 1976, mówiąc, iż jest ona „highly
original, so much so that the piece ranks as one of the
most interesting extant from its period"7(il. kolor.).
Obszerną rozprawę poświęciła kompletowi w roku
1978 Elżbieta Daunowa, interpretując dekorację jako
powstałą w kręgu artystycznym Franęois Briota i po-
chodną jego misy z Temperancjąs. Komentarz, jaki
w artykule towarzyszył wawelskiej misie, gdzie moty-
wy w czterech trapezoidalnych polach określone są in-
skrypcjami: ITALIA, HISPANIA, FRANCIA, GER-
MANIA - zmierzał do wykazania związku tematyki
' Srebro złocone, kute, repusowane, cyzelowane i rytowane, z ele-
mentami odlewanymi; misa: 0 59 cm, waga 4150 g; dzban: wys. 45
cm, waga 1850 g. Oznaczone austriackimi cechami kontrybucyjnymi
z lat 1806-1807 bitymi w probierni krakowskiej.
2I. Polkowski, Przewodnik dla zwiedzających Skarbiec Ka-
tedralny na Wawelu, Kraków 1882 (wyd. II), s. 11.
3 Fabrica Ecclesiae Cracoviensis. Materiały źródłowe do dzie-
jów katedry krakowskiej w XVIII wieku z archiwaliów kapitul-
nych i kurialnych krakowskich, oprać. B. Przybyszewski, Kra-
ków 1993, s. 150,poz. 316 (Źródła DW 14/1). Sufragan krakowski bp
Franciszek Potkański (1710-1789) ofiarował katedrze w latach 1766-
1773 szaty i naczynia liturgiczne o skromnych artystycznych walo-
rach - ibidem, s. 153, nr 324, s. 154, nr 327. s. 170. nr 364. Nie
wiadomo, jak wszedł w posiadanie chodkiewiczowskiego kompletu.
4 G. Mondani Bortolan, Una dama bolognese in gita da'
Vienna a Varsavia nell 1817 [w:] Atti del convegno Italo-Polacco
,,Viaggio in Italia e viaggio in Polonia" organizzato daWIstituto
di Storia dell'Universita Jagellonica di Cracovia dal 19 al 20
ottobre 1992 in occasione del cinąuecentesimo anniversario del-
ia scoperta deli' America, red. D. Quirini-Popławska, Kraków
1994, s. 219 (Zesz. Nauk. UJ 1128, Prace Historyczne 110, Studia
Italo-Polonica 5).
5 Matejko. Obrazy olejne. Katalog, red. K. Sroczyńska, War-
szawa 1993; I: s. 117-118, poz. 139, s. 181-186, poz. 209; II: il. 60,
112; D. Nowacki, Skarbiec katediy na Wawelu w XIX wieku -
zaiys problematyki (Studia Waw. 3: 1994, s. 177-178).
6 I. Polkowski, Skarbiec katedralny na Wawelu w 32. tabli-
cach autografowanych przedstawiony, Kraków 1882. tabl. nlb.;
T. Nieczuja-Ziemięcki, Wystawa zabytków z epoki Jana Ko-
chanowskiego, Kraków 1884, s. 38-39; Wystawa zabytków staro-
żytności z czasów Jana Kochanowskiego (wiek XVI), odbitka z No-
wej Reformy, Kraków 1884, s. 24. Anonimowy tekst na temat obu
przedmiotów zamieścił Katalog wystawy zabytków epoki Jagiel-
lońskiej w 500-letnią rocznicę odnowienia Uniwersytetu Jagiel-
lońskiego zorganizowanej, Kraków 1900, s. 36-37, poz. 355.
J. F. Hayward, Virtuoso Goldsmiths and the Triumph of
Mannerism, 1540-1620, London 1976, s. 277-278.
8 E. Daunowa, Misa i dzban z herbami Chodkiewiczów
w skarbcu katedry wawelskiej (Studia DW 4: 1978, s. 261-297).
81